10 Pułk Huzarów (Księstwo Warszawskie)

10 Pułk Huzarów (Złoci huzarzy) – oddział jazdy polskiej Armii Księstwa Warszawskiego.

10 Pułk Huzarów

Historia
Państwo	Księstwo Warszawskie
Sformowanie	1809
Dowódcy
Pierwszy	Jan Nepomucen Umiński
Działania zbrojne
Druga Wojna Polska
Organizacja
Dyslokacja	Pułtusk, Płock
Rodzaj wojsk	Jazda
Podległość	Dywizja Kawalerii - II 1813

Oficer 10 Pułku Huzarów

Jan Nepomucen Umiński, organizator 10 Pułku Huzarów

Żołnierze pułku

Formowanie

Po raz pierwszy z inicjatywą utworzenia oddziału polskich huzarów wystąpił do Napoleona książę Jan Nepomucen Sułkowski w 1807.

Pułk powstał jednak dopiero w maju 1809 w departamentach wielkopolskich. Organizował go Jan Nepomucen Umiński (21 lipca 1809). Pod koniec 1809 roku pułk liczył 803 żołnierzy. Stacjonował w Pułtusku.

Walczył pod Jankowicami (11 czerwca 1809), Możajskiem (7 września 1812), nad Dźwiną, pod Drują i Woronowem (20 października 1812).

W 1811 stacjonował w Płocku, a jego zakład (szwadron rezerwowy) w Piotrkowie.

Barwa

Ubiór huzarów w owym czasie należał do najatrakcyjniejszych, a służba w huzarskich pułkach była zaszczytem.

W skład munduru galowego oficera pułku wchodził:

• mentyk – kurtka wierzchnia granatowa, podszyta suknem karmazynowym z obrzeżem z baranka, ozdobiona pięcioma rzędami guzików po 18 lub 20 w rzędzie, szamerowaniami złotymi obszyta galonem dookoła i na plecach
• spodnie (rajtuzy) obcisłe, niebieskie z galonem na boku i wyszywane wzorem węgierskim na przodzie w sznytasy z wywijasami lub w kształcie grotu lancy
• buty węgierskie, czarne z przybitymi ostrogami
• czako okrągłe z daszkiem, kokardą, agrafą, kordonami i kitą
• pas srebrno-karmazynowy

Mundur mały składał się z:

• dolmana (doliman) sukiennego z karmazynowym kołnierzem, zapiętego na 5 guzików w trzech rzędach z pętlicami
• rajtuzów z szarego sukna z karmazynowymi lampasami o nogawkach zapiętych na 6 białych guzików

Oficerowie nosili oznaki stopni według systemu francuskiego w formie galonów naszytych na rękawach i wyszycia na przodzie spodni, a przy szabli temblaki plecione z czarnego rzemienia z chwastem ze srebrnej frędzli lub bulionami.

Kompania wyborcza pułku wyróżniała się czakiem (kołpakiem) futrzanym z daszkiem i wierzchem sukna granatowego ze szkarłatnymi sznurami i podpinkami metalowymi koloru guzików.

Ubiór huzarów polskich był bardzo podobny do mundurów huzarskich armii nieprzyjacielskich. Aby zapobiec pomyłkom na polu bitwy, dbano o to, by kity na czapkach były wąskie i opadające w dół, odpowiednio pochylone w odróżnieniu od sztywnych i mocno rozbudowanych w innych armiach.

Przynależność narodową podkreślano także karmazynowymi kołnierzami i wyłogami rękawów oraz dużym wizerunkiem orła na szabeltasach, a czasem i na czaprakach.

Uzbrojenie

Huzarzy uzbrojeni byli w szable różnych typów, przeważnie francuskie wz.1786 z żelazną polerowaną jednokabłąkową rękojeścią w metalowej pochwie.

Broń palna to pistolety skałkowe wz. 1799 i 1804 oraz karabinki kawaleryjskie wz. 1799.

Działania wojenne

Na wyprawę wojenną w 1812 10 pułk huzarów wyszedł z II Korpusem Jazdy Rezerwowej gen. Ludwika Montbruna w 16 Brygadzie gen. Jacques'a Subervie.

W chwili przekroczenia granicy rosyjskiej pułk liczył 28 oficerów, 653 podoficerów i huzarów w czterech szwadronach. Posiadał 57 koni oficerskich i 647 żołnierskich. Dowodził nim doświadczony kawalerzysta pułkownik Jan Nepomucen Umiński.

Bitwa pod Borodino.

Bitwa nad Berezyną

Swój chrzest bojowy pułk przeszedł 10 czerwca 1812. Jego szwadrony starły się z kozakami gwardii pod Łopiejkami, atakując "z brawurą godną najwyższych pochwał". Generałowie francuscy podziwiali dzielność i zimną krew żołnierzy całego pułku. Później trudy marszu wraz z całą jazdą odwodową Joachima Murata spowodowały duże straty w pułku, nim jeszcze stanął na polu największej bitwy pod Borodino.

Pułk wraz z innymi jednostkami kawalerii francuskiej wziął udział w szarży na wzgórze przed wsią Siemienowskaja, gdzie w południe 7 września rozegrała się największa bitwa jazdy.

Kronikarze odnotowali, że huzarze 10 pułku, jako straż przednia, 14 września 1812 roku jako pierwsi weszli do Moskwy.

W Wielkim odwrocie resztki pułku huzarów biły się jeszcze pod Drują i Borysowem, nad oblodzonymi brzegami Berezyny.

Reorganizacja

Po powrocie do kraju pułk zbierał się w Kozienicach. W lutym 1813 roku pułk wspólnie z 13 pułkiem wszedł w skład brygady prawej z miejscem postoju w Będkowie.

W bitwie z Rosjanami pod Kaliszem rozegranej 13 lutego część żołnierzy 10 pułku z szefem szwadronu Ludwikiem Bukowskim została odcięta od głównych sił. Później weszła w skład dwu pułków ułanów kawalerii 17 Dywizji generała Jana Henryka Dąbrowskiego.

Rozwiązanie 10 pułku (złotych) huzarów

Na mocy dekretu cesarskiego z 26 czerwca o organizacji nowego VIII Korpusu Polskiego, 13 pułk huzarów wchłonął ocalałych żołnierzy 10 pułku. W ramach reorganizacji wojska kawaleria polska podporządkowana została dowódcy IV Korpusu Jazdy Rezerwowej generałowi Franciszkowi Kellermanowi, który tworzył z polskim VIII Korpusem jedną całość.

Bibliografia

• Szymon Askenazy, Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie: Księstwo Warszawskie 1807-1814. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-47-5.
• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
• Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
• Gabriel Zych: Armia Księstwa Warszawskiego 1807 - 1812. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961.