Żywotnikowiec japoński

Żywotnikowiec japoński
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	cyprysowce
Rodzina	cyprysowate
Rodzaj	żywotnikowiec
Gatunek	żywotnikowiec japoński
	Nazwa systematyczna
	Thujopsis dolabrata (L.f.) Siebold & Zucc.; Fl. Jap. 2: 34 1844
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Żywotnikowiec japoński (Thujopsis dolabrata L.f.) – gatunek drzewa z rodziny cyprysowatych (Cupressaceae), reprezentujący monotypowy rodzaj żywotnikowiec (Thujopsis). Pochodzi z wilgotnych, górskich lasów z wysp Hokkaido, Honsiu i Kiusiu w Japonii^[5]. Tworzy lasy na wysokościach od 600 do 1600 m n.p.m., w których rośnie razem z jodłą nikko, żywotnikiem japońskim i choiną różnoigłową^[6]. Dostarcza cenionego drewna wykorzystywanego w budowie statków^[7], odpornego na gnicie^[6]. Do Europy sprowadzony w połowie XIX wieku^[6].

Morfologia

Gałązka

Liść od góry (z lewej), od dołu
(z prawej) i szyszki

Pokrój: Drzewo osiągające w naturze do 35 m wysokości o koronie stożkowatej i gęstej. W Europie do ok. 10 (Polska) – 20 m (Anglia)^[6]. Gałązki ułożone w płaszczyźnie i podobne do żywotników, jednak bardziej tęgie, szersze i błyszczące^[7]. Często rośnie wielopniowo, tworząc nawet do 30 wyprostowanych pni^[6]. Konary poziomo rozpostarte, na końcach gałęzie zwieszone^[5].
Pień: O średnicy do 1,5 m. W klimacie środkowoeuropejskim rośnie wolno, średnio 10 cm rocznie. Kora czerwonobrązowa, łuszcząca się.
Liście: Grube, łuskowate igły (do 8 mm długości) ciemnozielone, błyszczące, ściśle do siebie przylegają. Od spodu z charakterystyczną kredowo białą plamką.
Kwiaty: Drobne i rozdzielnopłciowe (drzewa jednopienne). Męskie kwiaty są czarniawe, zebrane w jajowate szyszeczki, a żeńskie niebieskawo-szare^[6]^[5].
Szyszki: Kuliste, średnicy do 15 mm. Łuski szyszek w liczbie 6–10 zgrubiałe, drewniejące, z charakterystycznie odgiętym wyrostkiem, pokryte sinym nalotem woskowym. Nasiona spłaszczone i wąsko oskrzydlone (3-5 nasion pod jedną łuską)^[6].

Systematyka i zmienność

Jedyny znany gatunek swego rodzaju, który jest siostrzany dla rodzaju żywotnik (Thuja) w obrębie podrodziny Cupressoideae w rodzinie cyprysowatych (Cupressaceae)^[8]. W obrębie gatunku wyróżnia się jedną odmianę biologiczną i szereg uprawnych^[6].

Odmiana Hondy – var. hondae Makino 1901: wyróżnia się bardziej zagęszczoną koroną i ulistnieniem, mniejszymi łuskami o prostych końcach, szyszkami osiągającymi do 20 mm średnicy z łuskami zgrubiałymi i pozbawionymi wyrostków^[6]. Występuje od środkowej części Honsiu po Hokkaido, tj. w północnej części zasięgu gatunku^[5].

Zastosowanie

Drzewo ozdobne sadzone w parkach i ogrodach^[7]. Dostarcza cenionego, odpornego na gnicie^[6] drewna wykorzystywanego w budowie statków^[7], mebli i jako drewno konstrukcyjne^[5].

Uprawa

Gatunek źle znosi suszę i mrozy, bardzo dobrze natomiast rośnie w cieniu. W warunkach Europy Środkowej najlepiej rośnie na obszarach pod większym wpływem klimatu morskiego^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ Thujopsis dolabrata. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-05-11]. (ang.).
↑ Thujopsis dolabrata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 33. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy iglaste. Tom II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 523-525. ISBN 83-01-05225-2.
↑ ^a ^b ^c ^d Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
↑ Gadek, P. A., Alpers, D. L., Heslewood, M. M., & Quinn, C. J.. Relationships within Cupressaceae sensu lato: a combined morphological and molecular approach. „American Journal of Botany”. 87, s. 1044–1057, 2000. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[christenhusz2011-2] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[tpl-3] Thujopsis dolabrata. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-05-11]. (ang.).

[iucn-4] Thujopsis dolabrata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[philips-5] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 33. ISBN 0-333-73003-8.

[seneta-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy iglaste. Tom II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 523-525. ISBN 83-01-05225-2.

[slownik-7] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.

[gadek-8] Gadek, P. A., Alpers, D. L., Heslewood, M. M., & Quinn, C. J.. Relationships within Cupressaceae sensu lato: a combined morphological and molecular approach. „American Journal of Botany”. 87, s. 1044–1057, 2000. (ang.).

[5]

[6]

[7]

[1]

[2]

[3]

[4]

[8]