Żurawina wielkoowocowa

Żurawina wielkoowocowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	żurawina/borówka
Gatunek	żurawina wielkoowocowa
	Nazwa systematyczna
	Vaccinium macrocarpon Aiton; Hort. Kew. 2: 13 1789
Synonimy
	Oxycoccus macrocarpus (Aiton) Pers.; Schollera macrocarpa (Aiton) Steud.;
	Oxycoccus macrocarpus (Aiton) Pers.; Schollera macrocarpa (Aiton) Steud.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Żurawina wielkoowocowa^[5], borówka wielkożurawinowa^[6] (Vaccinium macrocarpon Aiton) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny wrzosowatych. Reprezentuje tradycyjnie w literaturze polskiej wyróżniany rodzaj żurawina, który od lat 80. XX wieku w światowej literaturze botanicznej opisywany jest już raczej tylko jako sekcja w obrębie rodzaju borówka (Vaccinium)^[7]^[8]. Występuje naturalnie na mokradłach we wschodniej części Ameryki Północnej, ale rozprzestrzeniony został w uprawie i zdziczał także w zachodniej części tego kontynentu oraz w Europie^[8]. Ma duże znaczenie gospodarcze z powodu okazałych, jadalnych owoców^[9].

Morfologia

Łodyga: Płożące pędy osiągają od 0,4 do 1,5 m długości^[8].
Liście: Zimotrwałe, drobne, eliptycznolancetowate do eliptycznych, o brzegu lekko podwiniętym, od spodu sinawe, z wierzchu zielone^[8].
Kwiaty: Wyrastają na szypułkach długości 2–3 cm, na których znajdują się również dwa podkwiatki o długości do 1,5 mm. Działki kielicha niepozorne. Płatki białe do różowych, silnie do tyłu odgięte, o długości od 6 do 10 mm. Nitki pręcików owłosione^[9]^[8].
Owoce: Kuliste jagody o barwie czerwonej do różowej, o średnicy 1–2 cm^[9].

Wymagania

Żurawina należy do roślin wrzosowatych, dlatego preferuje gleby bardzo kwaśne (pH 3,2-4,5), przepuszczalne i z dużą zawartością próchnicy. Ze względu na płytki system korzeniowy źle znosi niedobór wody, dlatego w czasie uprawy należy dbać o to, aby podłoże było stale wilgotne.

Żurawina najlepiej rośnie w miejscach słonecznych, gdyż wtedy jej owoce ładnie się wybarwiają, zaś w cieniu pozostają zielone nawet wtedy, kiedy w pełni dojrzeją. Żurawina posadzona w miejscu zacienionym o wiele słabiej owocuje^[10].

Systematyka

Status taksonomiczny zarówno gatunku, jak i rodzaju żurawina pozostawał długi czas niepewny. Według nowszych ujęć taksonomicznych gatunek ten włączany jest do rodzaju borówka (Vaccinium) jako Vaccinium macrocarpon Aiton^[3]^[7]^[8]. W obrębie gatunku wyhodowano liczne odmiany^[9].

Zastosowanie

Zbiór żurawiny w amerykańskim stanie New Jersey (mycie owoców)

Sos żurawinowy

Mimo że oba gatunki żurawin dostarczają jadalnych jagód, to ze względu na silniejszy wzrost i większe owoce (do 20 mm średnicy, podczas gdy europejska żurawina błotna ma jagody do 8 mm średnicy) na większą skalę uprawia się żurawinę wielkoowocową. Uprawiana jest głównie w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii^[6] i Holandii^[9]. Z owoców wyrabia się galaretki i sos żurawinowy, stanowiące tradycyjny dodatek do dziczyzny i indyka^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ ^a ^b Vaccinium macrocarpon. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-06-30]. (ang.).
↑ Vaccinium macrocarpon, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular plants of Poland - a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c J.G. Vaughan, C.A. Geissler: Rośliny jadalne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001, s. 88. ISBN 83-7255-326-2.
↑ ^a ^b Vander Kloet, S.P.. The taxonomy of Vaccinium section Oxycoccus. „Rhodora”. 85 (841), 1983. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Vaccinium macrocarpon. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-06-30]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1055. ISBN 83-214-1305-6.
↑ Żurawina wieloowocowa - uprawa, pielęgnacja - ŁaczyNasOgród.pl [online], ŁaczyNasOgród.pl [dostęp 2016-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-19] (pol.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[tpl-3] Vaccinium macrocarpon. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-06-30]. (ang.).

[iucn-4] Vaccinium macrocarpon, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[checklist-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular plants of Poland - a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[vaughan-6] J.G. Vaughan, C.A. Geissler: Rośliny jadalne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001, s. 88. ISBN 83-7255-326-2.

[kloet-7] Vander Kloet, S.P.. The taxonomy of Vaccinium section Oxycoccus. „Rhodora”. 85 (841), 1983. (ang.).

[america-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Vaccinium macrocarpon. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-06-30]. (ang.).

[slownik-9] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1055. ISBN 83-214-1305-6.

[10] Żurawina wieloowocowa - uprawa, pielęgnacja - ŁaczyNasOgród.pl [online], ŁaczyNasOgród.pl [dostęp 2016-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-19] (pol.).

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[1]

[2]

[3]

[4]

[10]