Żohatyn
Żohatyn (nazywany też Żohatyń, w latach 1977–1981 Międzylesie) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Bircza[5]. Miejscowość leży na terenie Pogórza Przemyskiego, nad potokiem Jawornik dopływem Sanu.
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2009) | |
| Strefa numeracyjna |
16 |
| Kod pocztowy |
37-751[4] |
| Tablice rejestracyjne |
RPR |
| SIMC |
0599681[5] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu przemyskiego  | |
Położenie na mapie gminy Bircza  | |
 49°43′41″N 22°20′31″E/49,728056 22,341944[1]
| |
Do 1954 roku istniała gmina Żohatyn. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.
Przez kilka lat, pod koniec lat 70. XX wieku, Żohatyn nosił nazwę Międzylesie.
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0599698 | Mątwice | część wsi |
| 0599706 | Pasieka | część wsi |
Historia
edytujDawne nazwy: 1441 Zahoczin, 1452 de Zahoczina, 1458 Zahotin, 1474 Zahaczyn, 1523 Zahathyn.
Wieś lokowana na prawie wołoskim w 1441 roku, położona była w drugiej połowie XV wieku w ziemi sanockiej województwa ruskiego[7]. Następna wzmianka o wsi pochodzi z 1452 i wspomina o Pasco knyasz de Zahoczina. W 1465 wspomniany jest kniaź Iwanko. Od 1519 wieś należała do Stadnickich, a od 1586 do Krasickich. Na przełomie XVII i XVIII wieku wieś, należąca do dóbr dynowskich, które Teofila Czartoryska wniosła w posagu Grzegorzowi Antoniemu Ogińskiemu, hetmanowi wielkiemu litewskiemu, była dzierżawiona przez Malczewskich herbu Tarnawa, m.in. Jana Franciszka Malczewskiego, ojca Antoniego i prapradziadka poety Antoniego (autora poematu „Maria”) i generała Konstantego[8].
Do 1772 ziemia sanocka (1491 in terra et districto sanociensis, na granicy ziemi sanockiej i przemyskiej, województwo ruskie. Do 1914 gmina Bircza, powiat sanocki, powiat podatkowy w Birczy austriacka Prowincja Galicja.
W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej Zohatyn był Józef Jakubowicz[9].
Pierwsza wzmianka o istnieniu kościoła pochodzi z roku 1530.
We wsi znajdowała się drewniana cerkiew św. Dymitra, zbudowana w 1843 (niektóre źródła mówią o roku 1815). W 1928 zbudowano nową cerkiew św. Michała. Została rozebrana w 1960.
W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie dobromilskim województwa lwowskiego. Pod koniec 1941 r. Ukraińska Policja Pomocnicza wywiozła wszystkich Żydów do getta, gdzie zostali zamordowani. W latach 1945–1946 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali 12 Polaków i spalili gospodarstwa po Ukraińcach wysiedlonych do ZSRR[10].
W okresie okupacji do 1945 wieś była siedzibą gminy, i oprócz Żohatyna należały do niej: Jawornik Ruski, Borownica, Piątkowa, Tarnawka i Kotów, ogółem gmina Żohatyn liczyła w tamtym czasie ok. 6500 osób.
7 października 1972 odsłonięto pomnik ku czci 13 funkcjonariuszy MO i ORMO z Żohatyna, którzy polegli w latach 1944–1947. Natomiast dwa lata później w ścianę szkoły podstawowej wmurowano tablicę pamiątkową ku czci funkcjonariusza MO z komendy powiatowej w Przemyślu Stanisława Budnika, który poległ w październiku 1944 roku w czasie walk z UPA w Piątkowej[11].
Demografia
edytujW 1785 wieś liczyła 420 mieszkańców (340 grekokatolików, 70 rzymskich katolików i 10 żydów). Spis przeprowadzony w 1921 wykazał we wsi 189 domów i 1013 mieszkańców (839 grek., 139 rzym., 35 mojż.).
Księga adresowej Polski z 1929 wymienia w Żohatynie dwóch właścicieli ziemskich: Eliasza Roicha (151 ha) i Dawida Stoppela (137 ha). Stoppel prowadził także młyn, tartak wodny oraz wyszynk trunków. Oprócz tego w 1929 był we wsi (według wspomnianego spisu) kowal, szewc oraz kilka osób handlujących różnymi towarami.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 163915
- ↑ Wieś Żohatyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-04-07], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-04-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1623 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Grzegorz Jawor, Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2000, s. 212, 223.
- ↑ Maria Dernałowicz, Antoni Malczewski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 264.
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 146, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 592
Linki zewnętrzne
edytuj- Żohatyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 815.