Żarłacz biały

Żarłacz biały
	Carcharodon carcharias
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	chrzęstnoszkieletowe
Podgromada	spodouste
Rząd	lamnokształtne
Rodzina	lamnowate
Rodzaj	Carcharodon
Gatunek	żarłacz biały
Synonimy
	Squalus carcharias Linnaeus, 1758; Squalus caninus Osbeck, 1765; Carcharias lamia Rafinesque, 1810; Carcharias verus Cloquet, 1817; Squalus (Carcharias) vulgaris Richardson, 1836; Carcharodon smithi Bonaparte, 1838; Carcharodon smithii Agassiz, 1838; Carcharodon capensis Smith, 1839; Carcharodon rondeletii Müller & Henle, 1839; Carcharias atwoodi Storer, 1848; Carcharias vorax Owen, 1853; Carcharodon albimors Whitley, 1939;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Żarłacz biały^[15], rekin biały^[16], rekin ludojad^[17], żarłacz ludojad^[15] (Carcharodon carcharias) – gatunek ryby chrzęstnoszkieletowej z rodziny lamnowatych (Lamnidae), jedyny żyjący współcześnie przedstawiciel rodzaju Carcharodon, jeden z największych rekinów drapieżnych. Poławiany komercyjnie i sportowo.

Występowanie

Gatunek kosmopolityczny spotykany w większości ciepłych (od tropikalnych do umiarkowanych) wód oceanicznych na różnych głębokościach – w wodach szelfowych, od przypowierzchniowych do głębokości ponad 1200 m. Wpływa również do wód chłodniejszych. Starsze osobniki spotykane są w wodach pelagialnych.

Budowa

Ciało krępe, wrzecionowate, silnie umięśnione, osiąga przeciętnie długość do 6 metrów, przy masie do 2 ton (samice większe od samców). Maksymalna potwierdzona długość to 7,2 m przy masie 3,4 tony^[18]. Wcześniej – w 1870 i w 1930 – zanotowano dwa osobniki o długości ok. 11 m jednak wyniki te były później kwestionowane^[19]. Żarłacz tygrysi osiąga podobną długość przy mniejszej masie ciała. Żarłacz biały ma krótki, tępostożkowy pysk, małe oczy i małą tryskawkę. Zęby duże, trójkątne, o ostrych, piłkowanych krawędziach. Wysokość zębów dochodzi do 5 cm a ich liczba do 128. Grzbiet ciemno- lub niebieskoszary, brzuch jasnoszary do białego.

Tryb życia

Żarłacz biały ma bardzo czuły węch. Potrafi wyczuć jedną kroplę krwi w 115 l wody. Pływa zwinnie i szybko, z prędkością sięgającą nawet 40 km/h. Żywi się dużymi rybami, żółwiami morskimi, poluje na foki i delfiny. Samica rodzi do 30 młodych o długości 36 cm. Jest jedynym rekinem wystawiającym głowę ponad powierzchnię wody w celu obserwowania ofiary.

Ataki na człowieka

Żarłacz biały uważany jest za najbardziej niebezpiecznego z rekinów. Opinię taką wzmacniają publikowane dane na temat liczby ataków na terenach kąpielisk między innymi południowej Australii, Nowej Zelandii, Stanów Zjednoczonych i południowej Afryki, a więc na terenach występowania tego gatunku. Analiza tych danych wskazuje jednak, że człowiek nie jest "przysmakiem" żarłacza białego. Odnotowywane ataki należy raczej traktować jako "pomyłki" drapieżnika. Wskazuje na to sposób gryzienia w czasie ataku. Rekin nie rozrywa ofiary, lecz gryzie i w większości wypadków odpływa, pozwalając ofierze przeżyć. Nie należy również wykluczać ataków powodowanych chęcią obrony swojego terytorium.

Statystycznie, roczna liczba ataków ze skutkiem śmiertelnym dokonanych przez psy na terenie Stanów Zjednoczonych jest większa od liczby podobnych ataków dokonanych przez żarłacze białe w ciągu ostatnich 100 lat^[20]^[21]. Na skutek połowów, oraz stosowania sieci chroniących kąpieliska, populacja żarłacza białego maleje^{[potrzebny przypis]}.

Zobacz też

Przypisy

↑ Carcharodon carcharias, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 235. (łac.).
↑ P. Osbeck: Reise nach Ostindien und China. Rostock: verlegts Johann Christian Koppe, 1765, s. 102. (niem.).
↑ C.S. Rafinesque: Indice dittiologia Siciliana, ossia, Catalogo metodico dei nomi Latini, Italiani, e Siciliani dei pesci, che si rinvengono in Sicilia: disposti secondo un metodo naturale: eseguito da un appendice che contiene la descrizione di alcuni nuovi pesci siciliani: illustrato da due piance. Messina: Presso Giovanni del Nobolo, con approvazzione, 1810, s. 44. (łac.).
↑ H. Cloquet: Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu'en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. T. 7. Strasbourg; Paris: F. G. Levrault; Le Normant, 1817, s. 69. (fr.).
↑ J. Richardson: Fauna boreali-americana, or, The zoology of the northern parts of British America, containing descriptions of the objects of natural history collected on the late northern land expeditions under command of Captain Sir John Franklin, R.N.. Cz. 3: The Fish. Londyn: John Murray, 1836, s. 288. (ang.).
↑ Ch.-L. Bonaparte. Selachorum tabula analytica. „Nuovi annali delle scienze naturali”. 2, s. 209, 1838. (wł.).
↑ L. Agassiz: Recherches sur les poissons fossiles. T. 3. Neuchatel: Petitpierre, 1833–1843, s. 91, ryc. F (fig. 3, 3a-3c). (łac.).
↑ A. Smith: Illustrations of the zoology of South Africa, consisting chiefly of figures and descriptions of the objects of natural history collected during an expedition into the interior of South Africa, in the years 1834, 1835, and 1836; fitted out by "The Cape of Good Hope association for exploring Central Africa": together with a summary of African zoology, and an inquiry into the geographical ranges of species in that quarter of the globe. Cz. 4. London: Smith, Elder and Co., 1845, s. ryc. iv. (ang.).
↑ J.P. Müller & F.G.J. Henle: Systematische Beschreibung der Plagiostomen. Barlin: Veit, 1839, s. 70. (niem.).
↑ D.H. Storer. On a new species of Carcharias. „Proceedings of the Boston Society of Natural History”. 3, s. 72, 1851. (ang.).
↑ R. Owen: Descriptive catalogue of the osteological series contained in the museum. Cz. 1: Pisces, Reptilia, Aves, Marsupialia. London: Taylor and Francis, 1853, s. 94. (ang.).
↑ G.P. Whitley. Taxonomic notes on sharks and rays. „The Australian zoologist”. 9 (3), s. 240, 1940. (ang.).
↑ Carcharodon carcharias, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976, seria: Mały słownik zoologiczny.
↑ Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2.
↑ Stanislav Frank: Wielki atlas ryb. Przekład: Henryk Szelęgiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974.
↑ Carcharodon carcharias. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 28 stycznia 2009]
↑ Size and age of the white pointer shark, Carcharodon carcharias. [dostęp 2001-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2001-05-06)].
↑ ISAF Statistics on Attacking Species of Shark. [dostęp 2012-08-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-31)].
↑ National Canine Research Council

Bibliografia

Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby morskie. Warszawa: GeoCenter, 1996. ISBN 83-7129-306-2.
Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2.
C.L.C.L. Rigby C.L.C.L. i inni, Carcharodon carcharias, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-01-28] (ang.).
Carcharodon carcharias. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 28 stycznia 2009]

[itis-1] Carcharodon carcharias, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Linnaeus-2] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 235. (łac.).

[Osbeck-3] P. Osbeck: Reise nach Ostindien und China. Rostock: verlegts Johann Christian Koppe, 1765, s. 102. (niem.).

[Rafinesque-4] C.S. Rafinesque: Indice dittiologia Siciliana, ossia, Catalogo metodico dei nomi Latini, Italiani, e Siciliani dei pesci, che si rinvengono in Sicilia: disposti secondo un metodo naturale: eseguito da un appendice che contiene la descrizione di alcuni nuovi pesci siciliani: illustrato da due piance. Messina: Presso Giovanni del Nobolo, con approvazzione, 1810, s. 44. (łac.).

[Cloquet-5] H. Cloquet: Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu'en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. T. 7. Strasbourg; Paris: F. G. Levrault; Le Normant, 1817, s. 69. (fr.).

[Richardson-6] J. Richardson: Fauna boreali-americana, or, The zoology of the northern parts of British America, containing descriptions of the objects of natural history collected on the late northern land expeditions under command of Captain Sir John Franklin, R.N.. Cz. 3: The Fish. Londyn: John Murray, 1836, s. 288. (ang.).

[Bonaparte-7] Ch.-L. Bonaparte. Selachorum tabula analytica. „Nuovi annali delle scienze naturali”. 2, s. 209, 1838. (wł.).

[Agassiz-8] L. Agassiz: Recherches sur les poissons fossiles. T. 3. Neuchatel: Petitpierre, 1833–1843, s. 91, ryc. F (fig. 3, 3a-3c). (łac.).

[Smith-9] A. Smith: Illustrations of the zoology of South Africa, consisting chiefly of figures and descriptions of the objects of natural history collected during an expedition into the interior of South Africa, in the years 1834, 1835, and 1836; fitted out by "The Cape of Good Hope association for exploring Central Africa": together with a summary of African zoology, and an inquiry into the geographical ranges of species in that quarter of the globe. Cz. 4. London: Smith, Elder and Co., 1845, s. ryc. iv. (ang.).

[Müller&Henle-10] J.P. Müller & F.G.J. Henle: Systematische Beschreibung der Plagiostomen. Barlin: Veit, 1839, s. 70. (niem.).

[Storer-11] D.H. Storer. On a new species of Carcharias. „Proceedings of the Boston Society of Natural History”. 3, s. 72, 1851. (ang.).

[Owen-12] R. Owen: Descriptive catalogue of the osteological series contained in the museum. Cz. 1: Pisces, Reptilia, Aves, Marsupialia. London: Taylor and Francis, 1853, s. 94. (ang.).

[Whitley-13] G.P. Whitley. Taxonomic notes on sharks and rays. „The Australian zoologist”. 9 (3), s. 240, 1940. (ang.).

[iucn-14] Carcharodon carcharias, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mszR-15] Ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976, seria: Mały słownik zoologiczny.

[Zalachowski-16] Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2.

[Frank-17] Stanislav Frank: Wielki atlas ryb. Przekład: Henryk Szelęgiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974.

[FB-18] Carcharodon carcharias. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 28 stycznia 2009]

[19] Size and age of the white pointer shark, Carcharodon carcharias. [dostęp 2001-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2001-05-06)].

[20] ISAF Statistics on Attacking Species of Shark. [dostęp 2012-08-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-31)].

[21] National Canine Research Council

[15]

[16]

[17]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[18]

[19]

[20]

[21]