Żabnica (województwo śląskie)
Żabnica – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, w gminie Węgierska Górka. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa bielskiego.
| wieś | |
 Widok wsi z Baraniej Góry | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2008) |
3 120[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
34-350[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SZY |
| SIMC |
0075274 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu żywieckiego  | |
Położenie na mapie gminy Węgierska Górka  | |
 49°35′01″N 19°08′47″E/49,583611 19,146389[1]
| |
Położenie
edytujŻabnica znajduje się w Beskidzie Żywieckim. Zabudowania i pola uprawne miejscowości znajdują się w dolinie potoku Żabniczanka i na zboczach wzniesień otaczających dolinę tego potoku: Abrahamów, Skała, Suchy Groń, Romanka, Rysianka, Lipowski Wierch, Boraczy Wierch, Redykalny Wierch, Prusów i Borucz, wnikają też w doliny dopływów Żabnicy. Dawniej pola uprawne od dna doliny dochodziły aż na grzbiet Prusowa i Abrahamowa, na stokach i grzbietach wzniesień były też liczne hale pasterskie, m.in. Hala Kupczykowa, Hala Brandysia, Hala Skórzacka, Cukiernica Niżna, Studzianka, Hala Boracza, Hala Borucz[4][5].
Nazwa
edytujAndrzej Komoniecki w swym „Dziejopisie Żywieckim” następująco tłumaczył genezę nazwy wsi[6]:
Żabnica, że tam żab zielonych nie bywało i teraz ich nie masz, tylko same chropowate, gdyż tam rzeka kamienista jest i woda w całym Państwie najlepsza i najlekciejsza, bo ją niegdy między inszemi ważono wodami jako i Przybędzę.
Historia
edytujHistorycznie miejscowość jest częścią Księstwa oświęcimskiego[7]. W 1564 roku wraz z całym księstwem oświęcimskim i zatorskim leżała w granicach Korony Królestwa Polskiego, znajdowała się w województwie krakowskim w powiecie śląskim. Po unii lubelskiej w 1569 księstwo Oświęcimia i Zatora stało się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów w granicach, której pozostawało do I rozbioru Polski w 1772[7]. Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze austriackim i leżała w granicach Austrii, wchodząc w skład Królestwa Galicji i Lodomerii.
Według wspomnianego Andrzeja Komonieckiego najstarsza wzmianka o Żabnicy pochodzi z 1628 . Była ona wsią zarębną i liczyła 12 zarębków. Miejscowość należała wówczas do parafii w Radziechowach, a każdy z zarębników płacił rocznie na radziechowskiego wikarego po 12 groszy[6]. W XVII wieku mieszkańcy zajmowali się głównie wypasem owiec, a kolonizacja postępowała w górę doliny. Na początku XVIII w., gdy Komoniecki pisał swój „Dziejopis”, wieś liczyła 17 zarębków[6]. W 1838 wieś została sprzedana przez Adama Wielopolskiego wraz z całym „państwem żywieckim” arcyksięciu Karolowi Ludwikowi Habsburgowi.
W latach 1910–1914 z inicjatywy księdza Jana Figuły, wikariusza w Milówce, został tu wzniesiony drewniany kościół. Drewna na budowę dostarczyli Żabniczanie i arcyksiążę żywiecki Karol Stefan Habsburg. W 1918 została przy nim ustanowiona samodzielna placówka duszpasterska, obecnie parafia Matki Bożej Częstochowskiej w Żabnicy.
Tradycja górali żywieckich
edytujW Żabnicy nadal kultywowana jest tradycja górali żywieckich. Działa tu kilka zespołów regionalnych m.in. Dziecięcy Zespół Regionalny „Mały Haśnik”[8], kapela góralska „Romanka”[9], oraz Koło Gospodyń Wiejskich w Żabnicy[10]. Powszechnie wykorzystywanym instrumentem jest heligonka, na której grywa bardzo wielu mieszkańców tej wsi.
Na Hali Boraczej corocznie w dzień św. Michała Archanioła (29 września) odbywa się redyk jesienny, czyli spęd owiec z hal. Na Święta Bożego Narodzenia i Nowy Rok utrzymywany jest zwyczaj grup kolędniczych zwanych „Dziadami”[11]. Co roku odbywa się tu tradycyjna góralska Msza Pasterska, w której oprawę muzyczną tworzą regionalne kapele góralskie oraz Parafialna Orkiestra Dęta „Barka”[12].
Turystyka
edytuj- Obiekty turystyczne
- Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej,
- Pomnik Pamięci Pomordowanych, upamiętniający powieszonych przez niemieckiego okupanta 11 partyzantów
- Schron bojowy „Wąwóz”[13][14] – ciężki betonowy schron bojowy typu „D” z czasów II wojny światowej
- Kapliczka z dzwonnicą – przykład beskidzkiego budownictwa ludowego z początku XX w.
- „Opaniówka” – dom pracy twórczej Wojciecha Opani[15]
- Schronisko na Hali Boraczej – 1 godzinę i 10 minut drogi pieszo z Żabnicy Skałki[16]
- Piesze szlaki turystyczne
Węgierska Górka – Żabnica – Abrahamów – Hala Pawlusia – Hala Rysianka (Główny Szlak Beskidzki)
Żabnica – Prusów – Schronisko PTTK na Hali Boraczej – Rajcza dw. PKP
Żabnica Skałka – Schronisko PTTK na Hali Rysiance – Schronisko PTTK na Hali Lipowskiej – Schronisko PTTK na Hali Boraczej – Milówka
Schronisko PTTK na Hali Boraczej – Żabnica Skałka – Hala Słowianka
Przez wieś biegnie także transbeskidzki szlak konny.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 163044
- ↑ Nowiny z Gminy nr 47/2008. Serwis Internetowy Gminy Węgierska Górka. s. 5. [dostęp 2009-06-10]. (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1641 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Beskid Śląski i Żywiecki. Mapa 1:50 000. Kraków: Wyd. „Compass”, 2011. ISBN 978-83-7605-084-3.
- ↑ Stanisław Figiel, Piotr Krzywda: Beskid Żywiecki. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006. ISBN 83-89188-59-7.
- ↑ a b c Andrzej Komoniecki, Chronografia albo Dziejopis Żywiecki, Żywiec: Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, 1987, s. 13, 19, 155.
- ↑ a b Jan Nepomucen Gątkowski: Rys dziejów księstwa oświęcimskiego i zatorskiego. Lwów: nakład autora, 1867.
- ↑ Węgierska-Górka / Folklor / Dziecięcy Zespół Regionalny „Mały Haśnik”. zywiecczyzna.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)]..
- ↑ Węgierska-Górka / Folklor / Kapela góralska „Romanka”. zywiecczyzna.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)]..
- ↑ Węgierska-Górka / Folklor / Koła Gospodyń Wiejskich. zywiecczyzna.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)]..
- ↑ Węgierska-Górka / Folklor / Grupy Kolędnicze z Żywiecczyzny. zywiecczyzna.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]..
- ↑ Węgierska-Górka / Kultura / Parafialna Orkiestra Dęta „Barka” w Żabnicy. zywiecczyzna.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)]..
- ↑ Ośrodek wypoczynkowy Żabnica. osrodekzabnica.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-10-12)]..
- ↑ Kompania Forteczna "Węgierska Górka".
- ↑ Żabnica – Regiony – Przewodnik w Onet.pl.
- ↑ Trasa: Żabnica, Skałka – Stacja Turystyczna Słowianka [online], mapa-turystyczna.pl [dostęp 2023-02-06] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Stanisław Figiel, Urszula Janicka-Krzywda, Piotr Krzywda, Wojciech Wiśniewski: Beskid Żywiecki. Przewodnik. Pruszków: Oficyna wydawnicza „Rewasz”, 2006, s. 476-477. ISBN 83-89188-59-7.
- Magdalena Michniewska, Artur Michniewski, Marta Duda, Sebastian Wypych: Kościoły drewniane Karpat. Polska i Słowacja. Wyd. 2. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006, s. 51. ISBN 83-89188-43-0.
- Hieronim Woźniak: Drewniana architektura sakralna - Kościół w Żabnicy pw. Matki Boskiej Częstochowskiej. [w:] Nad Sołą i Koszarawą - nr 4 (155) - rok VIII [on-line]. 15 lutego 2005. [dostęp 2011-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-23)].