Świergotek polny

Świergotek polny
	Corydalla campestris
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	pliszkowate
Rodzaj	Corydalla
Gatunek	świergotek polny
Synonimy
	Alauda campestris Linnaeus, 1758; Anthus campestris (Linnaeus, 1758);
	Alauda campestris Linnaeus, 1758; Anthus campestris (Linnaeus, 1758);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym przeloty zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Świergotek polny^[4] (Corydalla campestris) – gatunek małego ptaka z rodziny pliszkowatych (Motacillidae).

Systematyka

Takson ten przez wielu autorów umieszczany jest w rodzaju Anthus^[2]^[5]. Nie wyróżnia się podgatunków^[2]^[5].

Występowanie

Zamieszkuje obszary o klimacie umiarkowanym w Europie, zwłaszcza środkowo-wschodniej i południowej (omija północne jej części), umiarkowane części Azji i północno-zachodniej Afryki. W środkowej Europie zamieszkuje głównie Polskę i Węgry. Wędrowny (przeloty na duże dystanse odbywają się od kwietnia do maja i od sierpnia do września), zimuje w Afryce na południe od Sahary, na Bliskim Wschodzie i na subkontynencie indyjskim.

W Polsce nieliczny ptak lęgowy na niżu^[6]. Największy krajowy lęgowy świergotek. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 populacja lęgowa świergotka polnego na terenie kraju liczyła 13–26 tysięcy par^[7]. Jego rozmieszczenie nie jest równomierne – dość liczny punktowo jest na Podlasiu, Mazowszu, wzdłuż Narwi, w rejonie Olkusza i Torunia. W zachodniej Polsce liczniej spotyka się go tylko w okolicach Poznania, Konina i Leszna. Znacznie rzadziej spotykany na ziemi lubuskiej i Śląsku, gdzie jedynie w dorzeczu Odry jest częstszy. Tam, gdzie występują urodzajne gleby, jest ptakiem nielicznym lub bardzo rzadkim, np. na Zamojszczyźnie^[8]. W niektórych regionach może zanikać. W czasie migracji jest rzadko widywany. Wyjątkowo osobniki były widywane jeszcze w październiku, ale nie stwierdzono prób zimowania.

Cechy gatunku

Świergotki polne pokarmu szukają na ziemi

Morfologia

Ptak o wysmukłej sylwetce, dość długim ogonie oraz jasno zabarwionych nogach. Nieco większy i jaśniejszy od świergotka drzewnego i łąkowego. Obie płci ubarwione jednakowo, dość jednolicie. Głowa i wierzch ciała żółtobrązowe, niewyraźnie nakrapiane, kreskowanie tylko na wierzchu ciała. Skrzydła ciemne z czarnymi przepaskami o jasnych końcach. Spód piaskowożółtawy, bez plamek. Ogon ciemny z białymi brzegami. Nad okiem jaśniejsze, wyraźne brwi. Dziób długi, wąski, ciemny kantarek. Nogi pomarańczowobrązowe. Lata falistym torem, w typowy sposób dla innych świergotków i pliszek. Młode świergotki z plamkowaniem na piersi.
Od innych świergotków różni się prawie jednolicie piaskowobrązowym grzbietem i prawie pozbawionym plamek spodem ciała. Jest też jednym z większych przedstawicieli swojego rodzaju, wielkości wróbla. Świergotki polne nie tworzą stad, ale ich luźne koncentracje tworzą grupy złożone z kilkunastu osobników. W swoim środowisku świergotki polne są łatwe do obserwacji.

Wymiary średnie

długość ciała: ok. 16 cm
rozpiętość skrzydeł: ok. 27 cm

Masa ciała

17–32 g, samce średnio 29,5 g, samice średnio 28 g^[2]

Głos

Samce śpiewają w locie bardzo charakterystycznym, monotonnym głosem. Powtarza dwusylabowe „cir lii”, choć słychać go zwykle dość daleko od gniazda.

Biotop

To autochtoniczny gatunek stepów wschodnioeuropejskich, choć oprócz nich spotyka się go na terenach dobrze nasłonecznionych, suchych, piaszczystych, obrzeżach suchych borów, pustkowiach, polanach, żwirowniach, plażach, usłanych kamieniami wzniesieniach, nagich ugorach, zrębach i dużych uprawach leśnych, nadrzecznych wydmach. Zwykle przebywa na ciepłych terenach skąpo porośniętych roślinnością. Czasem spotyka się go na polach uprawnych na słabych glebach, kamieniołomach, górskich halach, a na Górnym Śląsku nawet na hałdach kopalnianych.

Okres lęgowy

Świergotki polne wyróżniają się gładkim spodem ciała bez kreskowania

Toki

Z zimowisk wracają na miejsca gniazdowania w kwietniu i maju. Okres lęgowy trwa od maja do lipca. Loty godowe samców są widowiskowe. Energicznie wtedy wzbijają się w powietrze na wysokość kilkudziesięciu metrów, po czym wolno spadają z na wpół rozpostartymi skrzydłami i ogonem.

Gniazdo

Na ziemi w wygrzebanym dołku, pod osłoną roślinności zielnej (trawy, wrzosu) od góry, dobrze osłonięte. Terytorium gniazdowania dochodzi do 200–300 metrów wokół gniazda, które zbudowane jest z kawałków mchu, suchej trawy, liści, korzonków, drobnych części roślin, a wyłożone niewielkimi ilościami włosia.

Jaja

Jaja z kolekcji muzealnej

Lęgi (1–2) od połowy maja do połowy lipca. W zniesieniu 4–5 jaj o średnich wymiarach 21×16 mm, o tle białym z lekkim żółtawym, szarym, brązowym lub zielonkawym odcieniem (ubarwienie może jednak być różne), gęsto nakrapianych plamkami brązowymi lub brązowoszarymi. Plamkowania jest mniej niż u innych świergotków.

Wysiadywanie, pisklęta

Od złożenia ostatniego jaja trwa 13–14 dni. Samiec nie pomaga partnerce w wysiadywaniu jaj, choć uczestniczy już w karmieniu młodych. Pisklęta, gniazdowniki, przebywają w gnieździe przez 14 dni. Po tym czasie są na tyle opierzone, że mogą je opuścić. Pomimo to rodzice przez pewien czas nadal sprawują opiekę nad potomstwem w pobliżu lęgowiska, nim te osiągną pełną samodzielność. Opuszczają tereny lęgowe pod koniec sierpnia lub we wrześniu.

Pożywienie

Drobne owady zbierane na ziemi, ale też nasiona.

Status, zagrożenia i ochrona

IUCN uznaje świergotka polnego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 4–9 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny^[3].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[9]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek narażony (VU) ze względu na notowany spadek liczebności na terenie kraju^[10]. Zagrożony jest przez straty siedlisk przez zagospodarowywanie ugorów, nieużytków, intensyfikację rolnictwa i brak odpowiedniego pokarmu.

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Corydalla campestris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Tyler, S. & Christie, D.A.: Tawny Pipit (Anthus campestris). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-25].
↑ ^a ^b Corydalla campestris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Motacillidae Horsfield, 1821 - pliszkowate - Wagtails and pipits (wersja: 2019-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-25].
↑ ^a ^b Frank Gill, David Donsker (red.): Waxbills, parrotfinches, munias, whydahs, Olive Warbler, accentors, pipits. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-25]. (ang.).
↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 544. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego nieliczny oznacza zagęszczenie 1–10 par na 100 km².
↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
↑ Marcin Karetta: Atlas ptaków. Pascal, 2010. ISBN 978-83-7513-655-5.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

Bibliografia

Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Multico, 2007, s. 194. ISBN 978-83-7073-474-9.
Karel Štastný: Ptaki śpiewające. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1993. ISBN 83-70663-80-X.
Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Anthus campestris (Świergotek polny). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 292–295. ISBN 83-86564-43-1.

[itis-1] Corydalla campestris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[hbwa-2] Tyler, S. & Christie, D.A.: Tawny Pipit (Anthus campestris). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-25].

[iucn-3] Corydalla campestris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Motacillidae Horsfield, 1821 - pliszkowate - Wagtails and pipits (wersja: 2019-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-25].

[ioc-5] Frank Gill, David Donsker (red.): Waxbills, parrotfinches, munias, whydahs, Olive Warbler, accentors, pipits. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-25]. (ang.).

[6] Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 544. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego nieliczny oznacza zagęszczenie 1–10 par na 100 km².

[biuletyn2019-7] Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

[8] Marcin Karetta: Atlas ptaków. Pascal, 2010. ISBN 978-83-7513-655-5.

[9] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[clpp-10] Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]