Świętek krzyżaczek

Świętek krzyżaczek
	Panagaeus cruxmajor
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	owady uskrzydlone
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze drapieżne
Rodzina	biegaczowate
Podrodzina	Carabinae
Rodzaj	Panagaeus
Gatunek	świętek krzyżaczek
	Multimedia w Wikimedia Commons

Świętek krzyżaczek^[1] (Panagaeus cruxmajor) – palearktyczny gatunek chrząszcza z rodziny biegaczowatych (Carabidae).

Występuje w prawie całej Europie (w tym w Polsce), północnej Afryce, Azji Mniejszej, na Kaukazie i Syberii^[2]. Owad osiąga 8–12 mm długości. Jego pokrywy są czarne z pomarańczowymi plamami, tworzącymi kontrastowy symetryczny wzór krzyża. Prowadzi nocny tryb życia, w dzień ukrywa się pod kamieniami i kawałkami drewna. Podobnym gatunkiem jest mniejszy Panagaeus bipustulatus, który preferuje jednak bardziej suche, nasłonecznione biotopy.

Jak u pozostałych przedstawicieli rodzaju, larwy są charakterystyczne, z długimi czułkami i cerci.

W Anglii ten gatunek chrząszcza jest rzadki i był wysoko ceniony przez XIX-wiecznych entomologów. Charles Darwin w liście do Leonarda Jenynsa opisał zdarzenie związane ze złapaniem osobnika świętka krzyżaczka w swoich latach studiów na Cambridge (około 1828 roku)^[3]:

Muszę opowiedzieć Ci, co wydarzyło mi się na łące Cambridge w moich wczesnych latach jako entomologowi; pod kawałkiem kory znalazłem dwa biegacze (zapomniałem jakie) i złapałem jednego w jedną rękę, a drugiego w drugą, gdy nagle zobaczyłem wspaniałego Panagæus crux major. Nie mogłem się zdecydować na rezygnację z któregoś z biegaczy, a strata Panagæus w ogóle nie wchodziła w grę, zdesperowany delikatnie włożyłem jednego z biegaczy między zęby, gdy ku mojemu niewypowiedzianemu obrzydzeniu i bólowi ta mała nieuprzejma bestia strzyknęła mi w gardło swoim kwasem, a ja straciłem oba okazy Carabus i okaz Panagæus!

Przypisy

↑ Staněk J. V. (1990): Chrząszcze. Warszawa; Oficyna Wydawnicza „Delta W-Z”; s. 44.
↑ Biegaczowate, Carabidae (chrząszcze, Coleoptera) czterech Środowisk Biebrzańskiego Parku Narodowego.
↑ Letter 1009 – Darwin, C. R. to Jenyns, Leonard, 17 Oct 1846. [dostęp 2009-09-10]. Cytat: I must tell you what happened to me on the banks of the Cam in my early entomological days; under a piece of bark I found two carabi (I forget which) & caught one in each hand, when lo & behold I saw a sacred Panagæus crux major; I could not bear to give up either of my Carabi, & to lose Panagæus was out of the question, so that in despair I gently seized one of the carabi between my teeth, when to my unspeakable disgust & pain the little inconsiderate beast squirted his acid down my throat & I lost both Carabi & Panagæus! (ang.).

[1] Staněk J. V. (1990): Chrząszcze. Warszawa; Oficyna Wydawnicza „Delta W-Z”; s. 44.

[2] Biegaczowate, Carabidae (chrząszcze, Coleoptera) czterech Środowisk Biebrzańskiego Parku Narodowego.

[3] Letter 1009 – Darwin, C. R. to Jenyns, Leonard, 17 Oct 1846. [dostęp 2009-09-10]. Cytat: I must tell you what happened to me on the banks of the Cam in my early entomological days; under a piece of bark I found two carabi (I forget which) & caught one in each hand, when lo & behold I saw a sacred Panagæus crux major; I could not bear to give up either of my Carabi, & to lose Panagæus was out of the question, so that in despair I gently seized one of the carabi between my teeth, when to my unspeakable disgust & pain the little inconsiderate beast squirted his acid down my throat & I lost both Carabi & Panagæus! (ang.).

[1]

[2]

[3]