Śmierć Ellenai (obraz Jacka Malczewskiego)
Śmierć Ellenai (Śmierć wygnanki, Na łożu śmierci) – obraz olejny Jacka Malczewskiego namalowany w 1883[1].
| |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania |
1883 |
| Medium | |
| Wymiary |
370 × 212 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | |
Obraz obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie (nr inw. MNK II-b-1), do którego został zakupiony w 1884, i prezentowany jest w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach[1]. Wymiary dzieła wynoszą – wysokość: 212 cm, szerokość: 370 cm (z ramą – wysokość: 259 cm, szerokość: 411 cm, głębokość: 12 cm)[1]. Na odwrocie obrazu umieszczona jest sygnatura autorska J.M/1883[1].
Jacek Malczewski tworzył obrazy inspirowane poematem Anhelli Juliusza Słowackiego przez prawie czterdzieści lat[1]. Na obrazie Śmierć Ellenai zgon bohaterki poematu ukazany jest w monumentalny sposób[1]. Układ ciała Ellenai, a także pełna bólu i bezradności postać towarzyszącego jej Anhellego, oddają bezruch i ciszę śmierci[1]. Jednolita, brunatno-złotawa kolorystyka oraz rozproszone światło sprzyjają kontemplacji dzieła[1]. Malczewski nie ukazał jednak sceny w sposób mistyczny, ale skorzystał z konwencji naturalistycznej, nadając obrazowi charakter rodzajowo-historyczny[1]. Prawdopodobnie wzorował się przy tym na obrazie Śmierć Barbary Radziwiłłówny Józefa Simmlera z 1860[1].
Możliwe, że na układ sceny mógł mieć wpływ także ojciec malarza, Julian Malczewski, który przekazał w liście podpowiedzi: Anhelli niech płacze, niech będzie pięknym z lat trzydzieści, rysy polskie, brodę [...]. Ubrałbym go w kożuch pospolity, ale z polska przykrojony z kołnierzem wywiniętym, a pod spodem białą bieliznę uwidoczniłbym […] Ściany chaty niech będą z zaokrąglonych grubych drzew, ze szparami mchem i gliną zlepionymi – łoże najprostsze […] okryte kołdrą z flaneli jakiejś grubej, w azjatyckiego gustu pasy, może być futrem renów podszyta [...].[1]