Śluza Krostkowo
Śluza Krostkowo – osada pałucka w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie chodzieskim, w gminie Szamocin.
| osada | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Strefa numeracyjna |
67 |
| Kod pocztowy |
64-820[2] |
| Tablice rejestracyjne |
PCH |
| SIMC |
0529634 |
Położenie na mapie gminy Szamocin  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chodzieskiego  | |
 53°04′56″N 17°13′42″E/53,082222 17,228333[1]
| |
Nazwa miejscowości łączy się ze śluzą na Noteci. Śluza „Krostkowo” jest oznaczona nr 11 na szlaku wodnym Wisła - Odra i położona jest na 68,2 kilometrze od Wisły, na odcinku zwanym Noteć Leniwa.
Piętrzący stopień wodny „Krostkowo” jest unikatem w skali europejskiej i jedynym tego typu na Noteci, a także w Polsce. Tutejsza śluza jest budowlą typu ziemno-faszynowego, bez murowanej komory, o zboczach porośniętych trawą. Posiada jedynie dwuskrzydłowe wrota stalowe (kiedyś drewniane), zamykane i otwierane ręcznie. Wewnątrz śluzy znajdują się wbite w ziemię dalby do cumowania statków, łączone stalowymi dłużycami. Obok śluzy znajduje się jaz kozłowo-iglicowy, również obsługiwany ręcznie. Stopień piętrzenia wody jest nikły, wynosi zaledwie 40 do 50 cm. Przyczyną tak niezwykłej konstrukcji śluzy jest fakt, że leży ona na stosunkowo podmokłym terenie, zatem śluzie o komorze murowanej groziłoby osiadanie, a przy tym duża wilgotność gruntu sprawia, że nie występują straty powodowane przesiąkaniem. Niewielkie piętrzenie wody chroni zaś ziemne brzegi śluzy przed podmywaniem przez prądy wody podczas śluzowania.
Jaz kozłowo-iglicowy kieruje wodę na dolne stanowisko śluzy. Stalowe kozły podtrzymują drewniane iglice. Kładka nad jazem poprowadzona jest na kozłach i służy do zdejmowania iglic na ziemię, a sama jest na ten okres zatapiana. Takie rozwiązanie, obecnie niestosowane, pozwalało np. w czasie wysokiego stanu wody przepływać jednostkom w czasie, gdy śluza była remontowana[3].
Poniżej śluzy Krostkowo znajduje się najdłuższy żeglowny odcinek Noteci skanalizowanej, bez śluz, bo następna Śluza Nowe, od której zaczyna się Noteć Bystra, leży 43 km w dół rzeki. Wszystkie urządzenia śluzy Krostkowo i jazu pochodzą z lat 1912–1914 i są wpisane do rejestru zabytków. Przy śluzie znajduje się dom śluzowego[4][5].
Podobne jazy kozłowo-iglicowe znajdowały się w Bydgoszczy na dolnej Brdzie: pierwszy funkcjonował przy ujściu Brdy poprzez pierwotne koryto do Wisły w Czersku Polskim do czasu powstania jazu walcowego, drugi natomiast zbudowano przy stopniu wodnym nieistniejącej już śluzy Kapuściska.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa pilskiego.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 171303
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1280 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Stopień wodny w Krostkowie unikatem w skali europejskiej
- ↑ Jedyna taka śluza w Polsce. www.eioba.pl
- ↑ Śluza Nr 11 na Noteci "Krostkowo". www.polskaniezwykla.pl