Łysak wspaniały
Łysak wspaniały (Gymnopilus junonius (Fr.) P.D. Orton) – gatunek grzybów należący do rodziny Hymenogastraceae[1].
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
łysak wspaniały |
| Nazwa systematyczna | |
| Gymnopilus junonius (Fr.) P.D. Orton Trans. Br. mycol. Soc. 43(2): 176 (1960) | |
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1821 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus junonius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1960 r. Peter Darbishire Orton[1].
- Agaricus aureus Bull. 1782
- Agaricus junonius Fr. 1821
- Fungus aureus (Gray) Kuntze 1898
- Gymnopilus junonius (Fr.) P.D. Orton 1960 var. junonius
- Gymnopilus spectabilis var. junonius (Fr.) Kühner & Romagn. 1953
- Lepiota aurea Gray 1821
- Pholiota grandis Rea 1903
- Pholiota junonia (Fr.) P. Karst. 1879
- Pholiota spectabilis var. junonia (Fr.) J.E. Lange 1940
- Tricholoma aureum (Gray) Sacc. 1911
Władysław Wojewoda z współautorami w 1999 r. zaproponowali nazwę łysak wspaniały, dawniej w polskim piśmiennictwie opisywany był jako łuszczak wspaniały, łuskwiak wspaniały i bedłka wspaniała[3].
Morfologia
edytujŚrednica 6–15 cm. U młodych osobników jest półkulisty i zamszowy, potem wypukły i w końcu rozpostarty. Barwa żółtoochrowa, żółtordzawa, rudawa, brązowopomarańczowa, powierzchnia sucha, pokryta wrośniętymi łuskami o barwie brązowej[4][5]. Brzeg młodych owocników podwinięty[6].
Średnio gęste, nieco zbiegające ząbkiem lub przyrośnięte. Początkowo mają barwę kremową, potem jasnożółtobrązową, w końcu rdzawobrązową[4].
Wysokość 8–20 cm, grubość 1–3 cm, kształt walcowaty, wrzecionowaty, dołem zgrubiały i często korzeniasty. Posiada dość trwały pierścień. Nad pierścieniem jest gładki, tylko oprószony, pod pierścieniem pokryty brązowymi, drobnymi włókienkami i kosmkami. Barwa jasnożółta, w kierunku podstawy ciemniejąca do czerwonobrązowej[4][6].
Twardy, żółty. Ma przyjemny, grzybowy zapach, ale w smaku jest gorzki[6].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników rdzawobrązowy. Zarodniki rdzawopomarańczowe, elipsoidalne, chropowate, o rozmiarach 7–15 × 4,6–6 μm. Podstawki 2 lub 4-sterygmowe. Pleurocystyd brak. Cheilocystydy wrzecionowate, wybrzuszone, o rozmiarach 18–24 × 4–7μm[7].
Występowanie i siedlisko
edytujJest szeroko rozprzestrzeniony w Europie, występuje także w Ameryce Północnej (USA i Kanada), Japonii, Australii i Nowej Zelandii[8]. W Europie Środkowej występuje w rozproszeniu[9], w Polsce jest rzadki[6].
Owocniki wyrastają w lasach, czasami także w parkach i przy drogach na pniach i na próchniejącym drewnie, zwłaszcza brzozy, sosny i dębu. Owocniki pojawiają się od lipca do października[3].
Znaczenie
edytujGatunki podobne
edytujGatunek trudny do pomylenia[4]. Wyróżnia się wśród innych rosnących na drzewie swoimi dużymi rozmiarami, a także barwą i pierścieniem na trzonie. Starsze i małe okazy mogą być ewentualnie pomylone z łuskwiakiem nastroszonym (Pholiota squarrosa)[6].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2016-11-07]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2016-11-07]. (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
- ↑ a b c d e f Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.
- ↑ Shroomery Gymnopilus junonius. [dostęp 2016-11-078].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2016-11-07].
- ↑ Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. Warszawa: Weltbild, 2011. ISBN 978-83-258-0588-3.