Łuskwiak zmienny

Łuskwiak zmienny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	pierścieniakowate
Rodzaj	Kuehneromyces
Gatunek	łuskwiak zmienny
	Nazwa systematyczna
	Kuehneromyces mutabilis (Schaeff.) Singer & A.H. Sm; Mycologia 38(5): 505 (1946)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Łuskwiak zmienny, łuszczak zmienny (Kuehneromyces mutabilis (Schaeff.) Singer & A.H. Sm.) – gatunek grzybów należący do rodziny pierścieniakowatych (Strophariaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Strophariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał Jacob Christian Schaeffer w 1774 r. jako Agaricus mutabilis, w 1871 Paul Kummer przeniósł go do rodzaju Pholiota jako Pholiota mutabilis^[2] i pod taką nazwą głównie znany był w Polsce. W 1946 r. gatunek ten został przeniesiony do innego rodzaju Kuehneromyces i według aktualnych ustaleń Index Fungorum jest to jego prawidłowa pozycja w taksonomii grzybów^[1].

Synonimy^[2]:

Agaricus mutabilis Schaeff. 1774
Dryophila mutabilis (Schaeff.) Quél. 1886
Galerina mutabilis (Schaeff.) P.D. Orton 1960
Kuehneromyces mutabilis var. major Bon 1993
Kuehneromyces mutabilis (Schaeff.) Singer & A.H. Sm. 1946 var. mutabilis
Lepiota caudicina Gray 1821
Pholiota mutabilis (Schaeff.) P. Kumm. 1871
Pholiota mutabilis (Schaeff.) P. Kumm. 1871 f. mutabilis

Franciszek Błoński w 1890 r. utworzył dla niego polską nazwę łuskwiak zmienny. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był także jako: opieńki zmienne lub łuszczak zmienny^[3]. Obecnie więc nazwy polskie są już niespójne z nazwą naukową.

Morfologia

Kapelusz

Średnica 2–7 cm. Po deszczach cynamonowobrązowawy i śluzowaty, podczas suszy wysycha od środka do brzegów, tak że środek jest bladoochrowy, brzeg brązowawy, prążkowany. Za młodu półkolisty, z wiekiem całkiem płaski, gładki, nagi, z tępym garbkiem pośrodku^[4].

Blaszki

Za młodu okryte osłoną, gęste. początkowo białawe, potem żółtobrunatne, w końcu rdzawobrązowe. Są ciasno ustawione i przyrośnięte do trzonu, czasami nieco zbiegają po nim^[4].

Trzon

O długości 5–7 cm, grubości 5–8 mm, cylindryczny, powyginany. Ma kolor podobny jak kapelusz. Jest łykowaty i wewnątrz pusty. W górnej części ma skórzasty pierścień z licznymi odstającymi łuseczkami. Poniżej pierścienia na trzonie są ciemnobrązowe kosmki, powyżej pierścienia trzon jest gładki lub delikatnie prążkowany^[5].

Miąższ

W kapeluszu cienki, białawy, miękki i wodnisty, w trzonie twardy, rdzawobrązowy. Smak nieznaczny, zapach przyjemny, przypominający świeże, cięte drewno^[6].

Wysyp zarodników

Rdzawobrązowy. Zarodniki o średnicy 6–7 × 4–4,5 µm, jajowate, gładkie, blado brązowe^[6].

Gatunki podobne

Bardzo podobna jest trująca hełmówka jadowita (Galerina marginata). Rozróżnić te dwa gatunki można tylko po wyglądzie trzonu (u hełmówki pokryty jest białymi kosmkami osłony, które tworzą zygzakowaty wzorek)^[7]. Ponadto rośnie ona głównie na pniakach drzew iglastych^[4]. Maślanka łagodna (Hypholoma capnoides) ma blaszki w niebieskawym odcieniu^[4].

Występowanie i siedlisko

Występuje na całej półkuli północnej^[8]. W Polsce jest pospolity^[3].

Rośnie gromadnie w lasach liściastych i mieszanych, parkach i ogrodach na pniakach i obumarłych pniach (blisko ziemi) i gałęziach drzew liściastych. Owocniki pojawiają się od kwietnia do listopada. Związany jest z gatunkami drzew i krzewów: olsza szara, olsza czarna, brzoza brodawkowata, grab, leszczyna, buk, wierzba, dąb i lipa drobnolistna. Bardzo rzadko spotykany na drewnie jodły, sosny i świerka^[3].

Znaczenie

Saprotrof^[3]. Grzyb jadalny, nadający się do zup, sosów. Spożywać należy tylko kapelusze, ponieważ trzony są zbyt łykowate. Nie nadaje się do marynowania w occie. Zmienia kolor zupy na brązowy^[8].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-10-09] .
↑ ^a ^b Species Fungorum [online] [dostęp 2016-01-16] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Władysław Wojewoda. Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Pavol Škubla. Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
↑ Aurel Dermek: Grzyby. 1981. ISBN 83-217-2357-8.
↑ ^a ^b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda. Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
↑ Andreas Gminder. Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
↑ ^a ^b Albert Pilát, Otto Ušák. Mały atlas grzybów. Warszawa: PWRiL, 1977.

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2013-10-09] .

[sf-2] Species Fungorum [online] [dostęp 2016-01-16] (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda. Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.

[wag-4] Pavol Škubla. Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.

[5] Aurel Dermek: Grzyby. 1981. ISBN 83-217-2357-8.

[gum-6] Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda. Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.

[gmin-7] Andreas Gminder. Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.

[mag-8] Albert Pilát, Otto Ušák. Mały atlas grzybów. Warszawa: PWRiL, 1977.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]