Łukówek
Łukówek – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie chełmskim, w gminie Sawin[6][5].
| wieś | |
 Kapliczka św. Jana Nepomucena (lata 30. XX wieku) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
82 |
| Kod pocztowy |
22-107[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LCH |
| SIMC |
0106997[5] |
Położenie na mapie gminy Sawin  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chełmskiego  | |
 51°17′28″N 23°33′23″E/51,291111 23,556389[1]
| |
_z_1772_r..jpg)
W latach 1867–1954 miejscowość należała do gminy Bukowa. W XIX-XX w. miejscowość dzieliła się na odrębne jednostki osadnicze: Łukówek Piękny, Łukówek Górny, Kolonia Łukówek Górny, Kolonia Łukówek Piękny. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa chełmskiego.
Administracyjnie wieś jest sołectwem[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 317 mieszkańców i była czwartą co do wielkości miejscowością gminy Sawin[8].
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0107005 | Bańkówka | część wsi |
| 0107011 | Holendernia | część wsi |
| 0107028 | Kazimierówka | część wsi |
| 0107040 | Łukówek Górny | część wsi |
| 0107034 | Łukówek Górny-Kolonia | część wsi |
| 0107057 | Łukówek Piękny | część wsi |
| 0107063 | Siedliska | część wsi |
Historia
edytujMiejscowość wzmiankowana w XV w. jako osada wołoska Łukowa. W XV–XVI w. własność rodu Uhrowieckich h. Suchekomnaty. W 1662 r. pogłówne z tej wsi zapłaciły 244 osoby, a liczba mieszkańców mogła wynosić około 500[9]. Według "Tabelli mast, wsi i osad Królestwa Polskiego" z 1827 r. Łukówek stanowił własność prywatną, należał do rzymskokatolickiej parafii Uhrusk, liczył 56 domów i 326 mieszkańców. Podział Łukówka na Piękny i Górny nastąpił około 1824 r. W grudniu 1861 r. na terenie dóbr Łukówek i Bukowa Mała doszło do antyfeudalnych wystąpień chłopskich pod przywództwem Grzegorza Sochania (Suchania), który został aresztowany wraz z Józefem Jaglewiczem i Semenem Sawickim[10].
Według "Słownika geograficznego Królestwa Polskiego" z 1884 r. Łukówek Górny i Piękny należał do gminy Bukowa. Folwark Łukówek Górny po odłączeniu w 1880 r. folwarku Józefin (obecnie Józefów) zajmował powierzchnię 309 mórg; wieś Łukówek Górny liczyła 26 osad (gospodarstw) i 447 mieszkańców. Folwark Łukówek Piękny miał powierzchnię 665 mórg; wieś Łukówek Piękny liczyła 29 osad i 521 mieszkańców. Folwark Kazimierówka, wydzielony w 1874 r. z dóbr Łukówek Piękny, zajmował powierzchnię 400 mórg.
W XV–XX w. Łukówek był siedzibą parafii prawosławnej i unickiej (greckokatolickiej). Drewniana cerkiew pw. św. Pokrowy została rozebrana w 1938 r. w ramach akcji niszczenia cerkwi na Chełmszczyźnie. Obecnie na dawnym placu przycerkiewnym znajduje się kaplica rzymskokatolicka pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy, należąca do parafii w Uhrusku. Na terenie wsi znajduje się także cmentarz unicko-prawosławny, cmentarz wojenny z czasów pierwszej wojny światowej, zabytkowa kapliczka i kilka krzyży przydrożnych.
Co najmniej od końca XVIII w. w Łukówku produkowano cegłę. Obecnie cegielnia jest nieczynna. Po drugiej wojnie światowej istniała w Łukówku rolnicza spółdzielnia produkcyjna. W okresie międzywojennym i powojennym w miejscowości znajdowała się szkoła podstawowa.
W 1916 r. miejscowość liczyła 371 mieszkańców, w tym 53 Żydów. Według spisu powszechnego z 30 września 1921 r. Łukówek (wieś) zamieszkiwały 552 osoby, z których 551 deklarowało narodowość polską, 1 rusińską (ukraińską), 267 wyznanie rzymskokatolickie, 218 prawosławne, mojżeszowe 67. Łukówek (kolonię) zamieszkiwało 125 osób, z których narodowość polską deklarowało 117, rusińską 8, wyznanie rzymskokatolickie 82, prawosławne 28, ewangelickie 15. Folwark Łukówek Górny liczył 33 mieszkańców, w tym narodowości polskiej 33, wyznania rzymskokatolickiego 29, prawosławnego 4. W 2000 r. miejscowość liczyła 419 mieszkańców.
Miejscowość została uwieczniona w kilku opowiadaniach Kajetana Suffczyńskiego z cyklu Zawsze oni. Obrazy historyczne i obyczajowe z czasów Kościuszki i legionów (Poznań 1875)[11].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 74119
- ↑ Wieś Łukówek w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-29], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-01-29].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 753 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Strona gminy, sołectwa
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ H. Łaszkiewicz, Dziedzictwo czy towar? Szlachecki handel ziemią w powiecie chełmskim w II połowie XVII wieku, Lublin 1998, s. 53.
- ↑ H. Grynwaser, Sprawa włościańska w Królestwie Polskim w latach 1861-62 w świetle źródeł archiwalnych, Wrocław 1951, s. 100-101. Grzegorz Sochań zmarł 23 września 1862 r. w więzieniu w Lublinie w wieku 81 lat (Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Katedralnej św. Jana w Lublinie 1826-1911 (AP Lublin)).
- ↑ K. Suffczyński, Zawsze oni. Obrazy historyczne i obyczajowe z czasów Kościuszki i legionów, Poznań 1875, t. 2, s. 56-57: "Ale wróćmy do Łukówka. Dwór był duży, drewniany, z dwoma gankami i kilku przystawkami, a choć obszerny, choć stały dwie długie oficyny po bokach jego, ledwie mieścił zwykłych mieszkańców Łukówka; a że się spodziewano zjazdu, przystawiono więc dużą salę; drewniane ściany okryły makaty, na nich porozwieszane mosiężne świeczniki, a każden o kilku ramionach, w głębi sali wznosił się chór dla muzyki, w pośrodku chóru był herb podwójny, pod ścianami ławki kobiercami przykryte, a środkiem stoły nakryte; na nich ciasta, owoce, bakalie, cukry, a wszystko misternie ułożone: jedne w wazonach porcelanowych, albo z marmuru, lub alabastru, inne na serwisach srebrnych, albo złoconych dwoiły się w lustrzanych podstawkach, na których spoczywały. W około stołu kręciło się mnóstwo służby, środkiem przechadzał się poważnie marszałek dworu, spoglądał to na prawo, to na lewo i rozkazy wydawał. W kuchni, w stajniach, na dziedzińcu ruch wielki; we wsi dworków kilka, plebania, obszerniejsze chałupy, wybielone, czyste, podwórza piaskiem wysypane, oczekują gości, a w pokojach gwar rozmowy, bo mnóstwo się już zjechało".
Bibliografia
edytuj- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. IV: Województwo lubelskie, Warszawa 1924, s. 10.
- G. Jawor, Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2000.
- A. Wawryniuk, Leksykon miejscowości powiatu chełmskiego, Chełm 2002.
- W. Czarnecki, Uhrowieccy herbu Suchekomnaty w ziemi chełmskiej do poł. XVI wieku, "Wschodni Rocznik Humanistyczny" 6 (2009).
- Tabella miast, wsi i osad Królestwa Polskiego, t. 1, Warszawa 1827.
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 3, 5, Warszawa 1882, 1884.