Český Krumlov

Zabytkowe centrum miasta Český Krumlov^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
	; Český Krumlov - Panorama
Państwo	Czechy
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	IV
Numer ref.	617
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1992; na 16. sesji
	Multimedia w Wikimedia Commons
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Český Krumlov
Herb	Flaga
Państwo	Czechy
Kraj	południowoczeski
Burmistrz	Dalibor Carda
Powierzchnia	22,16 km²
Wysokość	492 m n.p.m.
Populacja (2007); • liczba ludności; • gęstość	; 14 056; 634 os./km²
Kod pocztowy	381 01
Tablice rejestracyjne	C
	Położenie na mapie Czech Český Krumlov
	Położenie na mapie kraju południowoczeskiego Český Krumlov
	48°48′39″N 14°18′55″E/48,810833 14,315278
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

^ⓘČeský Krumlov (niem. Böhmisch Krumau, Krummau) – miasto w Czechach, w kraju południowoczeskim na Wyżynie Szumawskiej. Według danych z 31 grudnia 2003 powierzchnia miasta wynosiła 2216 ha, a liczba jego mieszkańców 14 146 osób. Miasto leżące nad brzegami wijącej się w tym miejscu Wełtawy powstało wokół XIII-wiecznego zamku. Zbudowany na nadbrzeżnej skale zamek służył ochronie brodu przez rzekę. Český Krumlov stanowi przykład małego, średniowiecznego miasteczka Europy Środkowej, które rozwijało się bez zakłóceń przez pięć wieków, zachowując w ten sposób nienaruszone dziedzictwo architektoniczne. W 1992 roku zabytkowe centrum miasta zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Historia

Pierwsze wzmianki o osadzie Krumlov pochodzą z 1253 roku. Budowę zamku na lewym brzegu rzeki rozpoczęli w XIII wieku członkowie możnego rodu Vitkowiców. Od 1302 roku zamek był własnością i główną siedzibą rodu Rožmberków. Za czasów Piotra z Rožmberka został wybudowany nowy, tzw. „Górny Zamek”, później często rozbudowywany i przebudowywany.

Pod zamkiem wyrosła osada nazywana Latran, której mieszkańcy pracowali w zamku lub dla zamku.

Równocześnie na prawym brzegu Wełtawy zaczęło powstawać nowe miasto. W odróżnieniu od żywiołowej rozbudowy Latranu budowano je według planu architektonicznego wzorowanego na Czeskich Budziejowicach. Jego centrum stanowił czworokątny plac z ulicami wychodzącymi z jego rogów. Jednak meandry Wełtawy zmuszały do odstępstw od założeń i oprócz ulic wychodzących z placu powstały ulice okólne.

Panowanie rodu Rožmberków przyniosło długi okres rozwoju gospodarczego i kulturalnego. Wprowadzenie nowych dziedzin gospodarki, takich jak kopalnictwo rud, hodowla owiec i hodowla ryb oraz piwowarstwo przynosiło wysokie dochody i zapewniło środki na przebudowę zamku w wygodną siedzibę w stylu renesansowym. Również dawne miejskie gotyckie domy ze stromymi dachami dostały renesansowe zwieńczenia i malowane fasady, zmiany nie ominęły też wnętrz. Ród władał zamkiem i miastem do 1602 roku, kiedy to Piotr Vok zmuszony był sprzedać posiadłości cesarzowi Rudolfowi II.

Od 1622 roku do początków XVIII wieku włościami krumlowskimi zarządzał ród Eggenberków a później w latach 1719–1945 zamek należał do rodziny Schwarzenbergów.

W 1806 roku miasto stało się częścią Cesarstwa Austriackiego (od 1867 roku – Austro-Węgry).

Po I wojnie światowej miasto znalazło się w granicach Czechosłowacji.

W 1938 roku Krumlov wraz z innymi miastami Kraju Sudetów został zbrojnie zajęty przez wojska III Rzeszy.

Po II wojnie światowej niemiecka populacja miasta została wysiedlona, a Krumlov ponownie znalazł się granicach Czechosłowacji.

Český Krumlov - panorama z ogrodów zamkowych

Najważniejsze zabytki

Gród i zamek

Nad Českým Krumlovem góruje zamek. Zespół budowli, usytuowany na skale wznoszącej się stromo nad Wełtawą – jest drugim, co do zajmowanej powierzchni, zamkiem w Czechach, po praskich Hradczanach. Najstarsza część tzw. Hrádek – Zameczek z potężną okrągłą wieżą pochodzi z połowy XIII wieku.

Na skalnej ostrodze znajduje się potężny Horní Hrad – Górny Zamek do którego w czasach budowy wchodziło się przez gotycką wieżę „Máslenice” i drewniany most. Po zbudowaniu nowego wjazdu do Górnego Zamku wieżę przebudowano w stylu renesansowym. W okresie baroku powstały nowe budowle – „Mincovna” Mennica i „Nové purkrabství” Nowa Kasztelania. Później kontynuowano rozbudowę zamku w kierunku zachodnim.

W 1681 roku na miejscu wcześniejszych fortyfikacji zbudowano teatr zamkowy. Obiekt ten pozostał niezmieniony od 1766 roku i jest dzisiaj unikalną pamiątką techniczną i kulturalną – zachowały się z tamtej epoki kulisy, kurtyna, kostiumy i oświetlenie.

Ogrody zamkowe zostały założone w końcu XVII wieku i zajmują powierzchnię 11 hektarów. Wschodnia część jest urządzona w stylu parku francuskiego, w tej części znajduje się budynek zimowej ujeżdżalni i letnia ujeżdżalnia. Główną ozdobą tej części jest kaskadowa fontanna z posągami postaci mitologicznych wybudowana w latach 1749–1765.

Dalsza część ogrodów jest w stylu angielskim. W tej części znajduje się zbudowany w latach 1706–1708 Letohrádek Bellarie – Belweder, uważany za jedną z najcenniejszych budowli ogrodowych w Czechach. Ogrody kończą się zamkowym jeziorkiem z wysepką. Między zamkiem a teatrem i ogrodami znajduje się trójpoziomowy wiadukt most płaszczowy zbudowany nad specjalnie wykonanym głębokim przekopem który pełnił rolę fosy.

Stare Miasto
- Ratusz – wyglądająca na renesansową budowla powstała w XVI wieku z połączenia dwóch domów gotyckich. Po przebudowie ratusz miał bogato zdobioną attykę. Obecna jest ona znacznie niższa i ukształtowana w stylu klasycystycznym.
- Mariánský Sloup s Kašnou – kolumna morowa ze studnią wybudowana w 1715 roku jako wotum wdzięczności za ustąpienie morowej zarazy.
- Kościół św. Wita – kościół w stylu gotyckim, jego budowę rozpoczęto na początku XV wieku a ukończono dopiero po wojnach husyckich.
- Dawne Kolegium Jezuickie – zbudowane w latach 1568–1588, później służyło jako koszary a od roku 1889 jest w nim hotel.
- Muzeum – dawne seminarium jezuickie
- Dom Jakuba Krčina – dom z około 1580 roku z malowidłami ściennymi na rozległej fasadzie
- Międzynarodowe Centrum Kulturalne Egona Schielego – w budynku dawnego miejskiego browaru z 1605 roku

Latran
- Dawny kościół św. Jošta ze szpitalem – w murach dawnego kościoła jest między innymi Muzeum Marionetek. Ekspozycja obejmuje marionetki, kompletne scenografie i kurtyny z XIX-wiecznych teatrów marionetek.
- Dawny klasztor minorytów
- Dawny Pański Browar – renesansowy browar przebudowany w końcu XIX wieku, w najstarszej części był wcześniej arsenał.
- Brama Budziejowicka – jedyna zachowana miejska brama, wybudowana w latach 1598–1602.

Demografia

Rok	1970	1980	1991	2001	2003
Liczba ludności	10 430	13 776	14 108	14 443	14 146

Źródło: Czeski Urząd Statystyczny

Český Krumlov
Widok na Stare Miasto z wieży zamkowej
Zamek nad Wełtawą, z lewej „Mincovna” Mennica i w środku Hrádek
Główny plac Českiego Krumlova – Namesti Svornosti
Plac „Na louži”, po prawej w głębi „Dom Jakuba Krčina”
Najstarsze budynki Starego Miasta, dawny średniowieczny młyn (wzmiankowany w dokumentach już w roku 1347). Po lewej stronie (za kładką) dawna miejska zbrojownia
Rafting na Wełtawie, na Starym Mieście od prawej widoczne d. Kolegium Jezuickie, kościół św. Wita i d. Szkoła Łacińska