Ćwiczenie taktyczne

Ćwiczenie taktyczne – forma praktycznego szkolenia dowództw sztabów i wojsk w terenie lub pomieszczeniach, podczas którego ćwiczący działają zgodnie z zasadami taktyczno-operacyjnymi zakładającymi warunki zbliżone do rzeczywistego pola walki.

Charakterystyka

Ćwiczenie taktyczne jest najwyższą formą sprawdzianu wyszkolenia bojowego wojsk. Realizowane jest na zakończenie okresu kadencji i stanowi podstawę do opiniowania ćwiczącego dowódcy. Prowadzi je dowódca o jeden szczebel wyższy od ćwiczącego, a poprzedza je ćwiczenie epizodyczne lub trening sztabowy. W ramach ćwiczenia taktycznego zazwyczaj realizuje się też zgrywanie podsystemów systemu walki.

Celem ćwiczenia taktycznego jest zgranie działania pododdziałów (oddziałów) ogólnowoskowych z jednostkami wsparcia i zabezpieczenia w warunkach najbardziej zbliżonych do rzeczywistego pola walki. Dla zwiększenia realizmu ćwiczenia, działania niećwiczących wojsk, sił przełożonego i sąsiadów, powinny być podgrywane, zaś działania przeciwnika pozorowane przez pododdział pozoracji.
Ćwiczenie taktyczne rozpoczyna się z zasady od sprawdzenia elementów osiągania wyższych stanów gotowości bojowej, w tym sposobu przemieszczenia i rozmieszczenia w rejonie alarmowym lub wyjściowym do ćwiczenia. Kierowanie ćwiczeniem w dynamice walki polega na zapewnieniu rozwoju sytuacji taktycznej oraz śledzeniu reakcji ćwiczących na zachodzące w niej zmiany. W przypadku błędnych decyzji należy stosować kary taktyczne. Tworzenie kolejnych sytuacji taktycznych powinno wynikać z aktualnego położenia elementów ugrupowania bojowego i uzyskanych przez nich informacji o przeciwniku. Istotną rolę w rozgrywaniu poszczególnych sytuacji taktycznych spełniają rozjemcy terenowi. Wpływają oni na przebieg działań poprzez określenie położenia wojsk, strat w stanie osobowym i sprzęcie.
W celu urealnienia działań należy dążyć do szerokiego wykorzystania w ćwiczeniu laserowych symulatorów strzelań broni ręcznej i pokładowej.

Rodzaje ćwiczeń taktycznych

Rozróżnia się następujące rodzaje ćwiczeń taktycznych:

• w szkoleniu dowódców i sztabów:
  • grupowe,
  • sztabowe,
  • dowódcze,
  • dowódczo-sztabowe:
    • na mapach,
    • szkieletowe,
  • podróże polowe,
• w szkoleniu wojsk:
  • musztra bojowa,
  • taktyczne z wojskami,
  • taktyczne ze strzelaniem amunicją bojową,
  • manewry.

Zależnie od celów szkoleniowych ćwiczenia taktyczne dzielą się na:

• ćwiczenie nauczające
• ćwiczenie zgrywające
• doskonalące,
• pokazowe,
• ćwiczenie instruktażowo-metodyczne
• inspekcyjne (kontrolne, sprawdzające),
• doświadczalne,

Zależnie od zakresu tematów na:

• taktyczne,
• epizodyczne,
• kompleksowe.

Według liczby szczebli ćwiczących na:

• jednoszczeblowe,
• dwuszczeblowe,
• wieloszczeblowe,

według zaś liczby stron biorących udział na:

• jednostronne,
• dwustronne.

Pod względem rozmachu na: korpuśne, dywizyjne, pułkowe, batalionowe, kompanijne i plutonowe.

Typy ćwiczeń 

• Ćwiczenia z wojskami
  • ćwiczenia taktyczne z wojskami:
    • dywizyjne /flotyllowe (równorzędne);
    • brygadowe (równorzędne);
    • batalionowe /dywizjonowe (równorzędne);
  • ćwiczenia taktyczno-specjalne:
    • ćwiczenie z przemieszczania;
    • ćwiczenie rozpoznawcze, walki elektronicznej i działań psychologicznych;
    • ćwiczenie logistyczne;
    • ćwiczenie artyleryjskie;
    • ćwiczenie obrony przeciwlotniczej;
    • ćwiczenie inżynieryjne;
    • ćwiczenie OPBMR;
    • inne ćwiczenia stosownie do potrzeb;

• Ćwiczenia z dowództwami i sztabami
  • gra wojenna (strategiczna, operacyjna);
  • ćwiczenie dowódczo-sztabowe szkieletowe;
  • ćwiczenie dowódczo-sztabowe wspomagane komputerowo;
  • ćwiczenie dowódczo-sztabowe na mapach;
  • trening sztabowy;

• Ćwiczenia przygotowawcze
  • ćwiczenie grupowe;
  • ćwiczenie epizodyczne;
  • ćwiczenie studyjne;
• zajęcia przygotowawcze:
  • podróż historyczno-geograficzna;
  • seminarium;
  • wykład;
  • inne, stosownie do potrzeb.

Podział ćwiczeń na rodzaje według przyjętego kryterium 

• celu szkolenia:
  • nauczające;
  • zgrywające;
  • doskonalące;
  • instruktażowo-metodyczne;
  • doświadczalne (badawcze);
  • inspekcyjne (kontrolne, sprawdzające, certyfikujące);

• rozmachu działań (szczebla działania):
  • strategiczne;
  • operacyjne;
  • taktyczne;
• treści szkolenia:
  • ćwiczenia mobilizacyjne;
  • ćwiczenia militarne;
  • ćwiczenia reagowania kryzysowego;
• składu ćwiczących:
  • ćwiczenia narodowe;
  • ćwiczenia sojusznicze / ćwiczenia koalicyjne;
  • ćwiczenia międzynarodowe
• liczby ćwiczących szczebli:
  • jednoszczeblowe;
  • dwuszczeblowe;
  • wieloszczeblowe;

• liczby ćwiczących stron:
  • jednostronne;
  • dwustronne;
  • wielostronne;
• miejsca prowadzenia:
  • w warunkach polowych;
  • w obiektach stacjonarnych (w miejscu stałej dyslokacji - MSD lub zapasowym miejscu pracy – ZMP oraz w centrach symulacyjnych).

Bibliografia

• Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979, s. 80.
• Zbigniew Leśniewski: Doskonalenie kadr w organizacjach wojskowych. Wybrane zagadnienia dydaktyki obronnej. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej, 2012. ISBN 978-83-7523-174-8.
• Edward Pietrzyk (zal.): Poradnik metodyczny do przygotowania i prowadzenia ćwiczeń (zajęć) z wojskami (kompania, pluton, drużyna). Warszawa: Dowództwo Wojsk Lądowych (Pion szkolenia), 2006.
• Instrukcja o przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń z dowództwami, sztabami i wojskami w Siłach Zbrojnych RP DD/7.1.1 (A).. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej – Sztab Generalny Wojska Polskiego, 2010.