Zaraźnica piaskowa

Zaraźnica piaskowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	zarazowate
Rodzaj	zaraźnica
Gatunek	zaraźnica piaskowa
	Nazwa systematyczna
	Phelipanche arenaria (Borkh.) Pomel; Bull. Soc. Sci. Phys. Algérie 11: 103 (1874)
Synonimy
	Orobanche laevis auct.; Orobanche arenaria Borkh. (1794);
	Orobanche laevis auct.; Orobanche arenaria Borkh. (1794);
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zaraźnica piaskowa, zaraza piaskowa^[5] (Phelipanche arenaria (Borkh.) Pomel) – gatunek rośliny z rodziny zarazowatych (Orobanchaceae).

Zasięg występowania

Występuje w Afryce Północnej (Algieria, Maroko), południowej i środkowej Europie oraz na części Azji (Kaukaz, Turcja, Iran, Kazachstan, Czelabińsk)^[4]. W Polsce roślina bardzo rzadka. Podano ją z kilku tylko stanowisk nad dolną Odrą i dolną Wisłą oraz na jednym stanowisku koło Lubiąża na Dolnym Śląsku^[6].

Morfologia

Kwiaty

Owłosione pylniki i szyjka słupka

Pokrój: Roślina żółtawobiała lub bladoniebieska, ogruczolona, dorasta do 30 cm wysokości.
Łodyga: Cała pokryta dużymi łuskami.
Kwiaty: Grzbieciste, na bardzo krótkich szypułkach, każdy z dwoma podkwiatkami, zebrane w walcowaty, gęsty kwiatostan. Kielich dzwonkowaty, 4–5-ząbkowy. Ząbki dłuższe od rurki. Korona kwiatu przewężona koło nasady pręcików, jasnoniebieskofioletowa, biaława u nasady, długości 25–35 mm. Pylniki gęsto, wełniście owłosione^[7].

Biologia i ekologia

Bylina, geofit. Jest rośliną bezzieleniową i, jak wszystkie zarazy, pasożytem. Najczęściej pasożytuje na roślinach z rodzaju bylica (Artemisia sp.). Kwitnie w czerwcu i lipcu.

Zagrożenia i ochrona

W latach 2004–2014 roślina była objęta w Polsce ochroną ścisłą, od 2014 roku podlega częściowej ochronie gatunkowej^[8]^[9]. Gatunek został umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[10] w grupie gatunków wymarłych (kategoria zagrożenia Ex). W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię CR (krytycznie zagrożony)^[11]. Znajduje się także w Polskiej czerwonej księdze roślin w grupie gatunków krytycznie zagrożonych (kategoria zagrożenia CR)^[12].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ ^a ^b Óscar Sánchez Pedraja, Gonzalo Moreno Moral, Luis Carlón, Renata Piwowarczyk, Manuel Laínz i Gerald M. Schneeweiss: Phelipanche. [w:] Index of Orobanchaceae [on-line]. Grupo botanico cantabrico. [dostęp 2022-12-04].
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 129, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[index-3] Óscar Sánchez Pedraja, Gonzalo Moreno Moral, Luis Carlón, Renata Piwowarczyk, Manuel Laínz i Gerald M. Schneeweiss: Phelipanche. [w:] Index of Orobanchaceae [on-line]. Grupo botanico cantabrico. [dostęp 2022-12-04].

[grin-4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 129, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[C-6] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[szafer-7] W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969.

[rozp2004-8] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).

[rozp2014-9] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

[redlist-10] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[11] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[12] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]