Wikipedia:Dobre Artykuły/archiwum/2023-11

2023-11-01

Jan Matejko (ur. 24 czerwca 1838 w Krakowie, zm. 1 listopada 1893 tamże) – polski malarz, twórca obrazów historycznych oraz batalistycznych, historiozof. Jeden z najwybitniejszych polskich malarzy w historii. Był autorem ponad trzystu obrazów olejnych oraz kilkuset rysunków i szkiców, m.in. Stańczyka, Kazania Skargi, Astronoma Kopernika, czyli rozmowy z Bogiem, Bitwy pod Grunwaldem, Hołdu pruskiego oraz Wernyhory. Dzieła Matejki, rozpowszechniane przez tysiące reprodukcji, stały się standardowymi ilustracjami wielu kluczowych wydarzeń w historii Polski. Malarstwo Matejki, umiejscawiane wśród czołowych dzieł epoki dziewiętnastowiecznego historyzmu, charakteryzowały precyzja konturu, dbałość o szczegóły oraz starannie wygładzona powierzchnia malarska. Imieniem Matejki nazwana została Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie, a w jego kamienicy na ul. Floriańskiej znajduje się oddział Muzeum Narodowego w Krakowie – Dom Jana Matejki. Czytaj więcej…

2023-11-02

Hotel Adlon – pięciogwiazdkowy hotel, znajdujący się w Berlinie, w dzielnicy Mitte, przy alei Unter den Linden oraz placu Pariser Platz, bezpośrednio przy Bramie Brandenburskiej, w sąsiedztwie ambasad, parlamentu i Urzędu Kanclerza Federalnego. Jest własnością sieci hotelowej Kempinski, jest członkiem prestiżowej międzynarodowej organizacji The Leading Hotels of the World. Powstał w latach 1995–1997 na miejscu pierwszego Hotelu Adlon, oddanego do użytku w 1907 roku i zniszczonego pod koniec II wojny światowej, a następnie rozebranego w 1952 i 1984 roku. W swej architekturze jest zorientowany na klasyczno-tradycyjny język projektowania i stanowi nawiązanie do poprzednika. Obecnie jest uważany za jeden z najbardziej luksusowych hoteli w Niemczech. Do dyspozycji gości jest ogółem 307 pokoi oraz 78 apartamentów, trzy restauracje, dwa bary, piętnaście sal bankietowych, dwie sale balowe, centrum fitness oraz ekskluzywny salon spa. Czytaj więcej…

2023-11-03

Jeńcy alianccy w niewoli japońskiej – członkowie sił zbrojnych państw alianckich, którzy podczas II wojny światowej, w trakcie zmagań na dalekowschodnim i pacyficznym teatrze działań wojennych, zostali wzięci do niewoli przez siły zbrojne Cesarstwa Japonii. Podczas wojny z Chinami w latach 1937–1945 Japończycy odmawiali żołnierzom przeciwnika statusu jeńców wojennych i po wzięciu do niewoli mordowali ich na masową skalę, zwłaszcza podczas masakry nankińskiej. Japońscy żołnierze i marynarze nierzadko mordowali wziętych do niewoli żołnierzy alianckich, w szczególności lotników. Transport jeńców odbywał się w nieludzkich warunkach, zwłaszcza podczas pieszych „marszów śmierci” oraz na pokładach tzw. piekielnych statków. W obozach jenieckich panowały fatalne warunki bytowe i sanitarne, szerzyły się głód i choroby, a jeńców poddawano brutalnemu traktowaniu, w tym nawet pseudomedycznym eksperymentom. W latach 1941–1945 w niewoli japońskiej znalazło się około 320 tys. żołnierzy alianckich, w tym około 140 tys. żołnierzy pochodzenia europejskiego. Japońskie obozy jenieckie są zaliczane do „najokropniejszych doświadczeń koncentracyjnych, jakie kiedykolwiek poznał świat”. Czytaj więcej…

2023-11-04

Ulica Marszałka Józefa Piłsudskiego w Szczecinie – ulica położona na obszarze szczecińskiego osiedla Centrum, w dzielnicy Śródmieście. Ulica ma długość 926 m i przebiega w przybliżeniu ze wschodu na zachód, łącząc ulicę Jana Matejki z placem Szarych Szeregów. Początkowy odcinek ulicy, wytyczono w 1978 roku w czasie przebudowy układu komunikacyjnego we wschodniej części dzisiejszego osiedla Centrum. Przy tym odcinku po stronie południowej brak jest zabudowy pierzejowej – zastępują ją ściany szczytowe położonych przy ulicy Matejki i Roosevelta budynków Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń oraz Izby Administracji Skarbowej. Stronę północną zajmuje biurowiec Pomeranus wybudowany dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Hotel Radisson Blu. Przy ulicy znajdują się liczne kamienie ujęte w gminnej ewidencji zabytków oraz w rejestrze zabytków. Na całej długości stanowi część drogi wojewódzkiej nr 115. Czytaj więcej…

2023-11-05

Areszt Centralny w getcie warszawskim – areszt funkcjonujący w czasie II wojny światowej, w latach 1941–1942, w getcie warszawskim. Areszt zorganizowano na terenie przedwojennego więzienia wojskowego przy ulicy Gęsiej. Podlegał pod względem formalnym i faktycznym Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa, natomiast jego załogę tworzyli funkcjonariusze Żydowskiej Służby Porządkowej. Więziono w nim Żydów oskarżonych o wykroczenia przeciw okupacyjnemu porządkowi. Wiosną 1942 roku trafiło tam również około 190 Romów oraz Sinti. Liczba więźniów stale rosła, by w lipcu 1942 roku sięgnąć około 1,8 tys osób. W Areszcie Centralnym panowały bardzo złe warunki bytowe i sanitarne, co przekładało się na wysoką śmiertelność wśród więźniów. W listopadzie i grudniu 1941 roku na jego terenie odbyły się dwie egzekucje Żydów, których schwytano, gdy bez zezwolenia przebywali po „aryjskiej stronie”. Wielu więźniów rozstrzelano także w innych miejscach straceń. Podczas wielkiej akcji deportacyjnej latem 1942 roku więźniowie Aresztu Centralnego zostali jako jedni z pierwszych wywiezieni do obozu zagłady w Treblince. Czytaj więcej…

2023-11-06

Kogiowate – rodzina ssaków z parvordo zębowców w obrębie infrarzędu waleni, blisko spokrewniona z kaszalotowatymi. Obejmuje dwa gatunki współczesne umieszczane w pojedynczym rodzaju kogia oraz kilka rodzajów wymarłych, z których większość żyło w miocenie. Mają niewielki narząd spermacetowy i asymetryczną czaszkę, morfologią przypominają rekiny. Prowadzą skryty tryb życia w wodach oceanicznych, odżywiają się wsysanymi głowonogami, a w mniejszej części rybami i skorupiakami. Wobec braku istotnych informacji IUCN traktuje oba gatunki kogiowatych jako niewystarczająco poznane do ustalenia statusu. Nie wiadomo, jaką mają liczebność. Istnieją tylko wstępne oszacowania w pewnych ograniczonych obszarach. Czytaj więcej…

2023-11-07

SM UC-79 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedna z 64 zbudowanych jednostek typu UC II. Zwodowany w grudniu 1916 roku w stoczni AG Vulcan Stettin w Hamburgu, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine w styczniu 1917 roku. W czasie służby operacyjnej w składzie Flotylli Bałtyckiej oraz I Flotylli Flandria okręt odbył 11 patroli bojowych, w wyniku których zatonęło 10 statków o łącznej pojemności 12 241 BRT i zostało zdobytych 14 jednostek o łącznej pojemności 10 961 BRT. SM UC-79 zatonął wraz z całą załogą 5 kwietnia 1918 roku, po wejściu na minę w kanale La Manche. Czytaj więcej…

2023-11-08

Jan Matejko (ur. 24 czerwca 1838 w Krakowie, zm. 1 listopada 1893 tamże) – polski malarz, twórca obrazów historycznych oraz batalistycznych, historiozof. Jeden z najwybitniejszych polskich malarzy w historii. Był autorem ponad trzystu obrazów olejnych oraz kilkuset rysunków i szkiców, m.in. Stańczyka, Kazania Skargi, Astronoma Kopernika, czyli rozmowy z Bogiem, Bitwy pod Grunwaldem, Hołdu pruskiego oraz Wernyhory. Dzieła Matejki, rozpowszechniane przez tysiące reprodukcji, stały się standardowymi ilustracjami wielu kluczowych wydarzeń w historii Polski. Malarstwo Matejki, umiejscawiane wśród czołowych dzieł epoki dziewiętnastowiecznego historyzmu, charakteryzowały precyzja konturu, dbałość o szczegóły oraz starannie wygładzona powierzchnia malarska. Imieniem Matejki nazwana została Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie, a w jego kamienicy na ul. Floriańskiej znajduje się oddział Muzeum Narodowego w Krakowie – Dom Jana Matejki. Czytaj więcej…

2023-11-09

Hotel Adlon – pięciogwiazdkowy hotel, znajdujący się w Berlinie, w dzielnicy Mitte, przy alei Unter den Linden oraz placu Pariser Platz, bezpośrednio przy Bramie Brandenburskiej, w sąsiedztwie ambasad, parlamentu i Urzędu Kanclerza Federalnego. Jest własnością sieci hotelowej Kempinski, jest członkiem prestiżowej międzynarodowej organizacji The Leading Hotels of the World. Powstał w latach 1995–1997 na miejscu pierwszego Hotelu Adlon, oddanego do użytku w 1907 roku i zniszczonego pod koniec II wojny światowej, a następnie rozebranego w 1952 i 1984 roku. W swej architekturze jest zorientowany na klasyczno-tradycyjny język projektowania i stanowi nawiązanie do poprzednika. Obecnie jest uważany za jeden z najbardziej luksusowych hoteli w Niemczech. Do dyspozycji gości jest ogółem 307 pokoi oraz 78 apartamentów, trzy restauracje, dwa bary, piętnaście sal bankietowych, dwie sale balowe, centrum fitness oraz ekskluzywny salon spa. Czytaj więcej…

2023-11-10

Jeńcy alianccy w niewoli japońskiej – członkowie sił zbrojnych państw alianckich, którzy podczas II wojny światowej, w trakcie zmagań na dalekowschodnim i pacyficznym teatrze działań wojennych, zostali wzięci do niewoli przez siły zbrojne Cesarstwa Japonii. Podczas wojny z Chinami w latach 1937–1945 Japończycy odmawiali żołnierzom przeciwnika statusu jeńców wojennych i po wzięciu do niewoli mordowali ich na masową skalę, zwłaszcza podczas masakry nankińskiej. Japońscy żołnierze i marynarze nierzadko mordowali wziętych do niewoli żołnierzy alianckich, w szczególności lotników. Transport jeńców odbywał się w nieludzkich warunkach, zwłaszcza podczas pieszych „marszów śmierci” oraz na pokładach tzw. piekielnych statków. W obozach jenieckich panowały fatalne warunki bytowe i sanitarne, szerzyły się głód i choroby, a jeńców poddawano brutalnemu traktowaniu, w tym nawet pseudomedycznym eksperymentom. W latach 1941–1945 w niewoli japońskiej znalazło się około 320 tys. żołnierzy alianckich, w tym około 140 tys. żołnierzy pochodzenia europejskiego. Japońskie obozy jenieckie są zaliczane do „najokropniejszych doświadczeń koncentracyjnych, jakie kiedykolwiek poznał świat”. Czytaj więcej…

2023-11-11

Ulica Marszałka Józefa Piłsudskiego w Szczecinie – ulica położona na obszarze szczecińskiego osiedla Centrum, w dzielnicy Śródmieście. Ulica ma długość 926 m i przebiega w przybliżeniu ze wschodu na zachód, łącząc ulicę Jana Matejki z placem Szarych Szeregów. Początkowy odcinek ulicy, wytyczono w 1978 roku w czasie przebudowy układu komunikacyjnego we wschodniej części dzisiejszego osiedla Centrum. Przy tym odcinku po stronie południowej brak jest zabudowy pierzejowej – zastępują ją ściany szczytowe położonych przy ulicy Matejki i Roosevelta budynków Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń oraz Izby Administracji Skarbowej. Stronę północną zajmuje biurowiec Pomeranus wybudowany dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Hotel Radisson Blu. Przy ulicy znajdują się liczne kamienie ujęte w gminnej ewidencji zabytków oraz w rejestrze zabytków. Na całej długości stanowi część drogi wojewódzkiej nr 115. Czytaj więcej…

2023-11-12

Areszt Centralny w getcie warszawskim – areszt funkcjonujący w czasie II wojny światowej, w latach 1941–1942, w getcie warszawskim. Areszt zorganizowano na terenie przedwojennego więzienia wojskowego przy ulicy Gęsiej. Podlegał pod względem formalnym i faktycznym Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa, natomiast jego załogę tworzyli funkcjonariusze Żydowskiej Służby Porządkowej. Więziono w nim Żydów oskarżonych o wykroczenia przeciw okupacyjnemu porządkowi. Wiosną 1942 roku trafiło tam również około 190 Romów oraz Sinti. Liczba więźniów stale rosła, by w lipcu 1942 roku sięgnąć około 1,8 tys osób. W Areszcie Centralnym panowały bardzo złe warunki bytowe i sanitarne, co przekładało się na wysoką śmiertelność wśród więźniów. W listopadzie i grudniu 1941 roku na jego terenie odbyły się dwie egzekucje Żydów, których schwytano, gdy bez zezwolenia przebywali po „aryjskiej stronie”. Wielu więźniów rozstrzelano także w innych miejscach straceń. Podczas wielkiej akcji deportacyjnej latem 1942 roku więźniowie Aresztu Centralnego zostali jako jedni z pierwszych wywiezieni do obozu zagłady w Treblince. Czytaj więcej…

2023-11-13

ORP Ślązak – polski okręt podwodny z okresu zimnej wojny, a wcześniej radziecki M-270, jeden z sześciu pozyskanych przez Polskę okrętów serii XV typu M. Okręt wypierał 283 tony w położeniu nawodnym i 353 tony pod wodą, a jego główną bronią były cztery torpedy kalibru 533 mm wystrzeliwane z czterech wewnętrznych wyrzutni. Jednostka rozwijała na powierzchni prędkość ponad 15 węzłów, osiągając zasięg 4500 Mm przy prędkości 8 węzłów. Okręt został zwodowany w kwietniu 1950 roku w stoczni numer 196 w Leningradzie, a do służby w Marynarce Wojennej ZSRR wcielono go w lipcu 1950 roku, z przydziałem do Floty Bałtyckiej. W 1954 roku jednostka została wydzierżawiona przez Polskę i w październiku tego roku weszła w skład Marynarki Wojennej. Okręt, oznaczony znakami burtowymi M-103, P-103 oraz 304, po intensywnej eksploatacji został wycofany ze służby 20 października 1965 roku i następnie zatopiony jako okręt-cel w Zatoce Puckiej. Czytaj więcej…

2023-11-14

Ojciec chrzestny – amerykański dramat gangsterski z 1972 roku w reżyserii Francisa Forda Coppoli, zrealizowany na podstawie powieści Maria Puza, będącego również jego współscenarzystą. W głównych rolach wystąpili Marlon Brando, Al Pacino oraz Robert Duvall. Pierwsza część trylogii Ojciec chrzestny opowiadającej o rodzinie Corleonów, na czele której stoi don Vito Corleone, rozgrywająca się w latach 1945–1955. Przedstawia przemianę najmłodszego syna Vita, Michaela, z rodzinnego wyrzutka w bezwzględnego bossa mafii. Światowa premiera filmu odbyła się 14 marca 1972 roku w Loew’s State Theatre. Ojciec chrzestny był najbardziej dochodowym filmem 1972 roku, a przy przychodach rzędu 250–291 mln USD przez pewien czas znajdował się na szczycie najbardziej dochodowych filmów wszech czasów. Spotkał się z powszechnym uznaniem krytyków i widzów, chwalących grę aktorską – przede wszystkim Brando i Pacina – reżyserię, scenariusz, zdjęcia, montaż, muzykę i sposób, w jaki przedstawiono mafię. Ojciec chrzestny uznawany jest za jeden z najlepszych i najbardziej wpływowych filmów w historii oraz za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli kina gangsterskiego. Czytaj więcej…

2023-11-15

SMS Erzherzog Ferdinand Max – pierwszy z dwóch okrętów pancernych typu Erzherzog Ferdinand Max zbudowanych dla Österreiche Marine. Położenie stępki pod okręt odbyło się w październiku 1863 roku w stoczni Stabilimento Tecnico Triestino. Okręt został zwodowany w maju 1865 roku i ukończony w czerwcu 1866 roku, w momencie wybuchu wojny prusko-austriackiej. Pierwotnie okręty miały być wyposażone w działa gwintowane sprowadzone z Prus, lecz z powodu wojny musiano je zastąpić szesnastoma gładkolufowymi działami 48-funtowymi. Stacjonujący na Adriatyku, „Erzherzog Ferdinand Max” był okrętem flagowym floty austriackiej pod dowództwem kontradmirała Wilhelma von Tegetthoffa. Wziął udział w bitwie pod Lissą w lipcu 1866 roku, podczas której staranował i zatopił włoski okręt pancerny „Re d’Italia”. Okręt pozostawał w austro-węgierskiej flocie przez następne 20 lat, lecz ze względu na znaczne zmniejszenie budżetu marynarki, spowodowane węgierskim brakiem zainteresowania sprawami morskimi, jego dalsza służba była pozbawiona wydarzeń. Okręt pozostał w marynarce do 1916 roku, kiedy został sprzedany na złom. Czytaj więcej…

2023-11-16

Kingsman: Tajne służby – brytyjsko-amerykański szpiegowski film akcji z 2014 roku na podstawie serii komiksów o fikcyjnej organizacji o tej samej nazwie wydawnictwa Icon Comics. Za reżyserię filmu odpowiadał Matthew Vaughn na podstawie scenariusza, napisanego wspólnie z Jane Goldman. W rolach głównych wystąpili: Colin Firth, Samuel L. Jackson, Mark Strong, Taron Egerton oraz Michael Caine. Film opowiada o szkoleniu i początkach kariery Gary’ego „Eggsy’ego” Unwina w tajnej organizacji szpiegowskiej. Eggsy dołącza do misji, by stawić czoła globalnemu zagrożeniu ze strony Richmonda Valentine’a, bogacza, który chce przeciwdziałać zmianom klimatycznym, mordując większość ludzkości. Światowa premiera Tajnych służb miała miejsce 13 grudnia 2014 roku podczas Festiwalu Filmowego Butt-Numb-A-Thon w Stanach Zjednoczonych. Tajne służby przy budżecie 81 milionów dolarów zarobiły ponad 414 milionów i otrzymały przeważnie pozytywne oceny od krytyków. Czytaj więcej…

2023-11-17

Fructidor – francuski oceaniczny okręt podwodny z okresu I wojny światowej, jedna z 18 zbudowanych jednostek typu Pluviôse. Okręt wypierał 404 tony w położeniu nawodnym i 553 tony pod wodą, a jego główną bronią było sześć torped kalibru 450 mm wystrzeliwanych z sześciu zewnętrznych wyrzutni. Napędzana maszynami parowymi jednostka rozwijała na powierzchni prędkość 12 węzłów, osiągając zasięg 1500 Mm przy prędkości 9 węzłów. „Fructidor” został zwodowany w listopadzie 1909 roku w stoczni Arsenal de Cherbourg w Cherbourg-Octeville, a do służby w Marine nationale wcielono go w czerwcu 1910 roku. Uczestniczył w działaniach wojennych, operując na wodach kanału La Manche oraz Oceanie Atlantyckim. Jednostka została skreślona z listy floty 12 listopada 1919 roku i sprzedana w celu złomowania w maju 1921 roku. Czytaj więcej…

2023-11-18

Orędzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie pasterskim – dokument wystosowany w Rzymie 18 listopada 1965 roku, pod koniec soboru watykańskiego II przez polskich biskupów katolickich, zawierający zaproszenie biskupów niemieckich do udziału w obchodach Milenium Chrztu Polski. Orędzie wyrażało ewangeliczny akt chrześcijańskiego pojednania narodu polskiego i niemieckiego po II wojnie światowej. List zwierał frazę udzielamy wybaczenia i prosimy o nie. List jest uważany za moment inicjacji dialogu polsko-niemieckiego i za jeden z najważniejszych etapów pojednania polsko-niemieckiego po II wojnie światowej. Głównym autorem „Orędzia” był abp Bolesław Kominek, późniejszy kardynał i metropolita wrocławski, który, jako Ślązak, tekst dokumentu od razu napisał po niemiecku. Czytaj więcej…

2023-11-19

Mabuhay – filipińskie pozdrowienie. Pochodzi z języka tagalskiego, ma bardzo szeroki zakres znaczeniowy. Cieszy się dużą popularnością. Wykorzystywane w powitaniach, życzeniach czy toastach, utrwalone zostało w filipińskiej kulturze i życiu politycznym. Porównywane do analogicznych wyrażeń wywodzących się z innych języków, w tym do hawajskiego aloha. Jego znaczenie wykracza przy tym poza bycie dosyć szeroko definiowanym pozdrowieniem. Z uwagi na swoją popularność i wszechobecność w życiu codziennym kraju bywa określane jako odzwierciedlenie narodowego ducha Filipińczyków. Łączy się je też, jako słowo często używane przy powitaniach, z typową dla mieszkańców Filipin gościnnością. Pozdrowienie to używane jest powszechnie w społecznościach diasporalnych. W tym kontekście bywa przywoływane jako jeden z dowodów na wytworzenie się spójnej, jednolitej filipińskiej tożsamości narodowej. Czytaj więcej…

2023-11-20

ORP Ślązak – polski okręt podwodny z okresu zimnej wojny, a wcześniej radziecki M-270, jeden z sześciu pozyskanych przez Polskę okrętów serii XV typu M. Okręt wypierał 283 tony w położeniu nawodnym i 353 tony pod wodą, a jego główną bronią były cztery torpedy kalibru 533 mm wystrzeliwane z czterech wewnętrznych wyrzutni. Jednostka rozwijała na powierzchni prędkość ponad 15 węzłów, osiągając zasięg 4500 Mm przy prędkości 8 węzłów. Okręt został zwodowany w kwietniu 1950 roku w stoczni numer 196 w Leningradzie, a do służby w Marynarce Wojennej ZSRR wcielono go w lipcu 1950 roku, z przydziałem do Floty Bałtyckiej. W 1954 roku jednostka została wydzierżawiona przez Polskę i w październiku tego roku weszła w skład Marynarki Wojennej. Okręt, oznaczony znakami burtowymi M-103, P-103 oraz 304, po intensywnej eksploatacji został wycofany ze służby 20 października 1965 roku i następnie zatopiony jako okręt-cel w Zatoce Puckiej. Czytaj więcej…

2023-11-21

Ojciec chrzestny – amerykański dramat gangsterski z 1972 roku w reżyserii Francisa Forda Coppoli, zrealizowany na podstawie powieści Maria Puza, będącego również jego współscenarzystą. W głównych rolach wystąpili Marlon Brando, Al Pacino oraz Robert Duvall. Pierwsza część trylogii Ojciec chrzestny opowiadającej o rodzinie Corleonów, na czele której stoi don Vito Corleone, rozgrywająca się w latach 1945–1955. Przedstawia przemianę najmłodszego syna Vita, Michaela, z rodzinnego wyrzutka w bezwzględnego bossa mafii. Światowa premiera filmu odbyła się 14 marca 1972 roku w Loew’s State Theatre. Ojciec chrzestny był najbardziej dochodowym filmem 1972 roku, a przy przychodach rzędu 250–291 mln USD przez pewien czas znajdował się na szczycie najbardziej dochodowych filmów wszech czasów. Spotkał się z powszechnym uznaniem krytyków i widzów, chwalących grę aktorską – przede wszystkim Brando i Pacina – reżyserię, scenariusz, zdjęcia, montaż, muzykę i sposób, w jaki przedstawiono mafię. Ojciec chrzestny uznawany jest za jeden z najlepszych i najbardziej wpływowych filmów w historii oraz za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli kina gangsterskiego. Czytaj więcej…

2023-11-22

SMS Erzherzog Ferdinand Max – pierwszy z dwóch okrętów pancernych typu Erzherzog Ferdinand Max zbudowanych dla Österreiche Marine. Położenie stępki pod okręt odbyło się w październiku 1863 roku w stoczni Stabilimento Tecnico Triestino. Okręt został zwodowany w maju 1865 roku i ukończony w czerwcu 1866 roku, w momencie wybuchu wojny prusko-austriackiej. Pierwotnie okręty miały być wyposażone w działa gwintowane sprowadzone z Prus, lecz z powodu wojny musiano je zastąpić szesnastoma gładkolufowymi działami 48-funtowymi. Stacjonujący na Adriatyku, „Erzherzog Ferdinand Max” był okrętem flagowym floty austriackiej pod dowództwem kontradmirała Wilhelma von Tegetthoffa. Wziął udział w bitwie pod Lissą w lipcu 1866 roku, podczas której staranował i zatopił włoski okręt pancerny „Re d’Italia”. Okręt pozostawał w austro-węgierskiej flocie przez następne 20 lat, lecz ze względu na znaczne zmniejszenie budżetu marynarki, spowodowane węgierskim brakiem zainteresowania sprawami morskimi, jego dalsza służba była pozbawiona wydarzeń. Okręt pozostał w marynarce do 1916 roku, kiedy został sprzedany na złom. Czytaj więcej…

2023-11-23

Kingsman: Tajne służby – brytyjsko-amerykański szpiegowski film akcji z 2014 roku na podstawie serii komiksów o fikcyjnej organizacji o tej samej nazwie wydawnictwa Icon Comics. Za reżyserię filmu odpowiadał Matthew Vaughn na podstawie scenariusza, napisanego wspólnie z Jane Goldman. W rolach głównych wystąpili: Colin Firth, Samuel L. Jackson, Mark Strong, Taron Egerton oraz Michael Caine. Film opowiada o szkoleniu i początkach kariery Gary’ego „Eggsy’ego” Unwina w tajnej organizacji szpiegowskiej. Eggsy dołącza do misji, by stawić czoła globalnemu zagrożeniu ze strony Richmonda Valentine’a, bogacza, który chce przeciwdziałać zmianom klimatycznym, mordując większość ludzkości. Światowa premiera Tajnych służb miała miejsce 13 grudnia 2014 roku podczas Festiwalu Filmowego Butt-Numb-A-Thon w Stanach Zjednoczonych. Tajne służby przy budżecie 81 milionów dolarów zarobiły ponad 414 milionów i otrzymały przeważnie pozytywne oceny od krytyków. Czytaj więcej…

2023-11-24

Fructidor – francuski oceaniczny okręt podwodny z okresu I wojny światowej, jedna z 18 zbudowanych jednostek typu Pluviôse. Okręt wypierał 404 tony w położeniu nawodnym i 553 tony pod wodą, a jego główną bronią było sześć torped kalibru 450 mm wystrzeliwanych z sześciu zewnętrznych wyrzutni. Napędzana maszynami parowymi jednostka rozwijała na powierzchni prędkość 12 węzłów, osiągając zasięg 1500 Mm przy prędkości 9 węzłów. „Fructidor” został zwodowany w listopadzie 1909 roku w stoczni Arsenal de Cherbourg w Cherbourg-Octeville, a do służby w Marine nationale wcielono go w czerwcu 1910 roku. Uczestniczył w działaniach wojennych, operując na wodach kanału La Manche oraz Oceanie Atlantyckim. Jednostka została skreślona z listy floty 12 listopada 1919 roku i sprzedana w celu złomowania w maju 1921 roku. Czytaj więcej…

2023-11-25

Orędzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie pasterskim – dokument wystosowany w Rzymie 18 listopada 1965 roku, pod koniec soboru watykańskiego II przez polskich biskupów katolickich, zawierający zaproszenie biskupów niemieckich do udziału w obchodach Milenium Chrztu Polski. Orędzie wyrażało ewangeliczny akt chrześcijańskiego pojednania narodu polskiego i niemieckiego po II wojnie światowej. List zwierał frazę udzielamy wybaczenia i prosimy o nie. List jest uważany za moment inicjacji dialogu polsko-niemieckiego i za jeden z najważniejszych etapów pojednania polsko-niemieckiego po II wojnie światowej. Głównym autorem „Orędzia” był abp Bolesław Kominek, późniejszy kardynał i metropolita wrocławski, który, jako Ślązak, tekst dokumentu od razu napisał po niemiecku. Czytaj więcej…

2023-11-26

Mabuhay – filipińskie pozdrowienie. Pochodzi z języka tagalskiego, ma bardzo szeroki zakres znaczeniowy. Cieszy się dużą popularnością. Wykorzystywane w powitaniach, życzeniach czy toastach, utrwalone zostało w filipińskiej kulturze i życiu politycznym. Porównywane do analogicznych wyrażeń wywodzących się z innych języków, w tym do hawajskiego aloha. Jego znaczenie wykracza przy tym poza bycie dosyć szeroko definiowanym pozdrowieniem. Z uwagi na swoją popularność i wszechobecność w życiu codziennym kraju bywa określane jako odzwierciedlenie narodowego ducha Filipińczyków. Łączy się je też, jako słowo często używane przy powitaniach, z typową dla mieszkańców Filipin gościnnością. Pozdrowienie to używane jest powszechnie w społecznościach diasporalnych. W tym kontekście bywa przywoływane jako jeden z dowodów na wytworzenie się spójnej, jednolitej filipińskiej tożsamości narodowej. Czytaj więcej…

2023-11-27

NNS Dorina – nigeryjska korweta, jeden z dwóch okrętów Nigeryjskiej Marynarki Wojennej brytyjskiego typu Mk 3 stoczni Vosper Thornycroft, znajdujący się w służbie od 1972 do 1987 roku. Nosił numer burtowy F 81. Nazwa oznaczała hipopotama w języku hausa. Wyporność pełna okrętu wynosiła około 650 ton, a napędzały go silniki wysokoprężne, pozwalające na osiąganie prędkości 22 węzłów. Uzbrojenie stanowiły dwa działa uniwersalne kalibru 102 mm i małokalibrowe działa przeciwlotnicze. Od początku lat 80., w związku z trudnościami finansowymi marynarki nigeryjskiej, która nabyła zbyt wiele nowych jednostek, stan techniczny jej okrętów zaczął się pogarszać. W połączeniu z brakiem dbałości ze strony oficerów i załóg, doprowadziło to do tego, że około 1983 roku stosunkowo nowa korweta była już niesprawna i została przeholowana do stoczni w Wilmot Point w Lagos w celu przyszłego remontu. Tam pozbawiony należytej konserwacji okręt zatonął 16 kwietnia 1987 roku przy nabrzeżu. Czytaj więcej…

2023-11-28

Pancernik nizinny – gatunek ssaka z rodziny pancernikowatych. Z masą ciała 1–2 kg, należy do mniejszych przedstawicieli swego rodzaju. Zamieszkuje llanos Kolumbii oraz Wenezueli. W przeciwieństwie do niektórych swych krewnych pancernik nizinny jest aktywny w dzień. Na żer wychodzi ze swej nory rankiem, żerując od około 8 do 10:30, po czym wraca do nory, którą opuszcza znowu po południu, po 16. Pancerniki zazwyczaj wiodą samotny tryb życia, pozbawiony istotnych relacji społecznych. Jeden pancernik nizinny zajmuje areał o powierzchni od 1,6 do 1,7 ha, przy czym średnia gęstość wynosi 2,8 osobnika na ha wedle danych z Wenezueli. Zwierzę w nietkniętych działalnością ludzką rejonach wydaje się względnie pospolity. Odnotowano jednak wspólne korzystanie z jednej nory przez kilka samic. Okres rozrodczy pancernika nizinnego zaczyna się w październiku, by trwać do marca. Samica rodzi 4 identyczne młode. Czytaj więcej…

2023-11-29

Teankum – w wierzeniach ruchu świętych w dniach ostatnich jedno z nefickich miast. Informacje na jego temat zawiera Księga Mormona, jedna z części składowych mormońskiej świętej księgi. Leżało nad morzem, w pobliżu miasta Spustoszenie. Znane przede wszystkim ze swojej roli w końcowym okresie wojen neficko-lamanickich. Stanowiło schronienie dla nefickich uchodźców, który zdołali ujść z życiem po zdobyciu ziemi Spustoszenie przez Lamanitów w 363 roku. W kolejnym roku było obiektem lamanickiego ataku odpartego przez siły nefickie. Jest obiektem spekulacji mormońskich teologów, przewija się też w publikacjach krytycznych wobec tej tradycji religijnej. Wysuwa się w tym kontekście przypuszczenie, jakoby Teankum miało wywodzić się w istocie od kanadyjskiego Tecumseh, zatem miejscowości w geograficznych ramach, z którymi Joseph Smith, twórca ruchu świętych w dniach ostatnich, musiał być zaznajomiony. Czytaj więcej…

2023-11-30

SM UC-72 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedna z 64 zbudowanych jednostek typu UC II. Zwodowany w sierpniu 1916 roku w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine w grudniu 1916 roku. W czasie służby operacyjnej w składzie Flotylli Flandria okręt odbył osiem patroli bojowych, w wyniku których zatonęło 41 statków o łącznej pojemności 58 699 BRT, a dwa statki o łącznej pojemności 1529 BRT zostały uszkodzone. SM UC-72 zatonął wraz z całą załogą po 22 sierpnia 1917 roku, po wejściu na minę w kanale La Manche. Wrak U-Boota został odnaleziony i zidentyfikowany w 2013 roku. Czytaj więcej…