Wikipedia:Artykuły na medal/Lipiec i sierpień 2014

zajawka

Katastrofa w Port Chicago – eksplozja amunicji, która nastąpiła 17 lipca 1944 roku na terenie Port Chicago Naval Magazine w nieistniejącej już miejscowości Port Chicago w Kalifornii. Detonacja nastąpiła w czasie załadunku amunicji na statek, co spowodowało śmierć 320 osób i ranienie 390. Większość zabitych i rannych stanowili pracujący przy załadunku czarnoskórzy marynarze z poboru. W miesiąc później, wobec braku poprawy warunków bezpieczeństwa, wielu marynarzy odmówiło pracy przy przeładunku amunicji, co w dziejach US Navy odnotowano jako „bunt w Port Chicago”. 50 marynarzy, nazywanych w mediach „Pięćdziesiątką z Port Chicago”, zostało oskarżonych o bunt i skazanych na kary wieloletniego więzienia. 47 spośród nich zwolniono w styczniu 1946 roku, pozostałych trzech w kilka miesięcy później.

zajawka

Tatarak zwyczajny– polimorficzny gatunek byliny, należący do rodziny tatarakowatych (Acoraceae). Znany jest także pod ludowymi nazwami jako np. ajer i tatarskie ziele. Zasięg gatunku obejmuje Azję i Amerykę Północną, poza tym został zawleczony i rozpowszechniony przez człowieka na inne kontynenty od strefy subtropikalnej do umiarkowanej. Do Europy trafił najprawdopodobniej między średniowieczem a XVI wiekiem. W Polsce ten gatunek jest pospolity na całym terenie z wyjątkiem Karpat. W polskiej florze ma status kenofita – agriofita. Uważany za inwazyjny, ma jednak średni wpływ na rodzime gatunki roślin szuwarowych. Roślina olejkodajna, jadalna, kosmetyczna i lecznicza, o szerokich zastosowaniach w różnych kulturach na całym świecie.

zajawka

Załęże – dzielnica Katowic, położona w północno-zachodniej części miasta, w centralnej części konurbacji górnośląskiej, nad Rawą. Głównym ciągiem komunikacyjnym Załęża jest ulica Gliwicka, która ciągnie się na całej długości dzielnicy charakterystycznym, krętym przebiegiem od centrum Katowic do granicy z Chorzowem. Jest to jedna z najstarszych dzielnic Katowic, której początki sięgają XIII wieku. Do końca XVIII w. gmina miała charakter rolniczy, kiedy to zaczęło rozwijać się górnictwo węgla kamiennego oraz hutnictwo żelaza i cynku, co umożliwiło szybki wzrost liczby ludności. Od 1924 Załęże stało się dzielnicą Katowic. Po upadku głównych zakładów przemysłowych na początku XXI w. Załęże stało się ośrodkiem usługowo-mieszkalnym. Pod koniec 2007 dzielnica liczyła 11 569 mieszkańców.

zajawka

Rak nerkowokomórkowy – grupa nowotworów złośliwych wywodzących się z nabłonka kanalików nerkowych. Dawniej nazywany guzem Grawitza lub nadnerczakiem. Jest najczęstszym nowotworem złośliwym nerek. Choroba początkowo jest bezobjawowa. Klasyczna triada objawów: guz wyczuwalny w okolicy lędźwiowej, ból w okolicy lędźwiowej i krwiomocz występuje rzadko. Nowotwór coraz częściej jest wykrywany przypadkowo w badaniach obrazowych wykonanych z innych powodów. Chorobie często towarzyszą zespoły paranowotworowe, które mogą być pierwszym objawem procesu rozrostowego. W diagnostyce największe znaczenie mają badania obrazowe, szczególnie tomografia komputerowa. Badania obrazowe pozwalają postawić radiologiczne rozpoznanie choroby, ocenić wielkość guza, naciekanie okolicznych struktur, zajęcie węzłów chłonnych i stwierdzić obecność przerzutów. W postaci ograniczonej podstawowym leczeniem jest operacja usunięcia nerki – nefrektomia. Podstawą leczenia stadium zaawansowanego są inhibitory angiogenezy i kinazy mTOR. Immunoterapia opiera się na interefronie-α. Chemioterapia jest nieskuteczna.

zajawka

Egzekucje uliczne w Warszawie (1943–1944) – masowe egzekucje polskich zakładników przeprowadzane przez okupantów niemieckich na ulicach Warszawy. Pierwsze egzekucje na ulicach stolicy miały miejsce w połowie października 1943, wkrótce po objęciu stanowiska Dowódcy SS i Policji na dystrykt warszawski przez SS-Brigadeführera Franza Kutscherę. W okresie jego rządów zamordowano w Warszawie około 5000 Polaków, z czego co najmniej 1200 stracono bezpośrednio na ulicach miasta. W gronie ofiar znajdowali się przede wszystkim zwykli warszawiacy zatrzymani podczas masowych łapanek. Niemcy zrezygnowali z jawnych egzekucji ulicznych w połowie lutego 1944 – po udanym zamachu na Kutscherę przeprowadzonym przez żołnierzy Kedywu Armii Krajowej.

zajawka

Bjørnstjerne Martinius Bjørnson (ur. 8 grudnia 1832 w Kvikne, zm. 26 kwietnia 1910 w Paryżu) – norweski pisarz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1903). W laudacji doceniono jego „wzniosłą i różnorodną poezję, która zawsze odznaczała się świeżością natchnienia i niezwykłą czystością ducha” oraz „talent epicki i dramatyczny”. Przez wydawnictwo Gyldendal, a później także przez światowych krytyków, uznany za jednego z czterech najwybitniejszych pisarzy norweskich (wraz z Henrikiem Ibsenem, Jonasem Lie i Alexandrem Kiellandem). Pozostawił po sobie bogatą i zróżnicowaną spuściznę: opowiadania, sztuki, wiersze, powieści, artykuły, przemówienia i ogromną ilość listów.

zajawka

Bitwa o Buna-Gona – jeden z najważniejszych epizodów walk na Nowej Gwinei podczas II wojny światowej na Pacyfiku. Krwawe zmagania trwające od połowy listopada 1942 niemal do końca stycznia 1943 roku zakończyły się zwycięstwem aliantów, ale zwycięstwo to zostało okupione znacznie większymi stratami niż lepiej znane opinii publicznej walki o Guadalcanal. W rezultacie klęsk pod Buna-Gona i na Guadalcanalu, Japończycy nie byli w stanie zrealizować swego planu zablokowania Australii i przecięcia jej szlaków komunikacyjnych ze Stanami Zjednoczonymi i musieli przejść na wszystkich frontach walk na południowo-zachodnim Pacyfiku do obrony.

zajawka

Bitwa o Manilę (tag. Laban ng Maynila, ang. Liberation of Manila) – trwający od 3 lutego do 3 marca 1945 roku bój, będący częścią II wojny światowej na Pacyfiku, mający na celu wyzwolenie okupowanej przez Japończyków stolicy Filipin, Manili. Była to decydująca – choć nie ostatnia – faza kampanii filipińskiej. Trwające 29 dni zmagania, które spowodowały ogromne straty wśród ludności cywilnej i doprowadziły do całkowitego zniszczenia wielu dzielnic, zakończyły niemal trzyletnią japońską okupację miasta.

zajawka

Dziobak – prowadzący częściowo wodny tryb życia endemiczny dla wschodnich stanów Australii (w tym Tasmanii) gatunek ssaka z grupy stekowców, jedynych członków tej gromady składających jaja. Jest ostatnim istniejącym do dziś przedstawicielem swego rodzaju i rodziny, choć znaleziono skamieniałości licznych przedstawicieli tych taksonów. Ma wiele nietypowych cech: składa jaja, wydziela jad, ma dziób przypominający kształtem dziób kaczki, ogon bobra, futro wydry. Samiec posiada na tylnych łapach ostrogi wydzielające jad zdolny wywołać silny ból u człowieka. Unikatowe cechy dziobaka czynią go ważnym obiektem badań biologii ewolucyjnej i czynią zeń ikonę Australii. Wybierano go jako maskotkę imprez narodowych, przedstawia go też rewers australijskiej dwudziestocentówki. Stanowi także zwierzęcy symbol Nowej Południowej Walii. Do początku XX wieku polowano na niego dla futra, obecnie podlega ochronie w całym zasięgu swego występowania. Choć programy rozmnażania w niewoli odniosły bardzo ograniczony sukces, a dziobak jest wrażliwy na zanieczyszczenie środowiska, nie jest bezpośrednio zagrożony wyginięciem.