Tadeusz Czerkawski
Tadeusz Mieczysław Czerkawski (ur. 6 maja 1919 w Stanisławowie, zm. 17 października 2012 w Warszawie[1]) – pułkownik Wojska Polskiego, żołnierz 3 Dywizji Strzelców Karpackich, uczestnik bitwy pod Monte Cassino. Kawaler Orderu Virtuti Militari i Orderów Odrodzenia Polski.
| |
 pułkownik
| |
| Data i miejsce urodzenia |
6 maja 1919 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
17 października 2012 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1942–1946 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie Kazimierza i Zofii z d. Porębskiej[2]. Absolwent Liceum Handlowego w Białymstoku (1933–1939)[2].
Historia służby
edytuj16 sierpnia 1939 powołany do 48. kompanii 17 batalionu Junackich Hufców Pracy i zatrudniony przy budowie umocnień wojskowych we wsi Gliniski[2] koło Augustowa. 9 września wraz z całym batalionem udał się do Lidy, gdzie 17 września jego batalion rozwiązano[2]. Po powrocie do domu włączył się w struktury konspiracyjne Stronnictwa Narodowego jako młodzieżowy działacz[2]. Ze względu na groźbę aresztowania przedostał się do Warszawy (30.11.1939), gdzie kontynuował działalność konspiracyjną. Podczas akcji kurierskiej w drodze do Lwowa, 19 lutego 1940 został aresztowany przez NKWD[2], a następnie osadzony w więzieniach w Przemyślu, Dniepropietrowsku i Charkowie. Za swoją działalność został skazany na trzy lata łagru w miejscowości Puksy w regionie Morza Białego[2]. 9 września 1941 po podpisaniu układu Sikorski-Majski, został objęty amnestią i po zwolnieniu z łagru wstąpił do Armii Polskiej w ZSRR dowodzonej przez gen. W. Andersa. Został przydzielony do kompanii szkolnej, a następnie w stopniu starszego strzelca jako zastępca dowódcy plutonu do 28 pułku piechoty[2]. Po ukończeniu Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii w Iraku (Khanaqin-Qizil Ribat) dalszą służbę pełnił w 3 karpackim pułku artylerii, z którym walczył podczas kampanii włoskiej w stopniu kaprala podchorążego[2].
„Za wykazanie się niespotykanym męstwem i odwagę w bitwie o Monte Cassino i Monte Bordone oraz nad rzeką Sintrą, został odznaczony w lutym 1945 r. przez wizytującego jednostkę gen. Andersa Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari, oraz awansem na stopnień podporucznika”[2].
Okres powojenny
edytujDo Polski wrócił w sierpniu 1947 i zamieszkał wraz z żoną (żołnierzem batalionu „Parasol”) w Łodzi[2]. W kraju nie uznano jednak jego stopnia oficerskiego i później zatrzymano go w siedzibie UB w 1953 pod różnymi zarzutami m.in. kierowania oddziałem UPA w 1944[2].
Według innych relacji[jakich?]: wrócił 3 marca 1945 do Polski. Zamieszkał w Łodzi, gdzie pracował w księgowości, a potem w planowaniu. W ZBoWiD-idzie był przewodniczącym tymczasowej komisji żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Bezskutecznie zabiegał o realizację obietnicy marszałka Roli-Żymierskiego odznaczenia uczestników bitwy o Monte Cassino Krzyżem Grunwaldu i awansowania o stopień wyżej[3].
Był inicjatorem założenia Stowarzyszenia „Karpatczycy” w Kraju i Stowarzyszenia Klubu Przyjaciół, Szkół i Organizacji Monte Cassino. Aktywnie uczestniczył w kultywowaniu tradycji karpackich w Wojsku Polskim, utrzymując ścisły kontakt z jednostkami piechoty górskiej, a w szczególności z 22 Karpacką Brygadą Piechoty Górskiej.[potrzebny przypis] Autor książek pt. „Byłem żołnierzem generała Andersa” (wydana w 2012 pt. „Sztafeta wolności”[4]), „W więzieniu i łagrze 1940–1941. Ja, socjalno opasnyj element”.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari[5][2]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski[2]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski[2]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[2]
- Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino
- Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”
- nagroda honorowa „Świadek Historii”[6].
- honorowy obywatel gminy Lubień (29 stycznia 2004)[7]
Przypisy
edytuj- ↑ płk Tadeusz Mieczysław Czerkawski. wyborcza.pl, 20 października 2012. [dostęp 2014-01-15].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Szostak 2008 ↓, s. 75.
- ↑ Tadeusz M. Czerkawski, W więzieniu i łagrze: 1940–1941: ja, socjalno opasnyj elemient, Warszawa: Wydawnictwo Epoka, 1989 (Biblioteka Tygodnika Demokratycznego), s. 60–61.
- ↑ Sztafeta wolności [online], Centralna Biblioteka Wojskowa [dostęp 2024-10-21] (pol.).
- ↑ Lista nazwisk osób odznaczonych Orderem Virtuti Militari. stankiewicze.com. [dostęp 2013-06-22]. (pol.).
- ↑ Wręczenie nagród honorowych „Świadek Historii” – Białystok, 27 listopada 2015. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2021-10-26]. (pol.).
- ↑ Honorowi obywatele [online], Gmina Lubień [dostęp 2024-10-21] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Tadeusz Mieczysław Czerkawski, Byłem żołnierzem generała Andersa, Warszawa: Wydawnictwo Askon, 2008, ISBN 978-83-7452-024-9, OCLC 749646722.
- Tadeusz Mieczysław Czerkawski, Sztafeta wolności: byłem żołnierzem generała Andersa, Warszawa: Wydawnictwo Askon, 2012, ISBN 978-83-7452-058-4, OCLC 812725796. (wydana pod nowym tytułem książka „Byłem żołnierzem generała Andersa”)
- Tadeusz Mieczysław Czerkawski, W więzieniu i łagrze: 1940–1941: ja, socjalno opasnyj elemient, Warszawa: Wydawnictwo Epoka, 1989 (Biblioteka Tygodnika Demokratycznego), ISSN 0860-0619.
- Jan Szostak: Zeszyty Historyczne – Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari w kraju i na obczyźnie, część II – Wojenne i powojenne losy Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari (noty biograficzne). Warszawa: Stowarzyszenie–Klub Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2008. ISSN 1895–9482.