Szkieletnica wonna
Szkieletnica wonna (Skeletocutis odora (Sacc.) Ginns) – gatunek grzybów z rzędu żagwiowców (Polyporales)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
szkieletnica wonna |
| Nazwa systematyczna | |
| Skeletocutis odora (Sacc.) Ginns Mycotaxon 21: 332 (1984) | |
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Skeletocutis, Incrustoporiaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy gatunek ten został opisany w 1888 r. przez P.A. Saccardo jako Poria nivea. Do rodzaju Skeletocutis przeniósł go James Herbert Ginns w 1984 r[1].
- Antrodia odora (Sacc.) Gilb. & Ryvarden 1985
- Polyporus odorus Peck 1885
- Poria odora Sacc., 1888
- Skeletocutis odora f. investiens Zmitr. & Malysheva 2015
- Skeletocutis odora (Sacc.) Ginns 1984 f. odora
Polską nazwą zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., Stanisław Domański w 1965 r. opisywał ten gatunek pod nazwą powleczka czyłymska[3].
Morfologia
edytujOwocnik jednoroczny, rozpostarty, rozpostarto-odgięty lub siedzący. Owocniki rozpostarte mają grubość do 1 cm i szerokość do 20 cm. Obrzeże o szerokości 1–3 mm, strzępiaste, o barwie od białej do białobrązowej. Owocniki występują pojedynczo lub w grupach. Hymenofor rurkowaty, o barwie początkowo białej, potem żółtawo-brązowej. Rurki w stanie suchym żółtobrązowe, sztywne, kruche, korkowate, o długości do 8 mm. Pory wielokątne, często ścieśnione, drobne (w liczbie 4–6 na 1 mm), o cienkich krawędziach. Kontekst o grubości do 1 mm, barwie od białej do lekko kremowej, początkowo miękki, potem włóknisty, w końcu twardy. Na niewielkiej głębokości stopniowo przechodzi w ciemną, korkowatą tramę. Owocnik nie zmienia barwy pod wpływem KOH[4].
Owocnik wytwarza dość silny, kwaśny zapach[4].
- Cechy mikroskopowe
System strzępkowy dimityczny. Występują głównie strzępki generatywne. Są rzadko rozgałęzione, dość gęsto septowane, o grubości 2,5–5 μm. Strzępki szkieletowe znacznie mniej liczne, sporadycznie tylko rozgałęzione, o grubości 2–5 μm w tramie i 8–12 μm w hymenium. Czasami występują niepozorne, wrzecionowate, zanurzone w hymenium cystydiole o średnicy 3–4 μm. Podstawki o rozmiarach 8–12 × 4–5 μm, z dwoma krótkimi sterygmami. bazydiospory cylindryczne lub nieznacznie kiełbaskowate, brodawkowate, hialinowe, gładkie, o rozmiarach 3,5–5 × 1–1,5 μm[4].
Występowanie i siedlisko
edytujSzkieletnica wonna znana jest głównie w Europie i Rosji. W Ameryce Północnej notowana tylko w stanie Nowy Jork w USA[5]. W Polsce jest rzadka. Do 2021 r. w piśmiennictwie naukowym podano jej 4 stanowiska historyczne, 18 współczesnych i jedno wątpliwe[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek narażony na wymarcie[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Norwegii, Szwecji, Finlandii, Słowacji[3]. W latach 1995–2004 gatunek ten podlegał ochronie częściowej, a od roku 2004 podlega ochronie ścisłej bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[6].
Grzyb nadrzewny. Występuje na martwym drewnie w lasach – na pniach i opadłych gałęziach, głównie na drewnie iglastym. Owocniki wytwarza do zimy. W Polsce notowana na drewnie jodły pospolitej, świerka pospolitego i sosny pospolitej[3], ale w południowej i środkowej części Półwyspu Skandynawskiego notowana była także na topoli osice, czasami porasta także owocniki czyrenia świerkowego (Phellinus chrysoloma)[4].
Saprotrof powodujący białą zgniliznę drewna. Często zajmuje znaczną powierzchnię pni, powodując intensywną ich zgniliznę[4]. Na raz zasiedlonym drewnie rozwija się aż do jego rozkładu. Wskutek jego rozwoju drewno rozpada się wzdłuż słojów przyrostu rocznego na warstwy i włókna[6].
Gatunki podobne
edytujOd podobnych hub odróżnia się jednorocznym, soczystym i szybko rosnącym owocnikiem. W stanie świeżym rurki łatwo się rozdzielają, w stanie suchym stają się twardsze, ale łatwo można je ciąć nożykiem. W obrębie rodzaju szkieletnica odróżnia się najsilniejszym, kwaśnym zapachem. Mikroskopowo charakterystyczną cechą szkieletnicy wonnej jest bardzo niewielka ilość strzępek szkieletowych i równoległy układ strzępek, zwłaszcza dolnych[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum data dostępu = 2020-11-19 [online].
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2017-10-08].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Skeletocutis odora [online], Mycobank [dostęp 2017-10-08].
- ↑ Mapa występowania szkieletnicy wonnej na świecie [online] [dostęp 2014-04-18].
- ↑ a b c Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.