Szachna-Benisz Fiszman
Szachna-Benisz Fiszman / Fischman / (ur. 1870 w Opatowie, zm. 1 lipca 1936 w Warszawie) – przedsiębiorca, gabaj synagogi, filantrop żydowskiego pochodzenia. Nazwisko Fiszmana prezentowane jest różnie w różnych dokumentach, na przykład jako Fischman.
 Szachna-Benisz Fiszman z żoną Esther | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
przedsiębiorca, filantrop, gabaj synagogi |
Życiorys
edytujUrodził się w Opatowie w rodzinie żydowskiej, jako syn cadyka Pinchasa Haleviego[1].
Był właścicielem nieruchomości w Warszawie i sklepu z galanterią skórzaną. Równocześnie prowadził działalność dobroczynną, którą zajmował się przez całe życie. Działał jak sympatyk Towarzystwa Kultury Polskiej i Żydowskiego Komitetu Kolonii Letnich, tam poznał Janusza Korczaka i odtąd zaczął go wspierać.
Jego żoną była Esther Fiszman (ur. 1880 w Ćmielowie – według różnych świadectw zginęła w getcie warszawskim lub w obozie zagłady w Treblince). Urodziła się w rodzinie żydowskiej, jako córka Marka Bleiberga. Z Szachna-Beniszem Fiszmanem miała sześć córek i dwóch synów.[2]
Dzieci:
- Chana Ida (ur. 17.10. 1901 w Opatowie – 11.08.1942 w obozie przejściowym w Mechelen)[3][4], krawcowa do szycia miarowego, była żona Davidа Bajniszа Cylichа (ur. 29.03. 1897 w Nowe Miasto – 11.08.1942 w obozie przejściowym w Mechelen)[5], miała syna Pinicha (ur. 15.10.1926 – 11.08.1942 w obozie przejściowym w Mechelen)[6].
- Szaindla (ur. 10.07.1903 w Opatowie – 12.09.1942 w obozie przejściowym w Mechelen)[7][8], krawcowa do szycia miarowego, była żona Leiba Owieczki, z małżeństwa z Leibem Owieczką miała syna Emilа Owieczkę (ur. 18 marca 1934 - zm. 18 kwietnia 2014 w Brukseli), który był właścicielem sklepu odzieżowego, mieszkał i pracował w Liège.
- Felia (ur. 1905 w Warszawie - zm. w getcie warszawskim), dentystka, była żona Marka Gruenspanа (ur. 1900 - zm. w getcie warszawskim), dentystka, miała dwóch synów: Pawła Gruenspana (ur. 21 października 1920 w Warszawie - zm. 30 stycznia 2000 w Szczecinie) lidera orkiestry jazzowej, pianistę, kompozytora[9] i Davida (ur. 1925? w Warszawie - zm. w getcie warszawskim), żydowskiego działacza ruchu oporu podczas II wojny światowej, który był członkiem Żydowskiej Organizacji Bojowej, uczestnikiem powstania w getcie warszawskim, o pseudonimie Jurek, był w oddziale Marka Edelmana[10][11].
- Czarna (ur. 23 lutego 1907 w Warszawie - zm. 1981 w Brukseli), przedsiębiorca, była żona Banatа (Bernardа) Unikowskiego (ur. 1904 - zm. 1990 w Brukseli), miała dwoje dzieci: syna Charlesа (ur. 5 marca 1937), рrawnika i córkę Friedę (1935), wolnego zawodu.
- Debora (ur. 1913 w Warszawie - zm. w getcie warszawskim), studentka.
- Max Fishman (ur. 12.12.2015 w Warszawie – w 24.09.1985 w Kiszyniowie) kompozytor, pianista, pedagog[12][13]. Jego żoną była Lidia Axionovа ((ur. 19.07.1923 w Engelsie - w 18.09.2019 Kiszyniowie), profesor, dyrygentka, Honorowa Artystka Mołdawskiej SRR z którą miał dwóch synów: Băno Axionova (ur. 2 kwietnia 1946 w Mińsku), aktora, reżysera, scenarzystę, pedagoga teatru, posiadacza tytułu Zasłużony Artysta Mołdawskiej SRR[14] i Artura Aksenova (ur. 5 lipca 1956 w Kiszyniowie), pianistę i pedagoga[15][16].
Szachna-Benisz Fiszman został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 92, rząd 3). Stela jego nagrobka leży przewrócona na ziemi[17].
Przypisy
edytuj- ↑ Grób Szachna-Benisza Fiszmana w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie
- ↑ Esther Fiszman
- ↑ Chana Ida Fiszman
- ↑ Malines (Mechelen), transit camp established by the Nazis in Belgium
- ↑ David Bajnisz Cylich
- ↑ Pinich Cylich
- ↑ Szaindla Fiszman
- ↑ Malines (Mechelen), transit camp established by the Nazis in Belgium
- ↑ Marian Fuks: Księga sławnych muzyków pochodzenia żydowskiego (Kompozytor niewidomy - Paweł Gruenspan (1920-2000) /132 / Liczba stron:472. 2003 ISBN 83-7063-364-1
- ↑ The Institute for Visual History and Education: Rozmówca: Paweł Gruenspan. Prowadząca wywiad: Joanna Wiszniewicz
- ↑ USC Shoah Foundation: Paweł Gruenspan. Prowadząca wywiad: Joanna Wiszniewicz. Data: 12 kwietnia 1997 (2 kaseta) od 2 min
- ↑ Max Fishman kompozytor, pianista
- ↑ Max Fishman
- ↑ Мария Станкевич: Игры без поддавков. Прошлое и настоящее актёра и режиссёра Бэно Аксёнова 10 мая 2021 г.
- ↑ Artur Aksenov Piano
- ↑ A. M. Axionov (otwietstwiennyj riedaktor): Rieżissura igry na fortiepiano: B. M. Bierlin-muzykant, licznost Moskwa: Rossijskaja akadiemija muzyki im. Gniesinych, 2006 (А. М. Аксёнов (ответственный редактор): Режиссура игры на фортепиано: В. М. Берлин-музыкант, личность Москва: Российская академия музыки им. Гнесиных, 2006)
- ↑ Grób Szachna-Benisza Fiszmana w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie
Bibliografia
edytuj- Szachna-Benisz Fiszman (Шахна - Бениш Фишман)
- Tamara Melnik, associate professor, PhD in the study of arts: Composer and Professor Max Fishman Ministerul Culturii al Republicii Moldova. Academia de Muzică, Teatru şi Arte Plastice. In: Anuar ştiinţific: muzică, teatru, arte plastice, 2011, nr. 1-2(12-13) pp. 85-90. ISSN 1857-2251
- Ilana Elizarova: Without the right to create. To the 100th anniversary of the composer, pianist, teacher Max Fishman Jewish World (newspaper of Russian-speaking America) 01/09/2015
- Olga Bulytshevskaia, journalist and art critic: Music enlivens life. To the 100th anniversary of the birth of composer Max Fishman. AVA.MD November 4, 2015
- Marian Fuks: Księga sławnych muzyków pochodzenia żydowskiego (Kompozytor niewidomy - Paweł Gruenspan (1920-2000) /132 / Liczba stron:472. 2003 ISBN 83-7063-364-1
- Валентина Склярова: Театр Бэно Аксёнова Chişinău F.E.P. "Tipografia Centrală" 2006 160 p.: foto ISBN 978-9975-78-480-1
Linki zewnętrzne
edytuj- The Institute for Visual History and Education: Rozmówca: Paweł Gruenspan. Prowadząca wywiad: Joanna Wiszniewicz Data: 12 kwietnia 1997
- USC Shoah Foundation: Paweł Gruenspan. Prowadząca wywiad: Joanna Wiszniewicz. Data: 12 kwietnia 1997 (1 kaseta)
- USC Shoah Foundation: Paweł Gruenspan. Prowadząca wywiad: Joanna Wiszniewicz. Data: 12 kwietnia 1997 (2 kaseta)
- USC Shoah Foundation: Paweł Gruenspan. Prowadząca wywiad: Joanna Wiszniewicz. Data: 12 kwietnia 1997 (3 kaseta)
- USC Shoah Foundation: Paweł Gruenspan. Prowadząca wywiad: Joanna Wiszniewicz. Data: 12 kwietnia 1997 (4 kaseta)