Siedlisko ruderalne

Siedlisko ruderalne – obszar poddany bardzo intensywnej działalności człowieka, w wyniku której całkowicie, lub w bardzo dużym stopniu uległy zniszczeniu znajdujące się na nim naturalne siedliska roślin i zwierząt, wykształcił się natomiast nowy typ roślinności ruderalnej^[1]. Szczególnie dużo siedlisk ruderalnych znajduje się w miastach, przy drogach i na terenach przemysłowych, tutaj bowiem siedliska naturalne zostały najbardziej zniszczone w wyniku działalności człowieka, a teren przekształcony. W zasiedlaniu terenów ruderalnych często dużą rolę odgrywają gatunki synantropijne. Przykłady siedlisk ruderalnych^[2]:

Szczeliny murów, dachów, schodów, płyt chodnikowych i asfaltu: Warunki życia w tych siedliskach charakteryzują się dużymi różnicami temperatur w różnych porach dnia, utrudnionym dostępem roślin do wody i gleby, narażeniem roślin na wydeptywanie i zwykle dużym skażeniem środowiska. W Polsce przebadano florę wielu siedlisk tego typu, m.in. w Pałacu Kultury i Nauki i na nieistniejącym już Stadionie X-lecia w Warszawie^[2].

Hałdy górnicze i poprzemysłowe: Warunki życia na hałdach są dla organizmów wybitnie niekorzystne. Hałdy to niestałe, osypujące się podłoże, brak w nim wody, szczególnie w górnych partiach, mała jest zawartość pierwiastków chemicznych niezbędnych roślinom do życia, duża natomiast pierwiastków zbędnych, często toksycznych. Hałdy są bardzo zróżnicowane pod względem składu chemicznego, warunki siedliskowe w ich różnych miejscach są bardzo różne i bardzo wolno zachodzą w nich procesy glebotwórcze^[3].
Przydroża, wydepczyska, pobocza ulic i autostrad: Charakteryzują się silnie ubitym, więc źle napowietrzonym podłożem. Pobocza dróg i autostrad są ponadto zazwyczaj silnie zasolone i skażone metalami ciężkimi, substancjami pochodzącymi z ropy naftowej oraz herbicydami używanymi do niszczenia roślinności. Zawartość soli jest zmienna w ciągu roku i zależna od odległości od nawierzchni drogi. Najwyższa koncentracja soli jest wiosną i maleje wraz z odległością od drogi. Najsilniej zanieczyszczona jest strefa najbliższa jezdni, w której dodatkowo zalega błoto pośniegowe^[2].
Torowiska kolejowe i tramwajowe

rośliny są systematycznie niszczone chemicznie za pomocą herbicydów,
większe rośliny są ciągle mechanicznie niszczone przez pociągi i tramwaje,
podłoże jest silnie skażone smarami, olejami i metalami ciężkimi,
w kamienistym podłożu jest bardzo mało próchnicy,
tłuczeń i szyny torowisk w słońcu silnie nagrzewają się, istnieją więc duże wahania temperatur,
w podłożu jest niedostatek wody.

Torowiska charakteryzują się więc bardzo niekorzystnymi dla roślin warunkami. Mimo tego istnieją gatunki roślin żyjące na tego typu siedliskach. Ponadto transport kolejowy odegrał dużą rolę w rozprzestrzenienia wielu gatunków roślin (tzw. gatunki zawlekane)^[2].

Wysypiska śmieci: Warunki dla roślin są tu bardzo zróżnicowane, w zależności od wieku wysypiska, rodzaju składowanych odpadów i sposobu zagospodarowania. Niesprzyjającymi dla większości roślin czynnikami są:

silne przenawożenie związkami organicznymi, lub odwrotnie – zupełny niemal ich brak (w zależności od rodzaju odpadów),
wydobywanie się toksycznych gazów (szczególnie na świeżych wysypiskach),
niedobór wody (jeśli wysypisko nie jest nawadniane)
duża niestabilność podłoża i ciągle niszczenie roślinności nowymi śmieciami

Porty, dworce, otoczenie elewatorów zbożowych i młynów: Są miejscem, w którym na dużą skalę przywożone są, składowane i przechowywane surowce roślinne; zboża, rośliny oleiste, pasze, bawełna, owoce egzotyczne itd. Miejsca te od dawna są dużym centrum zawlekania obcych gatunków. Ich nasiona przywożone są wraz z transportem surowców roślinnych, ziemią, wodą balastową statków. Duża część siedlisk ruderalnych niezajętych przez rodzimą roślinność (place przeładunkowe, targowiska, składowiska) sprzyja ich rozwojowi^[2].

Zobacz też

Rośliny ruderalne, siedlisko segetalne, siedlisko półnaturalne

Przypisy

↑ Barbara Sudnik-Wójcikowska, Koźniewska: Słownik terminów z zakresu synantropizacji szaty roślinnej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1988.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.
↑ A. Rostański. Spontaniczne kształtowanie się pokrywy roślinnej na zwałowiskach po górnictwie węgla kamiennego na Górnym Śląsku. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 2410, 2006 r.

[1] Barbara Sudnik-Wójcikowska, Koźniewska: Słownik terminów z zakresu synantropizacji szaty roślinnej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1988.

[sudnik-2] Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.

[3] A. Rostański. Spontaniczne kształtowanie się pokrywy roślinnej na zwałowiskach po górnictwie węgla kamiennego na Górnym Śląsku. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 2410, 2006 r.

[1]

[2]

[3]