Planetozymal

Planetozymal, planetezymal – małe ciało niebieskie zbudowane ze stałej materii, zalążek planety tworzący się we wczesnym etapie ewolucji układu planetarnego.

Nazewnictwo

Nazwa „planetozymal” powstała na początku XX wieku z połączenia słów „planeta” i „infinitezymalne”.

Lodowe i lodowo-skalne ciała będące analogiem planetezymali, z których powstały komety, nazywa się kometezymalami.

Formowanie i dalszy rozwój

Na skutek łączenia się cząstek w dysku protoplanetarnym powstają ziarna, agregaty porowatej materii, które wychwytują kolejne cząstki wskutek zderzeń z małą względną prędkością. Dalszy wzrost skupień materii jest możliwy dzięki siłom grawitacji. Planetezymale mają rozmiary pośrednie pomiędzy ziarnami o rozmiarach rzędu centymetrów, a „planetarnymi embrionami” o rozmiarach rzędu 1000 km. Dalsze łączenie tych obiektów i kondensacja materii wokół nich prowadzi do powstania planet.

W przypadku Słońca proces kondensacji materii nastąpił ok. 4,6–4,5 mld lat temu. Materia, która nie weszła w skład Słońca i planet, utworzyła planetoidy, planety karłowate i meteoroidy, a jej skład oraz procesy, które miały miejsce na powierzchniach i we wnętrzach planetozymali można analizować na podstawie meteorytów. Na wczesnym etapie tworzenia się Układu Słonecznego silne oddziaływanie grawitacyjne formujących się planet – Marsa i przede wszystkim Jowisza, zapobiegło połączeniu się licznych planetozymali w większą całość pomiędzy nimi. W efekcie między tymi dwoma planetami pozostały liczne drobne ciała, a nie jedna planeta; późniejsze procesy dynamiczne i zderzenia między nimi utworzyły znany dziś pas planetoid.

Bibliografia

• Planetesimals: Early Differentiation and Consequences for Planets, Linda T.L.T. Elkins-Tanton, Benjamin P.B.P. Weiss (red.), Cambridge University Press, 2017 (Cambridge Planetary Science), ISBN 978-1-107-11848-5 .

Linki zewnętrzne

• planetozymale, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-12-20] .