Paweł Kempka

Paweł Kempka (ur. 4 czerwca 1886 w Brynowie, zm. 29 października 1972 w Chorzowie) – polski prawnik, działacz narodowy i samorządowy, współtwórca ustroju prawnego Autonomii Śląskiej, poseł do Sejmu Śląskiego z ramienia Chrześcijańskiej Demokracji, pierwszy prezes Stronnictwa Demokratycznego w Chorzowie.

Paweł Kempka

Data i miejsce urodzenia	4 czerwca 1886 Brynów
Data i miejsce śmierci	29 października 1972 Chorzów
Miejsce spoczynku	cmentarz św. Jadwigi w Chorzowie
Zawód, zajęcie	notariusz, adwokat, sędzia okręgowy, polityk
Narodowość	polska
Uczelnia	Śląski Uniwersytet im. Fryderyka Wilhelma
Wydział	Wydział Prawa
Partia	Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji, Stronnictwo Demokratyczne
Wyznanie	rzymskokatolickie
Rodzice	Franciszek Kempka, Zofia Kempka (z domu Mildner)
Małżeństwo	Helena Zofia Kempka (z domu Włoczewska)
Dzieci	Dobrochna Kempka, Stanisław Kempka, Maria Kempka, Franciszka Kempka
Odznaczenia

Pocztówka napisana do Heleny Zofii Włoczewskiej w czasie studiów we Wrocławiu

Kamienica, w której mieszkała rodzina Kempków (Chorzów, ul. Sobieskiego)

Grób Pawła Kempki

Tablica poświęcona pamięci Pawła Kempki umieszczona na gmachu kamienicy przy ul. Sobieskiego w Chorzowie

Życiorys

Młodość i edukacja

Był synem Franciszka Kempki, z zawodu górnika, oraz Zofii z Mildnerów. Urodził się w Brynowie, obecnej dzielnicy Katowic. Dorastał w rodzinie o śląskich tradycjach.

Uczył się w szkole elementarnej w Brynowie w latach 1892–1898. Edukację kontynuował w gimnazjum w Katowicach w latach 1899–1907. Następnie studiował prawo na uniwersytecie we Wrocławiu w latach 1908–1913. Po studiach odbywał aplikację w latach 1914–1916 w Bierutowie oraz w Bytomiu. W latach 1916–1918 był zastępcą adwokata w Gnieźnie. W marcu 1919 roku złożył egzamin asesorski.

Oficjalnie od 1 listopada 1919 roku sprawował urząd burmistrza komisarycznego Gniezna. Jednak już od 16 marca osobiście podpisywał wszystkie dokumenty, chociaż formalnie burmistrzem był jeszcze Zygmunt Rabski. Z urzędu burmistrza ustąpił w dniu 3 marca 1920 roku. Według innych źródeł funkcję tę pełnił już od 11 czerwca 1917 roku.

Działalność w czasie powstań śląskich

W marcu 1920 roku powrócił na Górny Śląsk i wraz z rodziną zamieszkał w Katowicach. Od 1 marca 1920 roku do 1 maja 1921 roku pracował w Polskim Komisariacie Plebiscytowym w Bytomiu na stanowisku szefa Wydziału Administracyjnego. W tym samym czasie rozpoczął współpracę z Wojciechem Korfantym i wstąpił do Chrześcijańskiej Demokracji. W czasie III powstania śląskiego pełnił funkcję szefa administracji cywilnej w Polskim Komisariacie Plebiscytowym. Wchodził w skład 8-osobowej Komisji Samorządowej Polskiego Komisariatu Plebiscytowego, której zadaniem było opracowanie ustroju prawnego Autonomii Śląskiej. Zajmował się między innymi kwestiami podatkowymi i administracyjnymi. Na prośbę Wojciecha Korfantego został delegatem Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Warszawie, otrzymał również pełnomocnictwo do zawierania umów z rządem centralnym. Do stolicy przybył około 7 lipca 1920 roku. W tym czasie prowadził negocjacje z wiceministrem skarbu Romanem Rybarskim. Zaakceptował proponowane przez niego rozwiązania dotyczące finansów, które w przyszłości miały zostać uregulowane na drodze legislacyjnej w ramach statutu organicznego. 5 lipca 1921 roku został mianowany urzędnikiem Wydziału Administracyjnego w Naczelnej Radzie Ludowej w Katowicach. 6 lutego 1922 roku ustanowiono go urzędnikiem prezydencjalnym tego organu. 7 sierpnia 1922 przestał pełnić funkcję naczelnika Wydziału Administracyjno-Samorządowego. Następnie pełnił rolę starszego radcy wojewódzkiego. Do jego zadań należało przygotowanie organizacji dwóch wydziałów Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego: Bezpieczeństwa Publicznego i Robót Publicznych oraz Samorządowego.

Poseł do Sejmu Śląskiego

W lipcu 1922 roku wraz z rodziną przeniósł się do Pszczyny, gdzie pracował jako adwokat. 24 września 1922 roku został wybrany na posła do Sejmu Śląskiego z okręgu wyborczego nr 2 z siedzibą w Katowicach. Uważany jest obecnie za jednego z najaktywniejszych posłów do Sejmu Śląskiego Śląskiej Chadecji. Pracował w następujących komisjach parlamentarnych: agrarnej, kontroli (której był przewodniczącym), legislacyjnej, mieszkaniowej, mniejszości narodowych, specjalnej i spółdzielczej.

Antycypował przyszłość państwa polskiego w kontekście traktatów lokarneńskich w swojej wypowiedzi w Sejmie Śląskim 13 marca 1925 r.:

"Niewątpliwie chodzi Niemcom o to, ażeby zdobyć z powrotem te bogactwa, te skarby podziemne, te kuźnice na Górnym Śląsku, ażeby na wypadek przyszłej wojny mogli znowu produkować armaty i granaty, broń na Polskę i tą bronią przystąpić do czwartego rozbioru Rzeczypospolitej Polskiej".

Na drugą kadencję Sejmu Śląskiego został wybrany 11 maja 1930 roku z okręgu wyborczego nr 3 w Królewskiej Hucie. Na 10 posiedzeń (ponieważ kadencja drugiego sejmu Śląskiego trwała krótko) opuścił tylko jedno. W tym czasie był członkiem komisji administracyjno-samorządowej oraz zastępcą przewodniczącego komisji prawniczej i rugów wyborczych. 23 listopada 1930 roku ponownie został wybrany na posła z tego samego okręgu wyborczego. Był przewodniczącym trzech komisji sejmowych: nadzwyczajnej komisji ustrojowej, komisji specjalnej dla spraw parcelacyjnych oraz komisji regulaminowej. Równocześnie był wiceprzewodniczącym komisji rugów wyborczych oraz sekretarzem komisji prawniczej i komisji specjalnej dla rozrachunku między skarbem śląskim a skarbem Rzeczypospolitej. Jednocześnie był członkiem komisji wyznań religijnych i oświecenia publicznego. Funkcję posła pełnił do 26 marca 1935 roku, czyli do końca trwania trzeciej kadencji Sejmu Śląskiego.

Równocześnie prowadził działalność samorządową w Tarnowskich Górach. W maju 1924 przeniósł się do tego miasta, a od 1926 do 1931 roku był radnym miejskim Tarnowskich Gór i jednocześnie przewodniczącym rady miejskiej. Pracę samorządowca zakończył w 1931 roku, po tym jak w 1930 r. władze sanacyjne pozbawiły go notariatu.

W 1931 roku przeprowadził się do Królewskiej Huty (dziś Chorzów). W latach 1931–1934 pracował w tym mieście jako adwokat i notariusz, a do wybuchu wojny już wyłącznie jako notariusz.

Okres II wojny światowej

W pierwszych dniach okupacji uwięziony przez wojska niemieckie w charakterze zakładnika. W czasie II wojny światowej nie podpisał Volkslisty, za co został przez Niemców pozbawiony notariatu i całego majątku. Niemiecki oficer w czasie przesłuchania usilnie nakłaniał go do podpisania Volkslisty, między innymi wskazywał na niemiecko brzmiące nazwisko. Tymczasem Paweł Kempka odmówił. W trakcie rozmowy stwierdził, że co prawda nie zna za dobrze Mickiewicza, Słowackiego i innych polskich wieszczów narodowych, ponieważ nie uczył się o nich w niemieckiej szkole, mimo to zacytuje swojemu adwersarzowi fragment niemieckiego poety Goethego. Był to fragment, który mówił o tym, że ojczyzny się nie wybiera, ale że ojczyznę ma się w sercu. Niemiecki oficer zrezygnował z dalszych prób. Paweł Kempka cudem uniknął wywiezienia do obozu koncentracyjnego. Niemiecki urząd pracy skierował go do Grundstückgesellschaft (spółki zajmującej się administracją nieruchomościami) w Katowicach jako referenta prawnego.

Czasy powojenne

Po wyzwoleniu Chorzowa pracował jako radca miejski. W sierpniu 1945 roku otworzył na nowo kancelarię notarialną. W 1951 roku został wyznaczony notariuszem w Państwowym Biurze Notarialnym w Chorzowie. W lutym 1945 roku założył miejskie koło Stronnictwa Demokratycznego. Był też jego pierwszym prezesem. Pracował w Narodowym Banku Polskim. Był również sędzią okręgowym i prezesem Zrzeszenia Prywatnych Właścicieli Nieruchomości. Został pochowany na cmentarzu świętej Jadwigi w Chorzowie. Paweł Kempka - wraz z innymi byłymi członkami chadecji zamieszkałymi w Chorzowie od 19 września 1945 roku - objęty został rozpracowywaniem o kryptonimie „1”. Powodem wszczęcia agenturalnego opracowania było podejrzenie o nieprzychylne ustosunkowanie do ustroju komunistycznego. Pod koniec 1945 roku zaczął w działalności Pawła Kempki mieszać się powojenny entuzjazm i nadzieja na przemiany społeczne z obawą przed nową władzą, przed stosowanymi przez nią represjami. To sprawiło, że na zjeździe koła SD w Chorzowie w dniu 18.11.1945 roku wybrano nowego przewodniczącego Romana Grabianowskiego, a Paweł Kempka pozostał w Zarządzie do połowy 1948 roku, by następnie działać w Komisji Rewizyjnej do 1955 roku. W latach 60. Pawła Kempkę odwiedzał Jerzy Jóźwiak. W trakcie rozmów Paweł Kempka żywo interesował się działalnością Stronnictwa wspominając pierwsze dni działalności po wyzwoleniu Chorzowa spod okupacji hitlerowskiej. Mówił o kolegach z Koła, których pracami kierował. Wskazywał na ogromny entuzjazm i nadzieje, jakie okazywali ludzie w związku z odzyskaną niepodległością. Z żalem wspominał stworzony później zły system polityczny, zwłaszcza represyjny w okresie stalinizmu.

Poglądy polityczne

Był zwolennikiem powrotu Śląska do Polski oraz współautorem i obrońcą Autonomii Śląskiej. W Sejmie Śląskim bronił praw ludności najuboższej. Opowiadał się za uchwaleniem konstytucji śląskiej, unifikacją Śląska z Polską, uregulowaniem pragmatyki urzędniczej w celu obrony śląskich urzędników. Był przeciwnikiem Michała Grażyńskiego i Józefa Piłsudskiego.

Po II wojnie światowej sprzeciwiał się odnawianiu działalności Stronnictwa Pracy, ponieważ był przeciwny rozdrabnianiu ugrupowań demokratycznych.

Życie prywatne

Był przyjacielem Wojciecha Korfantego. W 1919 roku ożenił się z Heleną Zofią Włoczewską – para miała czworo dzieci: Dobrochnę (farmaceutkę), Stanisława (architekta), Marię (mgr filologii polskiej) i Franciszkę (germanistkę). Ojcem chrzestnym Stanisława był Wojciech Korfanty. W czasie wojny Dobrochna i Stanisław zostali wywiezieni na roboty przymusowe do Niemiec, Maria pracowała przymusowo w hucie. Franciszka będąc 14 - letnia dziewczynką pracowała jako pomoc domowa.

Ordery i odznaczenia

2 maja 1923 roku otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, a 16 lipca 1965 roku Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, którego jednak nie chciał nosić, ponieważ otrzymał go od władz komunistycznych. Bardziej cenił sobie przedwojenny order. W trakcie uroczystości Krzyż Oficerski wręczył Pawłowi Kempce Jan Grzbiela, który w 1939 roku był burmistrzem Tarnowskich Gór i we wrześniu tego roku został komendantem obrony tego miasta. W czasie II wojny światowej działał w Armii Krajowej. W tym czasie został też mianowany wojewodą opolskim przez rząd emigracyjny. Po wojnie wstąpił do Stronnictwa Demokratycznego.

Upamiętnienie

• W 1988 roku Poczta Polska w Chorzowie wydała pamiątkowy datownik z podobizną Pawła Kempki: „Paweł Kempka – pierwszy prezes Stronnictwa Demokratycznego w Chorzowie”.
• W czterdziestą rocznicę śmierci Pawła Kempki Stowarzyszenie Miłośników Chorzowa wraz z rodziną Pawła Kempki zorganizowało wydarzenie społeczno-kulturalne pod hasłem: „Paweł Kempka – pamiętamy”.
• W ramach wydarzenia odsłonięto tablicę na budynku kamienicy przy ul. Sobieskiego 1 w Chorzowie, w której Paweł Kempka mieszkał i pracował oraz wydano pamiątkowy datownik upamiętniający to wydarzenie.
• W 2021 roku Filmowa Encyklopedia Powstań Śląskich zrealizowała krótki film dokumentalny pt. "Paweł Kempka - poseł z Królewskiej Huty". Link do filmu: https://www.youtube.com/watch?v=iaw_iZn3u6A