Październik 2024
dziesiąty miesiąc 2024 roku
| << | październik 2024 | >> | ||||
| Pn | Wt | Śr | Cz | Pt | So | Nd |
| 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
22 października
edytuj- Organizacja Narodów Zjednoczonych podała, że liczba ludności Ukrainy zmniejszyła się o 10 milionów (ok. ¼), czego powodem był wyjazd uchodźców, spadek liczby urodzeń i umieralność w wyniku działań wojennych[1].
21 października
edytuj- Uczestnik projektu Great Internet Mersenne Prime Search Luke Durant odkrył 52. liczbę pierwszą Mersenne’a, sześć lat po odkryciu ostatniej nowej liczby pierwszej Mersenne’a w 2018 roku. Liczba ma długość 41 024 320 cyfr, co czyni ją największą znaną liczbą pierwszą[2].
16 października
edytuj- Co najmniej 153 osoby zginęły, a kilkadziesiąt zostało rannych, gdy cysterna z benzyną przewróciła się i eksplodowała w mieście Majiya, w stanie Jigawa w Nigerii[3].
- Inwazja Rosji na Ukrainę: Prezydent Wołodymyr Zełenski stwierdził, że Korea Północna bezpośrednio zaangażowała się w wojnę. Wysoki rangą funkcjonariusz ukraińskiego wywiadu poinformował, że ok. 3 tys. północnokoreańskich żołnierzy znajdowało się wówczas w Rosji i szkoliło się w celu rozmieszczenia ich na terytoriach okupowanych przez Rosję[4].
14 października
edytuj- 12 osób zginęło, a 33 zostało rannych, gdy autobus wiozący studentów Uniwersytetu Galala wywrócił się w mieście Al Galala, w prowincji Suez w Egipcie[5].
- Nagroda Nobla: Turecko-amerykański ekonomista Daron Acemoğlu, brytyjsko-amerykański ekonomista Simon Johnson i brytyjski ekonomista James Alan Robinson zostali laureatami Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii „za badania nad tym, jak powstają instytucje i jak wpływają na dobrobyt”[6][7].
- Firma SpaceX wystrzeliła z Centrum Kosmicznego im. Kennedy'ego na Florydzie w Stanach Zjednoczonych sondę kosmiczną NASA Europa Clipper. Jej celem jest zbadanie księżyca Jowisza, Europy, gdzie ma dotrzeć w 2030 roku[8].
13 października
edytuj- Inwazja Rosji na Ukrainę: Prezydent Wołodymyr Zełenski oświadczył, że wojska Korei Północnej zostały wysłane na Ukrainę, aby walczyć u boku Sił Zbrojnych Rosji[9].
- SpaceX zakończył piąty lot testowy statku kosmicznego Starship, pomyślnie przechwytując silnik rakiety nośnej za pomocą ramion wieży startowej w bazie Starbase w Teksasie w Stanach Zjednoczonych, a następnie lądując na Oceanie Indyjskim[10][11].
- Samson Dauda zwyciężył w zawodach kulturystycznych Mr. Olympia 2024[12].
11 października
edytuj- Inwazja Rosji na Ukrainę: Szef Administracji Wojskowej Wasyl Czynczyk powiedział, że Ukraina kontrolowała ok. 40–50% Torećka w obwodzie donieckim, a reszta została zajęta przez Rosjan, dodając, że w zrujnowanym mieście pozostało ok. 1150 cywilów. Armia ukraińska broniła się w ośmiu różnych miejscach[13][14].
- Nagroda Nobla: Japoński ruch na rzecz rozbrojenia atomowego, Nihon Hidankyō otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla „za wysiłki na rzecz świata wolnego od broni jądrowej i za wykazanie poprzez zeznania świadków, że broń jądrowa nigdy nie może zostać ponownie użyta”[15].
- „National Geographic” poinformował, że ekipa dokumentalna Nat Geo, kierowana przez Jimmy’ego China odnalazła szczątki zaginionego w 1924 roku himalaisty Andrew Irvine'a na Mount Everest[16][17].
- Spółka lotniczo-kosmiczna Boeing ogłosiła, że zamierza zwolnić 17 tys. pracowników, czyli 10% swojej globalnej siły roboczej, oraz opóźnić dostawy samolotów Boeing 777X z powodu skutków trwającego strajku maszynistów[18].
10 października
edytuj- Nagroda Nobla: Koreańska pisarka Han Kang otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury „za prozę mierząca się z historycznymi traumami i odsłaniająca kruchość ludzkiego życia”[19].
- Naukowcy z Uniwersytetu w Granadzie potwierdzają, że kości znajdujące się w Katedrze Najświętszej Marii Panny w Sewilli, w Andaluzji w Hiszpanii, należały do Krzysztofa Kolumba[20].
9 października
edytuj- Nagroda Nobla: Brytyjski informatyk i badacz sztucznej inteligencji Demis Hassabis i amerykański naukowiec John M. Jumper zostali uhonorowani Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii „za przewidywanie struktury białek”. Z kolei amerykański biochemik David Baker otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii „za obliczeniowe projektowanie białek”[21][22].
8 października
edytuj- Nagroda Nobla: Amerykański fizyk John Hopfield i brytyjsko-kanadyjski informatyk i psycholog poznawczy Geoffrey Hinton zostali uhonorowani Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki „za fundamentalne odkrycia i wynalazki, które umożliwiają uczenie maszynowe z wykorzystaniem sztucznych sieci neuronowych”[23][24].
7 października
edytuj- Nagroda Nobla: Amerykańscy biolodzy Victor Ambros i Gary Ruvkun zostali uhonorowani Nagrodą Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny „za odkrycie mikroRNA i jego roli w potranskrypcyjnej regulacji genów”[25][26].
- Statek kosmiczny Europejskiej Agencji Kosmicznej „Hera” został pomyślnie wystrzelony za pomocą rakiety Falcon 9 Block 5 przez SpaceX ze stacji Cape Canaveral Space Force Station na Florydzie w Stanach Zjednoczonych. Statek kosmiczny zbada asteroidę (65803) Didymos i oceni wpływ wcześniejszego testu Double Asteroid Redirection Test[27].
6 października
edytuj- Ze względu na zagrożenie, jakie dla Florydy stwarza huragan kategorii 5 Milton, NASA odwołała zaplanowany na 10 października 2024 roku start misji Europa Clipper[28].
- Holender Adrie de Vries dosiadający 5-letniego ogiera Kaneshya, zwyciężył Wielką Warszawską na torze wyścigów konnych Służewiec[29].
5 października
edytuj- Inwazja Rosji na Ukrainę: Rosyjski ciężki, dron uderzeniowy S-70 Ochotnik-B „Hunter” został zestrzelony rakietą powietrze-powietrze, prawdopodobnie wystrzeloną przez rosyjski Su-57 w pobliżu Konstantynówki w obwodzie donieckim. Wrak zestrzelonego drona odnaleziono w okolicach miasta, głównie w sektorze prywatnym, gdzie uszkodzonych zostało kilka domów prywatnych. Nie odnotowano ofiar wśród ludności cywilnej[30][31][32][33].
4 października
edytuj- 16 osób zginęło w wyniku powodzi i osunięć ziemi w Jablanicy w Bośni i Hercegowinie[34].
- Inwazja Rosji na Ukrainę: Szef Administracji Wojskowej Serhij Dobriak, pinformował, że siły rosyjskie znajdowały się wówczas ok 7 km od miasta Pokrowsk w obwodzie donieckim i zniszczyły lub uszkodziły 80% najważniejszej infrastruktury miasta[35].
- Unia Europejska zagłosowała stosunkiem głosów 10–5, przy 12 wstrzymujących się, za wprowadzeniem ceł sięgających 45% na pojazdy elektryczne wyprodukowane w Chinach[36].
3 października
edytuj- Protesty na Haiti: Uzbrojeni napastnicy z gangu Gran Grif dokonali masowej strzelaniny z użyciem karabinów automatycznych oraz serii podpaleń w mieście Pont-Sondé na Haiti, w wyniku czego zginęło co najmniej 70 osób, a 16 zostało poważnie rannych. Lokalny prokurator określił to zdarzenie jako „masakrę”[37].
- Co najmniej 78 osób zginęło, gdy łódź wywróciła się na jeziorze Kiwu w Demokratycznej Republice Konga[38].
2 października
edytuj- Ponad 100 osób, głównie kobiet i dzieci, zaginęło po tym, jak drewniana łódź przewożąca 300 osób zatonęła w rzece Niger w pobliżu Mokwa, w stanie Niger, w Nigerii. Uratowano co najmniej 150 osób i odnaleziono 16 ciał[39][40].
- Protesty na Haiti: Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji ONZ podała, że ponad 700 tys. Haitańczyków zostało wewnętrznie przesiedlonych w kraju z powodu przemocy gangów, przy czym ponad połowę z nich stanowiły dzieci[41].
1 października
edytuj- Liczba ofiar śmiertelnych huraganu Helene przekroczyła 160 osób, przy czym większość ofiar śmiertelnych miała miejsce w Karolinie Północnej. Jest to drugi pod względem liczby ofiar huragan, jaki uderzył w kontynentalną część Stanów Zjednoczonych w ciągu ostatnich 50 lat, ustępując jedynie huraganowi Katrina[42].
- Siły izraelskie wkroczyły do Libanu rozpoczynając inwazję na ten kraj[43].
- Inwazja Rosji na Ukrainę:
- Mark Rutte objął stanowisko sekretarza generalnego NATO[48].
- Claudia Sheinbaum została zaprzysiężona na prezydenta Meksyku[49].
Przypisy
edytuj- ↑ Thomas Escritt: Ukraine's population has fallen by 10 million since Russia's invasion, UN says. Reuters, 2024-10-22. [dostęp 2024-10-23]. (ang.).
- ↑ Luke Durant: Largest Known Prime Number: 2136,279,841-1. mersenne.org, 2024-10-21. [dostęp 2024-10-22]. (ang.).
- ↑ Nigeria fuel tanker explosion kills more than 150, injures dozens. Al Jazeera, 2024-10-16. [dostęp 2024-10-16]. (ang.).
- ↑ Weronika Melkozerova: Putin amasses North Koreans to fight Ukraine, Kyiv says. Politico, 2024-10-16. [dostęp 2024-10-16]. (ang.).
- ↑ A bus carrying university students crashes, killing 12 and injuring 33 in Egypt’s northeast. Associated Press, 2024-10-14. [dostęp 2024-10-14]. (ang.).
- ↑ Mikołaj Fidziński: Nagroda Nobla z ekonomii 2024 przyznana. rp.pl, 2024-10-14. [dostęp 2024-10-14]. (pol.).
- ↑ The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2024. nobelprize.org, 2024-10-14. [dostęp 2024-10-14]. (ang.).
- ↑ Georgina Rannard: Spacecraft blasts off to hunt alien life on a distant moon. BBC, 2024-10-14. [dostęp 2024-10-16]. (ang.).
- ↑ Zelenskiy says North Koreans fighting with Russians in Ukraine. Reuters, 2024-10-14. [dostęp 2024-10-14]. (ang.).
- ↑ Tariq Malik: SpaceX Starship launches: Mission updates. space.com, 2024-10-14. [dostęp 2024-10-14]. (ang.).
- ↑ Michael Sheetz: SpaceX’s Starship rocket completes fifth test flight, lands booster in dramatic catch. CNBC, 2024-10-13. [dostęp 2024-10-14]. (ang.).
- ↑ Samson Dauda zdobywa swój pierwszy tytuł Mr. Olympia!. sfd.pl, 2024-10-13. [dostęp 2024-10-20]. (pol.).
- ↑ Martin Fornusek: Ukraine holds 40-50% of Toretsk, official says. kyivindependent.com, 2024-10-11. [dostęp 2024-10-12]. (ang.).
- ↑ Ukrainian forces hold around half of Toretsk, trying to beat back Russian advance, local official says. Reuters, 2024-10-11. [dostęp 2024-10-14]. (ang.).
- ↑ Nobel Peace Prize 2024 – Nihon Hidankyo. nobelprize.org. [dostęp 2024-10-11]. (ang.).
- ↑ Max Goldbart: Hundred-Year-Old Remains Of British Man Who Died On Everest Discovered By Nat Geo Doc Team Including ‘Free Solo’s Jimmy Chin. deadline.com, 2024-10-11. [dostęp 2024-10-13]. (ang.).
- ↑ Frederick Dreier: After 100 Years, Andrew “Sandy” Irvine’s Boot Was Found on Everest. Mysteries of His Disappearance Remain. outsideonline.com, 2024-10-11. [dostęp 2024-10-13]. (ang.).
- ↑ Allison Lampert, David Shepardson: Boeing to cut 17,000 jobs, delay first 777X jet as strike hits finances. Reuters, 2024-10-14. [dostęp 2024-10-17]. (ang.).
- ↑ The Nobel Prize in Literature 2024. nobelprize.org. [dostęp 2024-10-11]. (ang.).
- ↑ Mónica Arrizabalaga: El ADN confirma que los huesos de la catedral de Sevilla son de Cristóbal Colón. abc.es, 2024-10-10. [dostęp 2024-10-13]. (hiszp.).
- ↑ Claire Moses, Cade Metz, Teddy Rosenbluth: Nobel Prize in Chemistry Goes to 3 Scientists for Predicting and Creating Proteins. The New York Times, 2024-10-09. [dostęp 2024-10-09]. (ang.).
- ↑ Polska Agencja Prasowa: Ogłoszono zdobywców Nagrody Nobla 2024 z chemii. "Dokonał niemal niemożliwego". TVN24, 2024-10-09. [dostęp 2024-10-09]. (pol.).
- ↑ Przyznano Nagrodę Nobla 2024 z fizyki. dzienniknaukowy.pl, 2024-10-08. [dostęp 2024-10-08]. (pol.).
- ↑ Ian Sample: Nobel prize in physics given to researchers for pioneering work on machine learning. The Guardian, 2024-10-08. [dostęp 2024-10-08]. (ang.).
- ↑ Christian Edwards, Katie Hunt: Nobel Prize in medicine goes to two American biologists for work on the discovery of microRNA. CNN, 2024-10-07. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
- ↑ Katarzyna Lisowska: Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny za odkrycie mikroRNA. Puls Medycyny, 2024-10-07. [dostęp 2024-10-07]. (pol.).
- ↑ William Harwood: Falcon 9 launches ESA’s Hera asteroid mission. spacenews.com, 2024-10-06. [dostęp 2024-10-08]. (ang.).
- ↑ Jeff Foust: FAA clears European asteroid probe for launch, but stormy weather threatens delay. CBS News, 2024-10-07. [dostęp 2024-10-08]. (ang.).
- ↑ Kamil Durajczyk: Wielka Warszawska 2024 za nami - kto wygrał? Wyniki, zdjęcia. Radio Eska, 2024-10-07. [dostęp 2024-10-08]. (pol.).
- ↑ Dylan Malyasov: Russian S-70 drone reportedly shot down by friendly fire. defence-blog.com, 2024-10-05. [dostęp 2024-10-06]. (ang.).
- ↑ Brooke Davies: Putin red-faced after his £11,500,000 stealth drone is shot down by own warplane. metro.co.uk, 2024-10-05. [dostęp 2024-10-06]. (ang.).
- ↑ Над Україною збили новий літальний апарат РФ С-70 “Охотник”. mil.in.ua, 2024-10-05. [dostęp 2024-10-06]. (ukr.).
- ↑ Схоже, РФ вперше втратила свій новітній С-70 "Охотник", який спершу прийняли за збитий Су-25. Defence Express, 2024-10-05. [dostęp 2024-10-06]. (ukr.).
- ↑ Bosnia hit by heavy floods and landslides, killing at least 16 people. Al Jazeera, 2024-10-04. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
- ↑ Russia knocked out most infrastructure in Ukraine’s Pokrovsk, local official says. Reuters, 2024-10-04. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
- ↑ Philip Blenkinsop: EU presses ahead with Chinese EV tariffs after divided vote. Reuters, 2024-10-04. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
- ↑ Harold Isaac: Haitian gang kills at least 70 people, including 3 infants, UN says. ctvnews.ca, 2024-10-04. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
- ↑ At least 78 people killed after boat capsizes in DRC. Al Jazeera, 2024-10-03. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
- ↑ Nigeria: Over 100 people missing after boat capsizes. dw.com, 2024-10-02. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
- ↑ More than 100 people missing after Nigeria boat carrying 300 sinks. Al Jazeera, 2024-10-02. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
- ↑ Over 700,000 internally displaced in Haiti as humanitarian crisis deepens. Al Jazeera, 2024-10-02. [dostęp 2024-10-07]. (ang.).
- ↑ Brandon Miller: Helene is second-deadliest mainland US hurricane in past 50 years. CNN, 2024-10-01. [dostęp 2024-10-02]. (ang.).
- ↑ Izrael zatwierdził kolejną fazę wojny z Hezbollahem. onet.pl, 2024-10-01. [dostęp 2024-10-02]. (pol.).
- ↑ Jakub Ber, Piotr Żochowski, Jacek Tarociński: Wuhłedar w rękach Rosjan. 950. dzień wojny. Ośrodek Studiów Wschodnich, 2024-10-01. [dostęp 2024-10-08]. (pol.).
- ↑ Ewa Koziak: Ukraińcy wycofali się z Wuhłedaru. "Jedna przegrana walka nie oznacza przegranej wojny". TVN24, 2024-10-02. [dostęp 2024-10-08]. (pol.).
- ↑ James Kilner: Russia secures biggest victory since February as it captures Ukrainian stronghold. The Daily Telegraph, 2024-10-01. [dostęp 2024-10-02]. (ang.).
- ↑ Six killed in Russian strike on Ukraine’s Kherson. Reuters, 2024-10-01. [dostęp 2024-10-02]. (ang.).
- ↑ Mark Rutte takes office as NATO Secretary General. NATO, 2024-10-01. [dostęp 2024-10-02]. (ang.).
- ↑ Krzysztof Białkowski: Claudia Sheinbaum zaprzysiężona na pierwszą prezydentkę w historii Meksyku. Radio Zet, 2024-10-01. [dostęp 2024-10-08]. (pol.).