Płonka Kościelna

Płonka Kościelna
	wieś
	; Widok na wieś z DW681
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	białostocki
Gmina	Łapy
Wysokość	120–128 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	445
Strefa numeracyjna	85
Kod pocztowy	18-100
Tablice rejestracyjne	BIA
SIMC	0033873
	Położenie na mapie Polski Płonka Kościelna
	Położenie na mapie województwa podlaskiego Płonka Kościelna
	Położenie na mapie powiatu białostockiego Płonka Kościelna
	Położenie na mapie gminy Łapy Płonka Kościelna
	53°00′06″N 22°49′41″E/53,001667 22,828056
	Multimedia w Wikimedia Commons

Płonka Kościelna – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, w gminie Łapy^[6]^[5].

Zaścianek szlachecki Kościelna należący do okolicy zaściankowej Płonka położony był w drugiej połowie XVII wieku w powiecie suraskim ziemi bielskiej województwa podlaskiego^[7]. W latach 1975–1998 administracyjnie należała ona do województwa białostockiego. Według danych gminnych, pod koniec 2007 r. wieś zamieszkiwało 447 osób.

Części wsi

Integralne części wsi Płonka Kościelna^[6]^[5]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0033880	Glinki	część wsi
0033896	Kaczorowo	część wsi
0033904	Ptasia	część wsi

Historia i położenie

Płonka Kościelna jest usytuowana w odległości 4 km na północny zachód od Łap i 30 km na południowy zachód od Białegostoku. Przebiega przez nią droga wojewódzka nr 681. Miejscowość znajduje się w dolinie rzeki Awissa, lewobrzeżnego dopływu Narwi.

Pierwsze informacje na temat wsi pochodzą z roku 1203, z dokumentu wystawionego przez księcia Konrada Mazowieckiego, który nadał biskupowi płockiemu Gunterowi dobra ziemskie. Płonka jest wymieniona w dokumencie dwukrotnie: jako własność biskupa oraz jako wieś, w której może on pobierać myto za przeprawę przez rzekę (most?). Wiadomo było, że na wspomniane tereny zaczęli napływać osadnicy, głównie z Mazowsza.

Kolejne wzmianki o Płonce pojawiły się dwieście lat później. Na temat miejscowości pisano także w poł. XVII w., kiedy to wojska Wincentego Gosiewskiego zatrzymały się w Płonce podczas przemarszu z Brańska do Prus Książęcych. W 1827 wieś Płonka Wielka, zwana też Kościelną, liczyła 737 mórg obszaru. Posiadała drewniany kościół parafialny, wiatrak, szkołę początkową, jak również dom schronienia (przytułek) dla starców i kalek.

27 maja 1944 Niemcy przeprowadzili aresztowania wśród mieszkańców wsi. Żołnierze SS (lub SD) wraz z żandarmami z Łap zorganizowali obławę ludność. Aresztowanych przewieziono do Białegostoku a następnie do obozów koncentracyjnych. 7 osób wśród zatrzymanych już nie powróciła do domów. W czasie łapanki zamordowano Mieczysława Płońskiego^[8].

Obecnie Płonka Kościelna znana jest z miejscowego sanktuarium maryjnego, w którym znajduje się XVII-wieczny obraz Wniebowzięcia NMP pędzla Teodora Łosickiego. Wykonany techniką olejną, obraz ma wymiary 130 na 85 cm. W czerwcu 1985 r. odbyła się uroczystość koronacji tego obrazu.

W odległości niespełna 1 km w kierunku na południowy zachód, przy drodze do wsi Płonka-Matyski znajduje się tzw. cudowne źródło na Łasku, chętnie odwiedzane przez pielgrzymów. Natomiast we wrześniu 1983 r., dla uczczenia 300. rocznicy wiktorii wiedeńskiej, na placu przy skrzyżowaniu dróg w pobliżu kościoła odsłonięto kamienną rzeźbę – pomnik króla Jana III Sobieskiego.

Powstanie parafii

Za oficjalną datę powstania parafii uważa się rok 1502, kiedy to dziedzice (Paweł, Michał, Marcin, Stefan i Jan Płońscy) zapisali miejscowemu kościołowi czterdzieści mórg ziemi. Powstała parafia należała do dekanatu Bielsk Podlaski.

Istniejący neogotycki kościół w Płonce zbudowano w latach 1905–1913. Dwuwieżowa świątynia miała 55 metrów długości oraz 25 metrów szerokości. Poważne zniszczenia wież, dachu i sklepienia, jakich budynek doznał w trakcie II wojny światowej, usuwano przez ponad 20 następnych lat. Obecnie kościół jest siedzibą parafii św. Michała Archanioła. W strukturze Kościoła rzymskokatolickiego parafia płonkowska należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Łapy.

W odległości 0,2 km od kościoła zlokalizowano parafialny cmentarz (ma on powierzchnię ok. 2 ha). Obecnie istnieje możliwość skorzystania z wyszukiwarki osób zmarłych, pochowanych na cmentarzu^[9].

Obiekty zabytkowe

Zespół kościoła parafialnego, nr rej.: A-327 z 24.02.2011:

neogotycki kościół pw. św. Michała Archanioła, zbudowany w latach 1906–1913
drewniana kaplica cmentarna, pochodząca z 1800 r.
cmentarz przy kościele, ob. nieczynny, XV-1905
ogrodzenie z bramami, XVII, 1 ćw. XX^[10]

Zobacz też

Płonka, Płonka Poleśna, Płonka-Kozły, Płonka-Matyski, Płonka-Strumianka, Gmina Łapy

Galeria zdjęć

Kościół parafialny Michała Archanioła
Rzeka Awissa
Pomnik króla Jana III Sobieskiego
Cudowne źródlło na Łasku
Wota w kościele parafialnym
Cmentarz przy kościele, XV-1905

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 102518
↑ Wieś Płonka Kościelna w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-24] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 938 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c GUS. Rejestr TERYT
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Anna Laszuk, Zaścianki i królewszczyzny : struktura własności ziemskiej w województwie podlaskim w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa 1998, s. 92.
↑ Józef Fajkowski, Jan Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa 1981, s. 42.
↑ Wyszukiwarka osób zmarłych.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2023, s. 8 [dostęp 2024-02-10] [zarchiwizowane 2024-01-26] (pol.).

Linki zewnętrzne

Płonka 1(2) ''a) P. Kościelna'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 310 .
Z historii Płonki – miejscowość i parafia. pawlowski.dk. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-17)].
Parafia pw. św. Michała Archanioła w Płonce Kościelnej
Podlaskie sanktuarium w Płonce
Sołectwo Płonka Kościelna – historia i aktualności

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 102518

[pwl-2] Wieś Płonka Kościelna w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-24] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[nsp-3] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..

[poczta-4] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 938 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-5] GUS. Rejestr TERYT

[R2013-6] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[7] Anna Laszuk, Zaścianki i królewszczyzny : struktura własności ziemskiej w województwie podlaskim w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa 1998, s. 92.

[8] Józef Fajkowski, Jan Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa 1981, s. 42.

[9] Wyszukiwarka osób zmarłych.

[zabytek-10] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2023, s. 8 [dostęp 2024-02-10] [zarchiwizowane 2024-01-26] (pol.).

[6]

[5]

[2]

[3]

[4]

[1]

[7]

[8]

[9]

[10]