Wikipedia

Ośrodek Zapasowy 25 Dywizji Piechoty

Ośrodek Zapasowy 25 Dywizji Piechoty (OZ 25 DP) – oddział piechoty Wojska Polskiego, nie istniejący w czasie pokoju.

Ośrodek Zapasowy 25 Dywizji Piechoty
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1939

Rozformowanie

1939

Dowódcy
Pierwszy

ppłk Józef Stanisław Haluta

Ostatni

ppłk Teofil Kosiński

Organizacja
Dyslokacja

Kalisz, Kielce

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

Dowództwo Okręgu Korpusu Nr VII, Dowództwo Okręgu Korpusu Nr X

Formowanie i organizacja

edytuj

Ośrodek Zapasowy 25 Dywizji Piechoty nie istniał w organizacji pokojowej Wojska Polskiego. Był Jednostką mobilizowaną zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”, w II rzucie mobilizacji powszechnej. Jednostką mobilizującą Ośrodek Zapasowy 25 Dywizji Piechoty był 29 pułk Strzelców Kaniowskich[1]. Ośrodek miał być formowany według organizacji wojennej L.3010/mob.org., ukompletowany zgodnie z zestawieniem specjalności oraz uzbrojony i wyposażony zgodnie z wojennymi należnościami materiałowymi[2]. W skład ośrodka zapasowego ramowo wchodziło:

  • dowództwo ośrodka zapasowego,
  • kompania gospodarcza ośrodka zapasowego,
  • kompania podchorążych rezerwy ośrodka zapasowego,
  • trzy bataliony ośrodka zapasowego po trzy kompanie strzeleckie i jednej kompanii ckm,
  • pluton przeciwpancerny ośrodka zapasowego,
  • pluton pionierów ośrodka zapasowego,
  • pluton łączności ośrodka zapasowego,
  • pluton zwiadowców ośrodka zapasowego[3].

Po zmobilizowaniu wszystkich jednostek przewidzianych planem "W" w ramach mobilizacji alarmowej, w koszarach 29 pSK w Kaliszu, 56 pułku piechoty w Krotoszynie i 60 pułku piechoty w Ostrowie Wielkopolskim pozostała nadwyżka rezerwistów. Nadwyżki te sformowano w Oddziały Zbierania Nadwyżek poszczególnych pułków piechoty. 30 sierpnia skierowano OZN 56 pp w sile ok. 1000-1500 żołnierzy pod dowództwem mjr. Czesława Lewińskiego[4] i OZN 60 pp do Kalisza, gdzie rozpoczęto wstępne formowanie OZ 25 DP, czasowo pod dowództwem ppłk. Józefa Stanisława Haluta, który jednocześnie dowodził OZN 29 pSK w Kaliszu. Z posiadanych nadwyżek w Kaliszu sformowano I batalion z OZN 29 pSK, II batalion z OZN 56 pp, III batalion z OZN 60 pp. Dodatkowo podjęto formowanie ze wszystkich nadwyżek: IV batalionu dla pododdziałów specjalnych pułku (zwiadowcy, pionierzy, łącznościowcy, przeciwpancerniacy, artylerzyści), V batalionu kandydatów do szkoły podoficerskiej, oraz zawiązek V batalionu dla wracających ze szpitali ozdrowieńców[5][6]. Po wybuchu wojny załadowano do transportów kolejowych OZ 25 DP i 2 września podjęto ich transport do planowanej siedziby Ośrodka Zapasowego 25 DP w Kielcach. Od 1 września etatowy dowódca OZ 25 DP ppłk Teofil Kosiński przebywał już w Kielcach, gdzie miał przejąć obiekty na siedzibę Ośrodka. Skład osobowy OZ 25 DP był słabo uzbrojony, posiadał też niekompletne wyposażenie[7].

Obsada dowódcza OZ 25 DP

edytuj
  • dowódca - ppłk Teofil Kosiński
  • adiutant ośrodka - ppor. J. Barczyk
  • oficer sztabu - ppor. Józef Tobasiewicz
  • oficer sztabu - ppor. Marian Kulczycki
  • dowódca OZN 60 pp - NN
  • dowódca OZN 56 pp - mjr Czesław Lewiński
  • dowódca OZN 29 pSK - ppłk Józef Stanisław Haluta[8]

Działania OZ 25 DP

edytuj

Transporty w większości przybyły do Kielc w ciągu 3 września. Z uwagi na zmianę sytuacji strategicznej i przerwanie obrony prawego, północnego skrzydła Armii „Kraków” w rejonie Częstochowy, po południu 3 września ppłk Teofil Kosiński otrzymał rozkaz od organizującej się pod dowództwem płk dypl. Kazimierza Glabisza Grupy „Kielce” zorganizowania improwizowanego III batalionu 154 pułku piechoty[9]. Zadaniem tej grupy było zamknięcie w Górach Świętokrzyskich szosy Kraków-Radom i osłona koncentrującego się Południowego Zgrupowania odwodowej Armii „Prusy”. Dowódcą improwizowanego III batalionu dla uzupełnienia 154 pp został kpt. Jan Tyliński, dwie kompanie strzeleckie, kompania ckm i pluton łączności sformował OZ 25 DP, a jedną kompanię strzelecką utworzono z nadwyżek 4 pułku piechoty Legionów. Dodatkowo do Ośrodka docierali rezerwiści powołani z mobilizacji powszechnej powołani bezpośrednio do OZ 25 DP w Kielcach. Wykorzystano na potrzeby ośrodka również koszary. 4 września wobec zagrożenia Kielc przez niemieckie natarcie, ppłk Kosiński otrzymał rozkaz z dowództwa OK X wycofania się na wschód z OZ 25 DP. Część OZ 25 DP, w tym część OZN 29 pSK w trakcie podróży do Kielc, została zbombardowana w okolicach Radomia, gdzie została wyładowana z transportu kolejowego. Grupa ta również wymaszerowała na wschód 8 września[10]. Główne siły OZ 25 DP były wielokrotnie atakowane przez niemieckie lotnictwo, dotarły one 11 września do Zamościa. Skąd zgodnie z rozkazem marszu na tzw. „Przedmoście rumuńskie” do Małopolski Wschodniej, wydanym przez Naczelnego Wodza marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego, podjęła tam dalszy marsz[11]. Główne siły OZ 25 DP 15 września dotarły do Zborowa stan wynosił ok. 2300 oficerów i szeregowych. Następnie pomaszerował w kierunku do Ottynia, docierając 17 września do rejonu Łanczyn, Sadzawka. W trakcie marszu część żołnierzy dotarła do granicy rumuńskiej i węgierskiej, którą przekroczyła. Część dostała się do niewoli sowieckiej. Część OZ 25 DP po wymarszu z Radomia 8 września, dotarła 15 września do miasta Kopiczyńce, gdzie 17 września w sile ok. 200 oficerów i szeregowych dostała się do niewoli sowieckiej[12][13].

Walki batalionu bojowego (III/154 pp) sformowanego w OZ 25 DP

edytuj

Na podstawie rozkazu oficera do zleceń Naczelnego Wodza płk. dypl. Kazimierza Glabisza z będących na miejscu w Kielcach oddziałów, w tym OZ 25 DP podjęto przyspieszone działania mobilizacyjne mające na celu sformowanie oddziałów bojowych. W dniu 3 września na odprawie o godz. 13.00 ppłk Teofil Kosiński do obrony rejonu Kielc dla potrzeb formowanej Grupy „Kielce” otrzymał zadanie sformowania improwizowanego batalionu bojowego dla ukompletowania mobilizowanego w Kielcach niepełnego 154 pp. Z najlepiej uzbrojonych i wyposażonych żołnierzy Ośrodka sformowano improwizowany III batalion 154 pp. W składzie:

  • dowódca batalionu - kpt. Jan Nepomucen Tyliński
  • dowódca 1 kompanii strzeleckiej (OZ 25 DP) - kpt. Jarosław Poterejko
    • dowódca I plutonu - por. Alfred Mularski
    • dowódca II plutonu - ppor. Feliks Mańkowski
    • dowódca III plutonu - ppor. Jan Jaworski
  • dowódca 2 kompanii strzeleckiej (OZ 25 DP) - NN
  • dowódca 3 kompanii strzeleckiej (nadwyżki 4 pp Leg) - por. Mieczysław Albin Rukściński
  • dowódca kompanii ckm (OZ 25 DP) - NN[14][8]

Batalion został sformowany pospiesznie do wieczora 4 września, pomimo nalotów bombowych lotnictwa niemieckiego. Wieczorem wyruszył z Kielc wraz ze 154 pp w kierunku północnym. 154 pp pod dowództwem ppłk. Aleksandra Idzika zajął pozycje mając w pierwszym rzucie I batalion, który zajął stanowiska po obu stronach szosy Skarżysko Kamienna-Kielce na południe od wsi Dąbrowa ze wsparciem 7 baterii 55 pułku artylerii lekkiej. W drugim rzucie rozwinięty został III batalion 154 pp kpt. Jana Tylińskiego, w rejonie lasu Wiśniówka. W przypadku natarcia miał przedłużyć lewe skrzydło I/154 pp. 1 kompania kpt. Poterejki zajęła stanowiska po obu stronach szosy do Skarżyska Kam. i Radomia dwoma plutonami i trzecim w odwodzie, na lewo od 1 kompanii zajęła stanowiska 2 kompania. 3 kompania por. Rukścińskiego obsadziła rejon Stara Wieś-Mąchchocice Kapitulne Dolne i zamykała przejście na grzbiecie Masłów. Główne siły III batalionu zostały wzmocnione armatą ppanc.[15]. Po zdobyciu Kielc przez oddziały niemieckiej 2 Dywizji Lekkiej, część jej oddziałów przy wsparciu artylerii i czołgów zaatakowała 5 września I/154 pp, który odparł niemieckie natarcie. III batalion był intensywnie ostrzeliwany przez niemiecką artylerię. 3 kompania por. Rukścińskiego w nocy 5/6 września wykonała udany wypad na Kielce, gdzie wzięto do niewoli jeńców i zniszczono niemieckie samochody[16]. Kolejne natarcie na stanowiska 154 pp podjął oddział niemieckiej 2 DLek. o godz. 2.30 6 września, natarcie niemieckie załamało się przed barykadą na szosie w ogniu I/154 pp, plutonu ppanc. i 4 baterii 55 pal. III batalion bez 3 kompanii w dalszym ciągu stanowił odwód pułku. Od godz. 8.00 niemieckie czołgi i piechota zmotoryzowana przy silnym wsparciu artylerii i ostrzale z broni pokładowej niemieckich samolotów, próbowała przełamać obronę I i III batalionów 154 pp. Ostrzał artylerii i ataki lotnicze powodowały straty osobowe i sprzętu w III batalionie[17]. Ze względu na szerokie obejście obrony Grupy „Kielce” do kontrataku został wyznaczony III batalion, jednak z powodu opanowania przez czołgi niemieckie szosy z Kielc nie mógł jej przekroczyć. Batalion w lesie Dąbrowa na wschód od szosy i na północ od Dąbrowy w godzinach popołudniowych 6 września będąc odcięty od pułku podjął obronę swoich pozycji. Oba pierwszorzutowe plutony 1 kompanii zostały zepchnięte ze stanowisk w głąb lasu. Na zbiórce w lesie z obu kompanii III batalionu zebrano zaledwie jedną kompanię. Dowództwo jej objął kpt. Poterejko, a kpt. Tyliński udał się na poszukiwanie dowódcy pułku po rozkazy[18]. Zebrany w lesie koło kamieniołomu III batalion w sile kompanii, nie miał styczności z nieprzyjacielem. Przed wieczorem 6 września niemiecki oddział zaatakował 3 kompanię por. Rukścińskiego wydzieloną do osłony grzbietów górskich w rejonie Masłowa i Mąchocic. Po krótkiej walce kompania została wyparta ze swoich stanowisk[19], jej pozostałość dołączyła 7 września do pozostałości III batalionu. W trakcie walk z oddziałami niemieckiej 3 DLek. 6 września w rejonie Krajna i Świętej Katarzyny został również rozbity II batalion 154 pp, którego resztki dołączyły do pozostałości III/154 pp w rejonie Skarżyska Kam. 7 września z pozostałości obu batalionów i innych grup 154 pp, utworzono batalion zbiorczy 154 pp i podporządkowano 3 Dywizji Piechoty Legionów[20]. 7 września batalion zbiorczy 154 pp stanowił odwód dowódcy 3 DP Leg. płk. Mariana Turkowskiego, 8 września w trakcie walk o Iłżę, batalion nie otrzymał żadnego zadania, stał w lesie na południowy zachód od Iłży[21]. 8 i 9 września w trakcie bitwy pod Iłżą, toczonej przez 3 DP Leg. batalion zbiorczy 154 pp został rozbity i rozproszony. Drobne grupy wraz z innymi oddziałami przebijały się ku Wiśle[12].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 77.
  2. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1094-1095.
  3. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 37.
  4. ↑ Korsak 1991 ↓, s. 19, 39.
  5. ↑ Dymek 2012 ↓, s. 102.
  6. ↑ Dymek 2013 ↓, s. 41.
  7. ↑ Korsak 1991 ↓, s. 39.
  8. ↑ a b Dymek 2012 ↓, s. 121.
  9. ↑ Zarzycki 2001 ↓, s. 92.
  10. ↑ Zarzycki 2001 ↓, s. 123.
  11. ↑ Dymek 2013 ↓, s. 36.
  12. ↑ a b Dymek 2012 ↓, s. 103.
  13. ↑ Dymek i 180/2012 ↓, s. 41.
  14. ↑ Zarzycki 2001 ↓, s. 371.
  15. ↑ Zarzycki 2001 ↓, s. 125-126.
  16. ↑ Zarzycki 2001 ↓, s. 161.
  17. ↑ Zarzycki 2001 ↓, s. 173.
  18. ↑ Zarzycki 2001 ↓, s. 177-178.
  19. ↑ Zarzycki 2001 ↓, s. 179.
  20. ↑ Zarzycki 2001 ↓, s. 180, 247.
  21. ↑ Zarzycki 2001 ↓, s. 279, 306.

Bibliografia

edytuj
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
  • Antoni Artur Korsak: 56 Pułk Piechoty Wielkopolskiej. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 8. Warszawa: P.W. „Egross-Mikromax”, 1991. ISBN 83-85253-22-X.
  • Przemysław Dymek: 29 Pułk Strzelców Kaniowskich. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 164. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2013. ISBN 978-83-62046-44-7.
  • Przemysław Dymek: 60 Pułk Piechoty. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 180. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2012. ISBN 978-83-62046-31-7.
  • Przemysław Dymek: Niepokonana Dywizja. 25 Kaliska Dywizja Piechoty w latach 1921-1939. Warszawa-Poznań: Oficyna Wydawnicza Ajaks, Taktyka i Strategia, 2012. ISBN 978-83-62046-39-3.
  • Przemysław Dymek: Księga wrześniowych walk pułków wielkopolskich. Tom 1 Piechota. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2013. ISBN 978-83-7889-002-7.
  • Piotr Zarzycki: Południowe Zgrupowanie Armii „Prusy” we wrześniu 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2001. ISBN 83-88973-02-9.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Ośrodek_Zapasowy_25_Dywizji_Piechoty&oldid=74668613”