Ołeksandr Bandera
Ołeksandr Andrijowycz Bandera (ukr. Олександр Андрійович Бандера; ur. 25 marca 1911 w Starym Uhrynowie koło Kałusza, zm. 10 sierpnia 1942 w KL Auschwitz) – ukraiński ekonomista i działacz polityczny, działacz Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów od 1933 r., więzień i ofiara niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz w Oświęcimiu.
| Data i miejsce urodzenia |
25 marca 1911 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 sierpnia 1942 |
| Przyczyna śmierci |
zabójstwo |
| Zawód, zajęcie |
ekonomista, działacz polityczny |
Życiorys
edytujSyn Andrija Bandery i Myrosławy z Głodzińskich, brat Stepana, Wasyla, Bohdana, Wołodymyra, Marty i Oksany Banderów.
W 1933 r. wyjechał do Rzymu. Studiował tam, uzyskując tytuł doktora nauk polityczno-ekonomicznych. Działał również w rzymskiej placówce OUN. We Włoszech był współzałożycielem organizacji zrzeszającej ukraińskich studentów Zarawo. Należał też do faszystowskiej organizacji studenckiej Gruppi universitari fascisti[1], grupującej obligatoryjnie wszystkich studentów uczelni Włoch. Według Petro Mirczuka we Włoszech poślubił krewną Galeazzo Ciano o imieniu Maria[2].
Po ogłoszeniu Aktu Odnowienia Państwa Ukraińskiego w 1941 r. przyjechał do Lwowa, gdzie został aresztowany przez Gestapo. Od 22 lipca 1942 był więźniem niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz (nr obozowy 51020), gdzie po kilku dniach zmarł. Według Petra Mirczuka i Adama Cyry Ołeksandr i jego brat Wasyl zostali skatowani przez więźniów funkcyjnych – Polaków – Franciszka Podkulskiego i Oberkapo Józefa Krala za to, że byli braćmi Stepana Bandery, Ołeksandr po przeniesieniu do lazaretu został po selekcji przeprowadzonej przez SS zabity zastrzykiem z fenolu[3][4]. Według zeznań lekarza Jerzego Tabeau, pracującego w obozie jako pielęgniarz, jeden z braci zmarł w lazarecie na biegunkę[5][6].
Ukraińscy współwięźniowie poinformowali o śmierci Ołeksandra Ukraiński Komitet Centralny, ten zaś jego żonę, która zaangażowała w sprawę Ciano. Ciano miał interweniować u Himmlera, czego efektem było wszczęcie śledztwa w sprawie zabicia Ołeksandra, które zakończyło się egzekucją na Podkulskim. Żonie przekazano jednak informację, że Ołeksandr zmarł na biegunkę[2][7].
Przypisy
edytuj- ↑ Grzegorz Rossoliński-Liebe, Stepan Bandera: The Life and Afterlife of a Ukrainian Nationalist. Fascism, Genocide, and Cult, Stuttgart: Ibidem Verlag, 2014, s. 76, ISBN 978-3-8382-0604-2, ISBN 978-3-8382-0686-8, OCLC 947204584.
- ↑ a b Grzegorz Rossoliński-Liebe, Stepan Bandera: The Life and Afterlife..., s. 251, przyp. 68.
- ↑ Do jego śmierci w komandzie budowlanym „Neubau” przyczynić się miał pośrednio między innymi student z Przemyśla, Franciszek Podkulski (nr 5919). Ten pełniąc funkcję vorarbeitera, czyli przodownika pracy, zmuszał go do nadmiernego wysiłku. Wysiłek ponad siły i najprawdopodobniej pobicie przez innych polskich więźniów spowodowało, że Aleksander Bandera został umieszczony w bloku szpitalnym nr 20. W dniu 10 sierpnia 1942 r. lekarz SS przeprowadził w tym bloku selekcję, podczas której wybrał siedemdziesięciu pięciu więźniów. Jeszcze tego samego dnia zabito ich z polecenia SS dosercowymi zastrzykami fenolu. Jednym z zamordowanych był Aleksander Bandera. Adam Cyra, Banderowcy w KL Auschwitz (W:) Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi, t. XXX, Wrocław 2008, s. 383–432. wersja elektroniczna.
- ↑ Na temat przyczyn śmierci jednego z braci Stepana Bandery, najprawdopodobniej Wasyla, takie oświadczenie złożył Zygmunt Gaudasiński (nr 9907): „Latem 1942 r. byłem zatrudniony w komandzie „Neubau” jako pomocnik pisarza (...). Po przybyciu na blok 16 kapo Edward Radomski wskazał nam więźnia niewielkiego wzrostu, który na rusztowaniu dowoził tynkarzom zaprawę murarską, oświadczając przy tym, że jest to zbrodniarz ukraiński Bandera, odpowiedzialny za śmierć wielu Polaków. Zauważyłem wówczas, że vorarbeiter Feliks Maruta (później jeden z kapów komanda) zachowywał się brutalnie w stosunku do Bandery, twierdząc, że jest to zapłata za zbrodnie, których dopuścił się na jego rodzinie i innych Polakach”. W wyniku powyższych zdarzeń Wasyl Bandera trafił 5 sierpnia 1942 r. do szpitala obozowego, gdzie później zmarł.Adam Cyra, Banderowcy w KL Auschwitz, [w:] Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi, t. XXX, Wrocław 2008, s. 383–432. wersja elektroniczna.
- ↑ Grzegorz Rossoliński-Liebe, Stepan Bandera: The Life and Afterlife..., s. 251.
- ↑ Z kolei Jerzy Tabeau, przebywający w obozie pod nazwiskiem Jerzy Wesołowski (nr 27273) zeznał, że był świadkiem śmierci jednego z braci Banderów [niewątpliwie był to Wasyl Bandera – dop. AC], który zmarł na biegunkę w bloku szpitalnym nr 28, kiedy on tam pracował jako pielęgniarz. W swoich zeznaniach stwierdził także, że wcześniej do niego na sztubę przychodziło wielu Ukraińców, którzy prosili, żeby nim się dobrze opiekować.Adam Cyra, Banderowcy w KL Auschwitz, [w:] Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi, t. XXX, Wrocław 2008, s. 383–432. wersja elektroniczna.
- ↑ W wyniku śledztwa prowadzonego przez obozowe gestapo w sprawie śmierci braci Banderów, Franciszka Podkulskiego, który był studentem i pochodził z Przemyśla, osadzono w bunkrze bloku nr 11, a następnie rozstrzelano pod Ścianą Straceń 25 stycznia 1943 r. Adam Cyra, Banderowcy w KL Auschwitz, [w:] Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi, t. XXX, Wrocław 2008, s. 383–432. wersja elektroniczna.
Literatura
edytuj- Tarnopolski Słownik encyklopedyczny, t. 1, 2004. (ukr.)
- Дем'ян Г., Матеріяли до Енциклопедії «ОУН і УПА» w Визвольний шлях, 2002, Кн. 10. (ukr.)
- Дем’ян Г., Пластуни у визвольних змаганнях, New York 2002, s. 4. (ukr.)
- Adam Cyra, Banderowcy w KL Auschwitz w: Studia nad faszyzmem i zbrodniami hitlerowskimi, t. XXX, Wrocław 2008, ISBN ISSN 0239-6661, 0137-1126 wersja elektroniczna