Monaster Wysocki

Monaster Wysocki – męski klasztor prawosławny w Sierpuchowie. Od 2021 r. jeden z klasztorów stauropigialnych Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.

Monaster Wysocki

Высоцкий монастырь

nr rej. 5010472000
Widok ogólny
Państwo	Rosja
Obwód	moskiewski
Miejscowość	Sierpuchow
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Rodzaj klasztoru	monaster
Eparchia	stauropigia
Namiestnik	biskup sierpuchowski Roman (Gawriłow)
Klauzura	nie
Typ monasteru	męski
Obiekty sakralne
Cerkiew	Opieki Matki Bożej
Cerkiew	św. Sergiusza
Cerkiew	Trzech Świętych Hierarchów
Fundator	książę sierpuchowski Włodzimierz
Styl	ruski
Materiał budowlany	cegła, kamień
Data budowy	XVII w., XIX w. (rozbudowy)
Data zamknięcia	1928
Data reaktywacji	1991
Położenie na mapie Rosji Monaster Wysocki
Położenie na mapie obwodu moskiewskiego Monaster Wysocki
54°54′06″N 37°25′10″E
Strona internetowa

Historia

Utworzenie

Monaster został założony w 1373 przez księcia sierpuchowskiego Włodzimierza Andriejewicza. Fundator poprosił Sergiusza z Radoneża o skierowanie do nowego monasteru mnicha Atanazego, jednego ze swoich uczniów, którego Włodzimierz już wcześniej poznał. Na zaproszenie księcia Sierpuchow odwiedził również Sergiusz. Obaj mnisi wspólnie z księciem wybrali miejsce dla monasteru – wzgórze Wysokoje nad Narą, gdzie fundator wzniósł własnym kosztem zabudowania klasztorne z kamiennym soborem i cerkwią refektarzową. Włodzimierz wybrał jako wezwanie wspólnoty Poczęcie Matki Bożej. Od początku swojego funkcjonowania monaster był cenobityczny.

XV–XIX w.

Ze względu na położenie Sierpuchowa na granicy Wielkiego Księstwa Moskiewskiego i częste gromadzenie w tym miejscu wojska miasto niejednokrotnie odwiedzali władcy państwa, dla których w monasterze wzniesiono specjalny pałac. Wspólnota regularnie otrzymywała również dary finansowe i materialne od zamożnych mieszkańców kraju. W XVI w. kompleks zabudowań monasterskich powiększono o cerkwie św. Sergiusza i św. Mikołaja, zaś do soboru dobudowano galerię i drugi ołtarz Narodzenia Matki Bożej. W 1571 monaster został spalony i rozgrabiony przez wojska chana Dewleta Gireja, które zajęły i zniszczyły miasto. Kolejne straty monaster poniósł podczas wielkiej smuty.

Sytuacja klasztoru poprawiła się ponownie po wstąpieniu na moskiewski tron Romanowów. Ponownie uzyskał on wsparcie bogatych ofiarodawców, zwłaszcza Naryszkinów, w tym carycy Natalii. Dzięki ich darom do końca XVII w. odnowiono większość klasztornych cerkwi i znajdujące się w nim ikonostasy. W latach 70. tego samego stulecia cały kompleks monasterski otoczono murem. W połowie kolejnego wieku monaster zgromadził znaczny majątek ziemski, a na jego terenie czynnych było siedem cerkwi oraz sobór. Już w 1764, na mocy ukazu Katarzyny II o sekularyzacji mienia cerkiewnego majątek ziemski klasztoru został upaństwowiony, a wspólnota, podobnie jak inne monastery, przeszła na utrzymanie państwowe.

Monaster zyskał na znaczeniu jako ośrodek pielgrzymkowy w w. XIX. Stulecie to było również okresem jego intensywnej rozbudowy. W 1840 wzniesiono na jego terenie trójkondygnacyjną dzwonnicę z cerkwią Trzech Świętych Hierarchów. Obiekt ten trzy lata po ukończeniu budowy poświęcił metropolita moskiewski Filaret. W 1872 rozbudowano cerkiew Opieki Matki Bożej o drugi ołtarz Pochwały Matki Bożej. Sześć lat później, z okazji 500 lat istnienia monasteru, wzniesiono w nim nową cerkiew św. Atanazego z Athosu i św. Sergiusza z Radoneża, która zastąpiła jedną ze świątyń zbudowanych w XVII wieku. W 1896 fabrykant N. Konszyn ufundował wzniesienie kolejnej cerkwi, pod wezwaniem Wszystkich Świętych, z przeznaczeniem na grobowiec rodzinny. Z kolei 1902 ekonom ławry Troicko-Siergijewskiej archimandryta Nikon (Rożdiestwienski) pokrył koszty renowacji cerkwi Opieki Matki Bożej.

XX w.

W listopadzie 1918 monaster został zajęty przez pułk strzelców łotewskich. Przez rok na terenie klasztoru odbywały się egzekucje czerwonoarmistów podejrzewanych o dezercję. Następnie strzelcy łotewscy opuścili klasztor, jednak część jego obiektów zaadaptowano na łagier. W pozostałej części monasteru mnisi pozostali do 1928, gdy klasztor został ostatecznie zlikwidowany przez władze radzieckie. Cztery lata wcześniej wspólnotę odwiedził patriarcha moskiewski i całej Rusi Tichon. Przez trzy lata od likwidacji monasteru cerkiew Opieki Matki Bożej pozostawała jeszcze czynna jako parafialna, następnie również została zamknięta.

Monaster został zaadaptowany na różne cele świeckie. W jego budynkach mieściły się koszary, magazyny, garaże, mieszkania. Całość stopniowo podupadała. W 1967 cerkiew św. Atanazego z Athosu i św. Sergiusza z Radoneża rozebrano.

Monaster Wysocki został ponownie otwarty w 1991. Pierwszym przełożonym reaktywowanej wspólnoty został archimandryta Józef (Bałabanow). Początkowo nabożeństwa odbywały się w cerkwi Trzech Świętych Hierarchów, zaś w zimie – w XVI-wiecznej cerkwi św. Mikołaja. Po reaktywacji monasteru rozpoczęto prace nad restauracją kompleksu klasztornego. W 1994 po remoncie ponownie wyświęcona została cerkiew Opieki Matki Bożej. W 1996 odnowiono i przywrócono do użytku liturgicznego cerkiew św. Sergiusza, dwa lata później w budynku mieszkalnym dla mnichów otwarto cerkiew domową. Monaster dwukrotnie, w 1995 i w 2005, odwiedzał patriarcha moskiewski i całej Rusi Aleksy II, zaś w 2015 jego następca Cyryl.

Klasztor jest jednym z dwóch ośrodków kultu Ikony Matki Bożej „Niewyczerpany Kielich”. Jest w nim przechowywana jedna z dwóch kopii tego wizerunku czczonych przez wiernych jako cudotwórcze. Oryginał prawdopodobnie został zniszczony w okresie radzieckim.

17 czerwca 2021 r. Święty Synod Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego nadał monasterowi Wysockiemu status stauropigii – wyłączył go spod jurysdykcji właściwego biskupa i podporządkował patriarsze moskiewskiemu i całej Rusi, mianując zarazem jego namiestnikiem biskupa sierpuchowskiego Romana.