Wikipedia

Marek Kędzierski

polski pisarz i reżyser teatralny

Marek Kędzierski (9 września 1953 w Łodzi) – pisarz, tłumacz, krytyk literacki, reżyser teatralny, organizator międzynarodowych festiwali. Autor ośmiu książek, kilkudziesięciu przekładów literackich i ponad 150 tekstów krytycznych. Znawca, tłumacz i propagator m.in. twórczości Samuela Becketta, Thomasa Bernharda i Alberto Giacomettiego.

Marek Kędzierski
Data i miejsce urodzenia

9 września 1953
Łódź

Rodzaj działalności

pisarz, tłumacz, krytyk literacji, reżyser teatralny, organizator festiwali

Marek Kędzierski (fot. Daria Kolacka).

Życiorys

edytuj

Jest synem urzędników i wnukiem kapitana Antoniego Maksymiliana Kędzierskiego (1900-1948), jednego z pierwszych Legionistów, uczestnika Ruchu Oporu we Francji w czasie II wojny światowej[1][2]. Urodził się w Łodzi, gdzie po upadku powstania warszawskiego, znaleźli schronienie przyszli rodzice, przeniósł się wraz z nimi do Warszawy w 1956 r. Studiował polonistykę i japonistykę 1968–1973 na Uniwersytecie Warszawskim. W 1978 doktoryzował się na UW i w Instytucie Badań Literackich PAN (promotor Stefan Treugutt)[3]. Z recenzentem doktoratu, prof. Janem Błońskim wydał pierwszą w Polsce książkę o irlandzkim nobliście, Samuel Beckett[4]. W 1979 r. został adiunktem w katedrze Teorii Literatury UW. Od grudnia 1981 r. przebywa poza Polską – w USA, Niemczech i Francji[5]. Po upadku komunizmu w 1990 r. nawiązał w Krakowie współpracę ze Starym Teatrem i był, wraz z Adamem Kwaśnym i Markiem Kalitą, jednym z założycieli Teatru Bückleina[6], później Teatru Atelier[7]. W latach 1996–2017 organizował i współorganizował (we Francji, Niemczech, Polsce, Szwajcarii i Szwecji) festiwale teatralne i spotkania poświęcone głównie twórczości Becketta[5]. Mieszka w Nicei, Paryżu i we Fryburgu Badeńskim. Jest członkiem Polskiego PEN-Clubu.

Działalność literacko-teatralna

edytuj

Z Samuelem Beckettem utrzymywał kontakt od pierwszego spotkania w 1980 r. do śmierci noblisty w 1989 r. Owocem ich spotkań były w dużej mierze teksty krytyczne, przekłady, adaptacje radiowe i sceniczne prozy Becketta autorstwa Kędzierskiego[5][4]. Spotkania I współpracę z pisarzem opisuje w przygotowywanej książce Brushes, której pierwszą część wydano w Holandii w 2016r[8].

Po śmierci Irlandczyka Kędzierski nawiązał w Paryżu współpracę z brytyjską producentką BBC i wybitną tłumaczką Barbarą Bray(inne języki)[9]. Jej rolę w twórczości Becketta udokumentowała publikacja korespondencji pisarza The Letters of Samuel Beckett (Cambridge University Press, vol 3 & 4, 2014, 2016)[10]. Nagrywane w latach 2003–2009 rozmowy Kędzierskiego z Bray przetłumaczono na język polski, niemiecki, francuski, szwedzki, słowacki, hiszpański i rumuński[11]. Pomagał jej w pracy nad książką o Becketcie, której nie zdołała ukończyć (zmarła w 2010). O tej współpracy Kędzierski opowiedział w zrealizowanym z paryskim fotografikiem Piotrem Dżumałą filmowym dokumencie Rue Samuel Beckett: Barbara Bray[12]. Bray w kontekście ruchu #MeToo stała się przykładem „niewidzialnej kobiety”, żyjącej w cieniu słynnego mężczyzny, niedocenianej z powodu nieformalnego charakteru ich związku.

Kędzierski jest też propagatorem twórczości Thomasa Bernharda. Przełożył pięć jego powieści, od opublikowanego w “Literaturze na świecie” eseju[13] jest systematycznym komentatorem twórczości austriackiego pisarza w Polsce. Zasiada w radzie wiedeńskiej Fundacji Bernharda[14]. W 2008 r. wraz z bratem pisarza, Peterem Fabjanem, uczestniczył w spektakularnym wypadku samochodowym, który opisał w tekście prozą Aurach[15].

Jest autorem esejów o sztuce – m.in. Francis Bacon[16], Louise Bourgeois[17] i Alberto Giacometti[18]. Wydany w osobnym tomie jego esej Giacometti pozostaje jedyną polską publikacją książkową o tym artyście.

Związany od 1992 r. z bydgosko-toruńskim Kwartalnikiem Artystycznym, opublikował w nim ok. stu tekstów krytycznych, tłumaczeń, rozmów i opracował kilkanaście numerów tematycznych (m.in. Beckett, Bernhard, Giacometti, Bacon, Robert Pinget[19], Harold Pinter, autorzy Editions de Minuit[20], Suhrkamp Verlag[21]).

Jego publikacje w kraju ukazywały się również m.in. w pismach Teksty, Dialog, Literatura na Świecie, Teatr, Didaskalia, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, Rzeczpospolita. Za granicą, od 2009 r., współpracuje z berlińskim kwartalnikiem LETTRE International – Kulturzeitschrift[22]. Na ich łamach publikował obszerne rozmowy z takimi twórcami jak Walter Asmus(inne języki)[23], Barbara Bray[24], John Calder(inne języki), Romeo Castellucci, Peter Fabjan, Jérôme Lindon[25], James Lord, Krystian Lupa, Ernst Scheidegger, Krzysztof Warlikowski. W Niemczech współpracował też z radiofonią (eseje radiowe i wywiady oraz adaptacje prozy Becketta w SWF, SWR, DeutschlandRadio)[5].

W 2016 r. o swej działalności opowiadał w serii Zapiski ze współczesności na łamach Radia Dwójka[26]. O swej działalności teatralno-festiwalowej wypowiadał się w wywiadzie z Feargalem Whelanem z Dublina pt Fail Better[27].

Organizował i współorganizował międzynarodowe festiwale teatralne: journées beckett (z Emmanuelem Jacquartem) Strasbourg 1996, Beckett in Berlin 2000[28] (z Walterem D. Asmusem), transpositions Kraków 2002 i 2006, Beckett in Zürich 2006[29] (z Thomasem Hunkelerem)[30], better: Beckett@111[31] (z Raimundem Schallem) w 2017 we Fryburgu Badeńskim i Trondheim w Norwegii[32][33].

Od 1994 inscenizował na scenach w Polsce, w Niemczech, we Francji, w Szwecji i w USA teksty takich autorów jak S. Beckett, T. Bernhard, R. Pinget, W. Gombrowicz, J.L. Borges.

Główne publikacje

edytuj

Książki

edytuj

Przekłady książkowe

edytuj

Przekłady rozproszone

Na łamach czasopism przetłumaczył teksty autorów: Beckett, Bernhard, Giacometti, Michel Leiris[34], Bacon, Robert Pinget, Harold Pinter[35]. Przełożył też wszystkie inscenizowane przez siebie dramaty Becketta.

Inscenizacje teatralne, z nazwiskami wykonawców

edytuj

Teatr Bückleina Kraków

edytuj

Teatr Atelier Kraków

edytuj

Narodowy Stary Teatr Kraków

edytuj

Badisches Staatstheater, Karlsruhe

edytuj

Seven Stages, PushPush Theater, Atlanta

edytuj
  • Samuel Beckett Endgame (Końcówka) 2006, Tim Haberger, Justin Welborn, Marc McPherson, Dede Bloodworth, Ayesha Ngaujah, Chat Borgne Théâtre, Strasburg, Théâtre de la Coupole a St.Louis, anis GRAS, ARCUEIL (Paris), Théâtre Le Colombier, Paris Bagnolet
  • Samuel Beckett Quelques mots sur le silence[37]
  • Pas moi, L’innommable,Comédie (Nie ja, Komedia, Nienazywalne), Claire Aveline, Valérie Blanchon, Christian Montout, Centralny Basen Artystyczny, Opera Kameralna Warszawa (festiwal Warszawska Jesień)
  • La Celda (Cela) wg J.L. Borgesa, mini-opera, kompozytor: Mesias Maiguashca, 2008. (M. Kalita)

Helsingborgs Stadsteater, Helsingborg, Szwecja

edytuj
  • Thomas Bernhard I tredje person (Ja w trzeciej osobie), 2010 (Michalis Koutsogiannakis)[38], Villa Musica Mainz, Moguncja Niemcy
  • Wäre ich der Steinway…, Thomas Bernhard – kompozycje wg Alwynne Pritchard (Bergen) i Kirsten Reese (Berlin) 2014. Emisja jesienią 2014 Südwestrundfunk SWR 2 (Martin Schwab, Klaus Steffes-Holländer), E-Werk Freiburg, Fryburg Badeński, Niemcy
  • Samuel Beckett Nicht ich (Fabienne Truessel) oraz Non io (Silvia Costa) – Nie ja w wersji niemieckiej i włoskiej oraz Katastrophe (Katastrofa) (Tjadke Biallowons) 2017

Przypisy

edytuj
  1. ↑ The Life and Death of Maximilian Kedzierski, [dostęp 23.08 2023].
  2. ↑ Marek Kędzierski, Interludia (1, 2), „Kwartalnik Artystyczny” 2012 nr 3 (75) oraz 2012 nr 4 (76).
  3. ↑ Marek Kędzierski, Warszawa-Chiny, „Kwartalnik Artystyczny” 2014 nr 4 (84).
  4. ↑ a b c Ewa Brzeska, Beckett w Polsce “Tekstualia” Warszawa 2018, 4 (55).
  5. ↑ a b c d Marek Kędzierski, Krzysztof Myszkowski, Pułapka Becketta, Biblioteka „Kwartalnika Artystycznego”, Dom Wydawniczy Margrafsen, Bydgoszcz 2020.
  6. ↑ Magdalena Kursa, Joanna Targoń, Dzwon Belli B., „Gazeta w Krakowie”, 16.01.2001 [dostęp 2023-08-23].
  7. ↑ Teatr Atelier, [dostęp 2023-08-23].
  8. ↑ Bothering Him with My Questions… w: Beckett in Conversation, “yet again” / Rencontres avec Beckett, “encore”, Angela Moorjani and Danièle de Ruyter editors, Brill Publishers Leyden 2017.
  9. ↑ a b Jacek Cieślak, Depresja i światło, „Teatr” 2021 nr 3.
  10. ↑ The Letters of Samuel Beckett, Cambridge University Press, vol 3 & 4, 2014, 2016.
  11. ↑ “słyszał wszystko lepiej niż inni…” Barbara Bray i Marek Kędzierski w rozmowie o Samuelu Becketcie. “Kwartalnik Artystyczny” nr 3–4 2006 (51–52).
  12. ↑ Rue Samuel Beckett: Barbara Bray, recenzja Clare Brennan, The second Samuel Beckett festival was a memorable five-day celebration of the great man’s vision, “The Observer”, 1 września 2013.
  13. ↑ Marek Kędzierski, Solipsysta na tropie bratniej duszy – Proza Thomasa Bernharda, “Literatura na świecie” 6/1991 (239).
  14. ↑ Thomas Bernhard Privatstiftung.
  15. ↑ Aurach, „Lettre International”, LI 084, Frühjahr 2009, polska wersja w przekładzie autora: „Kwartalnik Artystyczny” 2009 nr 2 (62).
  16. ↑ Marek Kędzierski, Francis Bacon: śluz ślimaka i ślady ludzkiej obecności, „Kwartalnik Artystyczny” 2005 nr 4 (48).
  17. ↑ Marek Kędzierski, Louise Bourgeois, „Kwartalnik Arystyczny”, 2011 nr 4 (72).
  18. ↑ Marek Kędzierski, Giacometti. Terytoria, „Kwartalnik Artystyczny” 2018, nr 4 (100).
  19. ↑ Marek Kędzierski, Sotto voce – Robert Pinget i dyskretna siła niuansu, „Kwartalnik Artystyczny” 1998 nr 2 (18).
  20. ↑ Marek Kędzierski, Nowi autorzy Editions de Minuit, „Kwartalnik Artystyczny” 2001 nr 3 (31) oraz Marek Kędzierski, O nową powieść. Autorzy Editions de Minuit, „Kwartalnik Artystyczny” 2000 nr 2 (26).
  21. ↑ Marek Kędzierski, Przykład Suhrkampa, „Kwartalnik Artystyczny” 1998, nr 4 (20).
  22. ↑ Fail Better: An Interview with Writer, Translator, and Director Marek Kedzierski [dostęp 2023-08-23].
  23. ↑ ...odciąć się od wyłącznie literackiego wzoru..., Walter D. Asmus w rozmowie z Markiem Kędzierskim, „Kwartalnik Artystyczny” 2007 nr 1 (53).
  24. ↑ ...słyszał wszystko lepiej niż inni, Barbara Bray i Marek Kędzierski w rozmowie o Samuelu Becketcie, „Kwartalnik Artystyczny” 2006 nr 3–4 (51–52).
  25. ↑ Marek Kędzierski, Jérôme Lindon (1925–2001), „Kwartalnik Artystyczny” 2001 nr 3 (31).
  26. ↑ Marek Kędzierski, Beckett i duch Bernharda, [dostęp 23.08 2023].
  27. ↑ Fail Better: An Interview with Writer, Translator, and Director Marek Kedzierski – The Samuel Beckett Society [dostęp 2023-08-23].
  28. ↑ Beckett in Berlin 2000.
  29. ↑ Beckett in Zürich.
  30. ↑ Lange Nacht zu Becketts 100. Geburtstag in Zürich, [dostęp 2023-08-23].
  31. ↑ fail better: Beckett@111.
  32. ↑ Marek Kędzierski o organizowanych przez siebie festiwalach teatralnych (Zapiski ze współczesności polskieradio.pl).
  33. ↑ international festival fail better beckett@111, [dostęp 2023-08-23].
  34. ↑ Michel Leiris, Francis Bacon en face i z profilu, przeł. Marek Kędzierski, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, 2007, nr 3–4 (278–279).
  35. ↑ Harold Pinter, Pokój, przeł. Marek Kędzierski, „Kwartalnik Artystyczny” 2005 nr 1 (45).
  36. ↑ Cudowne dni.
  37. ↑ Quelques mots sur le silence, [dostęp 2023-08-23].
  38. ↑ Både Bernhard och Lohar på scen, [dostęp 2023-08-23].

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Marek_Kędzierski&oldid=71438773”