Liturgusidae
Liturgusidae – rodzina modliszek z podrzędu Eumantodea i nadrodziny Acanthopoidea. Obejmuje 35 opisanych gatunków. Zamieszkują Amerykę Południową i Środkową.
| Liturgusidae | |||
| Giglio-Tos, 1915 | |||
.jpg) Nieoznaczony przedstawiciel rodzaju Liturgusa | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| (bez rangi) | Polyneoptera | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Parvordo | |||
| (bez rangi) | Amerimantodea | ||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina |
Liturgusidae | ||
| Synonimy | |||
| |||
_(6788306847).jpg)
Morfologia
edytujOwad dorosły
edytujModliszki niewielkich do przeciętnych rozmiarów, osiągające od 14 do 52 mm długości ciała[1]. Kształt ciała jest spłaszczony grzbietowo-brzusznie[2][1][3]. Dymorfizm płciowy wyrażony jest w stopniu umiarkowanym i przejawia się m.in. większym i tęższym ciałem samic[1]. W ubarwieniu występuje kamuflaż deformujący. Jest ono marmurkowe i może obejmować barwy: czarną, brązową, słomkową, rdzawą, białą, szarą czy zieloną[2][1][3].
Głowa ma przyoczka nie umieszczone na dużej, okrągłej wyniosłości, zredukowane, u samców tak duże lub co najwyżej nieznacznie większe niż u samic. Czułki są nagie lub z co najwyżej drobnymi i rozproszonymi szczecinkami[1].
Tułów u obu płci ma w pełni wykształcone skrzydła obu par; ich błony są nagie lub co najwyżej wzdłuż żyłki kostalnej opatrzone drobnymi, rzadkimi szczecinkami[1]. Chwytne odnóże przedniej pary ma na udzie cztery typowo umieszczone kolce tylno-brzuszne oraz dodatkowy kolec tylny umieszczony za płatem kolanowym, który mógł wyewoluować poprzez przemieszczenie piątego kolca tylno-brzusznego i wówczas stanowić synapomorfię rodziny[4]. Spośród kolców dyskoidalnych ten najbliższy nasadzie uda nie jest dłuższy od następnego[1]. Najbardziej charakterystyczną cechą przedniego uda Liturgusidae jest obecność w okolicy najbardziej dosiebnego z kolców tylno-brzusznych okrągłego dołka, w który to wchodzi w spoczynku najbardziej odsiebny z kolców tylno-brzusznych goleni[2][3][1]. Ponadto na przednim udzie występuje dodatkowy, nieregularny szereg małych kolców umieszczony nieco bardziej dośrodkowo niż kolce tylno-brzuszne[4].
Bardzo długie odnóża pary środkowej i tylnej cechują się spłaszczonymi udami równomiernie zwężającymi się odsiebnie od pogrubionej podstawy[1]. Samcze narządy genitalne cechują się uproszczeniem budowy. Ich brzuszny fallomer ma krótki wyrostek dystalny wtórny i krótką, spiczasto zakończoną apofizę falloidalną[4].
Kokon jajowy
edytujOoteka umieszczana jest na podłożu stroną tylną lub tylno-grzbietową, zwykle na korze, rzadziej na łodydze lub liściu. Kształt ma kulistawy z różnej długości rurkowatym wyrostkiem. Zwykle jej ściana zewnętrzna jest brązowa do kasztanowej, gruba i sztywna, ale zdarzają się kokony o ścianie cieńszej, siateczkowanej i prześwitującej. Wewnątrz kokonu znajduje się pojedyncza komora jajowa otwierająca się pojedynczym wylotem dla nimf zlokalizowanym na odsiebnym wierzchołku rurkowatego wyrostka[1].
Ekologia i występowanie
edytujModliszki te zasiedlają przede wszystkim lasy deszczowe, jedynie Liturgusa maya spotykana jest na stanowiskach suchszym, w formacjach o wykształconych porach roku[1]. Przystosowane są do życia na powierzchni pni i konarów drzew – mają grzbietobrzusznie spłaszczone ciało o ubarwieniu maskującym na tle kory lub porostów[2][3]. Preferują korę nagą lub skąpo porośniętą epifitami[1].
Przedstawiciele rodziny zamieszkują krainę neotropikalną od środkowego Meksyku przez Amerykę Centralną i Antyle po południowo-wschodnią Brazylię[1][4].
Taksonomia i ewolucja
edytujTakson ten wprowadzony został w 1915 roku przez Ermanna Giglio-Tosa na łamach „Bullettino della Società Entomologica Italiana” pod nazwą Liturgusae, jako jedna z grup w obrębie podrodziny Sibyllinae[5]. W systemie z 1919 roku Giglio-Tos wyróżnił w obrębie modliszkowatych podrodzinę Liturgusinae z plemionami Liturgusae, Dactylopteriges i Gonatistellae[6]. Anton Handlirsch w systemie z 1930 roku zaliczył owe plemiona do podrodziny Mantinae[7]. W systemach Luciena Choparda z 1949 roku i Maxa Beiera z 1964 roku występowała ponownie podrodzina Liturgusinae w obrębie modliszkowatych[8][9]. W 1968 roku Beier wyniósł omawiany takson do rangi rodziny Liturgusidae[10] i taką też klasyfikację zastosowali Reinhard Ehrmann i Roger Roy w systemie z 2002 roku[11]. W bazującym na wynikach molekularnej analizy filogenetycznej systemie Julia Riviery i Gavina J. Svensona z 2016 roku zaliczono Liturgusidae do nowej nadrodziny Acanthopoidea oraz znacznie zawężono jej definicję[1]. Na początku XX wieku do Liturgusidae zaliczano pojedynczą podrodzinę Liturgusinae, wyróżniając w niej pojedyncze plemię Liturgusini[2]. Sytuacja zmieniła się w 2019 roku, kiedy to Christian J. Schwarz i Roy wyróżnili na podstawie danych morfologicznych w obrębie omawianego taksonu drugie plemię, Hagiomantini[4].
Do rodziny tej należy 35 opisanych gatunków[12], zgrupowanych w pięciu rodzajach i dwóch plemionach[12][4]:
- Hagiomantini Schwarz et Roy, 2019
- Hagiomantis Serville, 1839
- Liturgusini Giglio-Tos, 1915
- Corticomantis Svenson, 2014
- Fuga Svenson, 2014
- Liturgusa Saussure, 1869
- Velox Svenson, 2014
Według wyników analiz Riviery i Svensona z 2016 roku oraz Schwarza i Roya z 2019 roku Acanthopidae zajmują pozycję siostrzaną dla Photinaidae, tworząc z nimi klad siostrzany dla Liturgusidae. Te trzy rodziny tworzą z kolei klad z Coptopterygidae cechujący się synapomorfią w postaci obecności w pierwotnym planie budowy odnóża chwytnego pięciu kolców tylno-brzusznych na udzie[1][4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Julio Rivera, Gavin J. Svenson. The Neotropical ‘polymorphic earless praying mantises’ – part I: molecular phylogeny and revised higher-level systematics (Insecta: Mantodea, Acanthopoidea). „Systematic Entomology”. 41, s. 607–649, 2016.
- ↑ a b c d e Shveta Patel, Garima Singh, Rajendra Singh. A checklist of global distribution of Liturgusidae and Thespidae (Mantodea: Dictyoptera). „Journal of Entomology and Zoology Studies”. 4 (6), s. 793-803, 2016. ISSN 2349-6800.
- ↑ a b c d Gavin J. Svenson. Revision of the Neotropical bark mantis genus Liturgusa Saussure, 1869 (Insecta, Mantodea, Liturgusini). „ZooKeys”. 390, s. 1–214, 2014. DOI: 10.3897/zookeys.390.666.
- ↑ a b c d e f g Christian J. Schwarz, Roger Roy. The systematics of Mantodea revisited: an updated classification incorporating multiple data sources (Insecta: Dictyoptera). „Annales de la Société entomologique de France (N.S.)”. 55 (2), s. 101–196, 2019. DOI: 10.1080/00379271.2018.1556567.
- ↑ Ermanno Giglio-Tos. Mantidi esotici. Generi e specie nuove. „Bullettino della Società Entomologica Italiana”. 46, s. 134–200, 1915.
- ↑ Ermanno Giglio-Tos. Saggio di una nuova classificazione dei mantidi. „Bullettino della Società Entomologica Italiana”. 49, s. 50–87, 1919.
- ↑ Anton Handlirsch, Insecta 1, [w:] W. Kükenthal, T. Krumbach (red.), Handbuch der Zoologie 4 (1): Progoneata – Chilopoda – Insecta, Berlin: Walter de Gruyter & Co, 1930, s. 1–892.
- ↑ Lucien Chopard, Ordre des Dictyoptères. Sous-ordre des Mantodea, [w:] P.P. Grassé (red.), Traité de Zoologie. Tome 9 – Insectes, Paris: Masson et Cie Editeurs, 1949, s. 386–407.
- ↑ Max Beier, Blattopteroidea, Mantodea, [w:] H.G. Bronn (red.), Klassen und Ordnungen des Tierreichs. Fünfter Band: Arthropoda. III Abteilung: Insecta, wyd. Geest & Portig, Leipzig 1964, s. 849–970.
- ↑ Max W.P. Beier, Handbuch der Zoologie, IV. Band Arthropoda, 2. Hälfte Insecta, Lieferung 12. Mantodea (Fangheuschrecken), J.G. Helmcke, D. Starck, H. Wermuth (red.), Berlin: De Gruyter, 1968.
- ↑ Reinhard Ehrmann: Mantodea – Gottesanbeterinnen der Welt. Münster: Natur und Tier Verlag GmbH, 2002.
- ↑ a b Daniel Otte, Lauren Spearman, Martin B.D. Stiewe, David C. Eades: family Liturgusidae. [w:] Mantodea Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2024-01-04].