Letnica (województwo lubuskie)

wieś w województwie lubuskim

Letnica (niem. Lättnitz[3]) – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, w gminie Świdnica.

Letnica
wieś
Ilustracja
Kościół pw. św. Ap. Szymona i Judy Tadeusza
Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Powiat

zielonogórski

Gmina

Świdnica

Liczba ludności (2021)

ok. 625

Strefa numeracyjna

68

Kod pocztowy

66-014[2]

Tablice rejestracyjne

FZI

SIMC

0914817

Położenie na mapie gminy Świdnica
Mapa konturowa gminy Świdnica, w centrum znajduje się punkt z opisem „Letnica”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Letnica”
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Letnica”
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego
Mapa konturowa powiatu zielonogórskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Letnica”
Ziemia51°53′53″N 15°19′57″E/51,898056 15,332500[1]

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.

Według niemieckiego językoznawcy Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości pochodzi od polskiego słowa - "liść"[4]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia on nazwę w formie "Letheniz" podając jej znaczenie "Sommerlaube, Laubhutte" czyli po polsku "Letnie liście, liściasta chata"[4]. Niemcy zgermanizowali nazwę na Lättnitz w wyniku czego utraciła ona swoje pierwotne znaczenie[4].

W 1295 w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Lethnicza villa[5][6].

Historia

edytuj

Około 1300 roku wieś ta została odnotowana po raz pierwszy jako Lethnicza i była ona wówczas własnością komesa Mlodote, płacącego biskupowi wrocławskiemu dziesięcinę z 23 łanów[3]. Kolejna wzmianka, zawarta w dokumencie z 1376 roku, odnosi się do proboszcza tutejszego kościoła. Z Letnicą w 1416 roku był związany Jone Lansitz, a około połowy XV wieku Hans von Knobelsdorff i między 1529 a 1550 Balthasar von Knobelsdorff z synami[3]. Jeden z nich - Wolfram, po okresie współwłasności, władał samodzielnie wsią do swojej śmierci w 1567 roku. Letnicę w 1569 roku otrzymał Christoph von Köslitz z Buchałowa w formie lenna. Jan Stefan Bojanowski jest też wymieniany jako właściciel wsi. Zmarł on w 1613 roku. Pierwsze założenie dworsko-folwarczne w Letnicy zbudowano z Inicjatywy Christopha von Köslitza. W 1600 roku Christoph zmarł, a w następnym roku doszło do podziału majątku między trzech braci: Hansa, Christopha i Sigismunda von Köslitzów. Majątek letnicki przejął z czasem wnuk Christopha Max von Köslitz, który pozbył się niedochodowego majątku w 1685 roku, sprzedając go Hansowi von Schenkendorfowi[3]. Dwór renesansowy przechodzący z rąk do rąk został w 1735 roku przebudowany w stylu barokowym przez jednego ze spadkobierców Schenkendorfa, Hansa von Diebitscha. W 1733 roku Hans przejął całą letnicką posiadłość, a kupił ją od barona Johanna von Diebitscha. Na terenie Letnicy znajdowały się około 1790 roku m.in. 2 folwarki, dwór i 5 młynów, w tym 4 wodne i jeden wiatrowy. Odnotowano wówczas 92 gospodarstwa i 468 mieszkańców. Dobra letnickie nabyli w 1797 roku Bojanowscy z Nowego Kisielina[3]. Kilka lat później, w 1805 roku majątek kupił Ernst Friedrich Wilhelm von Knobelsdorff. W drugiej połowie XIX wieku przedstawiciele tej rodziny zainicjowali kolejny remont pałacu, obejmujący zarówno jego bryłę, jak i wnętrze. W 1930 roku majątek przejęła rodzina von Blomberg. Po II wojnie światowej znajdował się on pod zarządem Państwowego Gospodarstwa Rolnego[3].

Zabytki

edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[7]:

  • kościół rzymskokatolicki filialny pod wezwaniem św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza[8], murowany z kamienia i cegły, wybudowany w stylu gotyckim w latach 1572-1579
  • kościół - zbór ewangelicki, wzniesiona w 1819 roku murowana budowla klasycystyczna, w miejsce szachulcowej z 1743 roku dzięki fundacji Ernsta von Knobelsdorffa[9]. Jest to salowy obiekt założony na planie prostokąta z kwadratową, w górnej kondygnacji ośmioboczną wieżą zbudowaną po zachodniej stronie, która jest wzmocnioną dwiema szkarpami. Dach naczółkowy nakrywa korpus, zaś wieżę wieńczy ośmioboczny hełm. Drewniany strop w postaci spłaszczonej kolebki przykrywa wnętrze. Pokryty geometryczno-roślinną polichromią. Zachowały się w, nim drewniane empory ozdobione malowanymi klasycystycznymi girlandami i wsparte na słupach, które wieńczą kwadratowe kapitele zdobione motywami roślinnymi. Po wojnie dawna świątynia ewangelicka służyła katolikom, która w latach sześćdziesiątych XX wieku była już opuszczona i spustoszona. Później, przez jakiś czas mieścił się w niej magazyn Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. Ostatnio elewacje tego interesującego obiektu gruntownie odnowiono[9].
  • dwór - Letnicki dwór to założony na planie prostokąta murowany z kamienia i cegły budynek. Pseudoryzalit zwieńczony trójkątnym tympanonem umieszczono z frontu tego piętrowego, podpiwniczonego obiektu. Przez półkolisty ganek na którym umieszczono taras prowadzi wejście główne. Pod tympanonem znajduje się kartusz herbowy rodziny von Diebitsch[3]. Na elewacjach zachował się skromny detal architektoniczny w formie boniowania i obramienia okiennego. Dwór jest nakryły dachem naczółkowym. W przyziemiu zachowały się sklepienia krzyżowe, a w piwnicach kolebkowe. Na ścianach niektórych pomieszczeń zostały odkryte ślady barokowej polichromii[9].

inne zabytki:

  • zamek w ruinie z XIV wieku.

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 67898
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 657 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. a b c d e f g Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. s. 64.
  4. a b c Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 81, OCLC 456751858 (niem.).
  5. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
  6. H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
  7. Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego - stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 112. [dostęp 2013-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-22)].
  8. Oficjalna strona Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej. [dostęp 2008-08-26].
  9. a b c Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. s. 65.

Bibliografia

edytuj
  • Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”, 2011, s. 64-66. ISBN 978-83-919914-8-0.

Linki zewnętrzne

edytuj