Krzysztof Sobieszczański
Krzysztof Mikołaj Sobieszczański ps. „Krzysztof”, „Kolumb” i 111 S (ur. 3 lipca?/16 lipca 1916 w Odessie, zm. 26 sierpnia 1950 na Morzu Śródziemnym) – polski wojskowy, żołnierz Marynarki Wojennej RP i Armii Krajowej, powstaniec warszawski, więzień KL Auschwitz.
 Zdjęcie wykonane w KL Auschwitz, 1941 | |
 podporucznik
| |
| Data i miejsce urodzenia |
16 lipca 1916 |
|---|---|
| Data śmierci |
26 sierpnia 1950 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca |
handel, przemyt |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujUrodził się 16 lipca 1916 r. Odessie[1], choć jako miejsce swojego urodzenia wskazywał także Dalarö[2]. Wychowywał się w majątku rodziców w Beyzymówce na Podolu. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej stracił ojca, Włodzimierza[3], który jako rotmistrz 1 Pułku Ułanów Krechowieckich zmarł na tyfus[4]. Wraz z matką Janiną[3] osiadł w Warszawie[2]. Po osiągnięciu pełnoletniości służył w stopniu starszego marynarza w Marynarce Wojennej RP[1], z której zdezerterował i po kradzieży jachtu w porcie gdańskim został osadzony w więzieniu[5]. Już w 1936 był nazywany Kolumbem[2][6].
Aresztowany 1 października 1940 za śpiewanie antyniemieckich piosenek, osadzony w więzieniu na Pawiaku. W nocy z 31 stycznia na 1 lutego 1941 został przewieziony do KL Auschwitz (numer obozowy 9913[7]), jednak po roku pracy w komandach roboczych został zwolniony za sprawą matki[3], która powoływała się skutecznie na koneksje z niemiecką arystokracją[4][8]. W marcu 1943 wstąpił do Armii Krajowej[1]. Został członkiem patrolu Kazimierza Jakubowskiego Oddziału Dyspozycyjnego „A” Kedywu Okręgu Warszawskiego[3] i uczestniczył w licznych akcjach likwidacji Niemców oraz konfidentów gestapo. Jako dobrze znający język niemiecki, często używał przebrania żołnierza Wehrmachtu[1] (zob. akcja Panienka). 25 lipca 1944 odznaczony Krzyżem Walecznych[3][5].
W pierwszych dniach powstania warszawskiego zdobywał wraz z oddziałem magazyny SS na Stawkach[2]. Początkowo przydzielony Zgrupowaniu Radosław do oddziału dyspozycyjnego dowódcy, potem od 6 do 11 sierpnia woził rannych, sprzęt i żywność z Woli na Stare Miasto[3][2]. Od 12 sierpnia w batalionie Zośka pułku Broda 53. Był dwukrotnie ranny (1 sierpnia w ataku na magazyny na Stawkach i 23/24 sierpnia). 25 sierpnia, po opuszczeniu szpitala polowego przy ul. Podwale, mimo ran przeczołgał się kanałami do Śródmieścia i został przyjęty w szpitalu polowym przy ul. Marszałkowskiej 79[3][2]. 2 października 1944 r. otrzymał awans na podporucznika[1].
Po upadku powstania w niewyjaśnionych okolicznościach uciekł z obozu jenieckiego i trafił do Hamburga. Założył tam Polską Misję Okrętową, która w teorii zajmowała się rewindykacją polskiego mienia portowego, a w rzeczywistości spekulacją towarami deficytowymi w warunkach powojennego chaosu[2], nielegalnym handlem bronią oraz przemytem samochodów. Na Lazurowym Wybrzeżu założył firmę, wydobywającą ładunki z zatopionych na Morzu Śródziemnym statków[1][5] i stocznię jachtową[9].
Zginął 26 sierpnia 1950 r. w niewyjaśnionych okolicznościach między Genuą a Cannes, wypadając za burtę jachtu[1][5].
Upamiętnienie w literaturze
edytujBył jednym z pierwowzorów (obok Stanisława Likiernika) postaci Stanisława Skiernika „Kolumba” w powieści Kolumbowie. Rocznik 20 (1957) Romana Bratnego, na podstawie której powstał serial Kolumbowie (1970) w reżyserii Janusza Morgensterna[1].
W książce Emila Marata – „Sen Kolumba” – Wydawnictwo W.A.B., Warszawa, 2018, ISBN: 978-83-280-2733-6 autor prowadzi historyczne śledztwo, odnajduje nieznane dokumenty, korespondencję, polskie i zagraniczne archiwalia. Chce wyjaśnić kim był Krzysztof Sobieszczański, człowiek, którego pseudonim stał się imieniem powstańczego pokolenia.
Życie prywatne
edytuj5 stycznia 1938[9] ożenił się ze Stefanią Grzywacz, z którą miał dwoje dzieci: córkę Elżbietę (ur. 1942) i syna Tomasza (ur. 1944). Na emigracji zmienił nazwisko na Robert Steen i związał się z austriacką Żydówką Rosą Laufer, z którą miał dwie córki: Janinę (ur. 1947) i Krystinę (ur. 1949). Jednocześnie nadal wspierał finansowo żonę pozostawioną w Polsce[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Adam Cyra: „Kolumb” z powieści Romana Bratnego. [w:] Myśl Polska, nr 27-28 (5-12.07.2015) [on-line]. [dostęp 2018-08-08]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g Igor Rakowski-Kłos: „Sen Kolumba” – historia Sindbada Żeglarza z Armii Krajowej. Polecamy książkę. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2018-08-06. [dostęp 2018-08-08]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g Krzysztof Mikołaj Sobieszczański. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2018-08-08]. (pol.).
- ↑ a b Adam Cyra: „Kolumb” z powieści Romana Bratnego. 2015-06-15. [dostęp 2018-08-08]. (pol.).
- ↑ a b c d „Kolumb” bohater czy rozbójnik? Tajemnicze losy żołnierza, przemytnika i marynarza. warszawa.naszemiasto.pl. [dostęp 2024-02-23].
- ↑ „Sen Kolumba”. dzieje.pl. [dostęp 2024-02-23].
- ↑ „Kolumb” z powieści Romana Bratnego. mysl-polska.pl, lipiec 2015. [dostęp 2018-09-02].
- ↑ Auschwitz Memorial. twitter.com. [dostęp 2024-02-23].
- ↑ a b Kolumb. posejdon.sos.pl. [dostęp 2018-08-08]. (pol.).