Krzyż kamienny w Bytomiu
Kamienny w Bytomiu – kamienna średniowieczna[2][3] rzeźba w Bytomiu-Łagiewnikach, wpisana do rejestru zabytków ruchomych województwa śląskiego[1].
 nr rej. B/498/75 z 25 maja 1975[1]
| |
 Krzyż w 2015 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Miejsce |
Łagiewniki, ul. św. Cyryla i Metodego[2] (w pobliżu numeru 53)[1] |
| Materiał |
kamień |
| Całkowita wysokość |
0,57 m |
| Data budowy | |
Położenie na mapie Bytomia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°19′18,86″N 18°55′44,65″E/50,321906 18,929069
| |
Ma 57 centymetrów wysokości[4], zdaniem dra Edwarda Głuchowskiego obiekt powstał z piaskowca z okolic Kłodzka[3] (według innych źródeł materiałem miał być granit[1]), w formie litery T[1], przypominającej kowadło[3]. Prawdopodobnie jest to jego pierwotna forma[4], jednak na jego powierzchni widnieją ukośne znaki krzyżyków (można je uznać zdaniem dra Janowskiego za znaki solarne, które bywały umieszczane na brzuchach rzeźb zwierząt, a nie na ich grzbietach), mogące sugerować pogańską proweniencję rzeźby i świadczyć o jej fragmentaryczności[3]. Rzeźba, nazywana jest w niektórych publikacjach krzyżem pokutnym[2] czyli postawionym jako jeden z elementów ugody zabójcy z rodziną zabitego. Nazwa taka stosowana jest często do wszystkich istniejących kamiennych krzyży i stała się wręcz nieuprawnionym ich synonimem[5][6][7]. W przypadku łagiewnickiego krzyża nieznana jest przyczyna jego postawienia[8]. Niezależnie od przyczyny powstania to prawdopodobnie najstarszy zabytek Bytomia[3].
.jpg)
Rzeźba jest umieszczona na murowanym postumencie[4], w 1997 roku umieszczono na nim tablicę z napisem: KAMIENNY KRZYŻ POKUTNY Z WCZESNEGO ŚREDNIOWIECZA, / ZNAK WIARY POKOLEŃ, W TRADYCJI LUDU, / PAMIĄTKA APOSTOŁÓW SŁOWIAN / CYRYLA I METODEGO[9]. Treść napisu odwołuje się do tradycyjnych przekonań ludowych, gdyż rzeźba powstała prawdopodobnie później (chociaż dr Janowski sugeruje nawet IV wiek jako datę jej powstania[3]). Legenda ludowa wiąże rzeźbę z osobami świętych Cyryla i Metodego[10][11]. Nie ma jednakże żadnych informacji o obecności tychże świętych w Łagiewnikach[10][2].
W lipcu 2011 roku dokonano dewastacji obiektu poprzez oblanie go żółtą farbą[2], w tym samym roku krzyż został oczyszczony[9].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Rejestr ↓.
- ↑ a b c d e f Jeleń 2011 ↓.
- ↑ a b c d e f g Ślęzak 1996 ↓, s. 83.
- ↑ a b c Świerczek 1991 ↓, s. 283.
- ↑ Arkadiusz Dobrzyniecki. Dlaczego nie - pokutne? Problem funkcji kamiennych krzyży na Ziemi Świdnickiej.. „Rocznik Świdnicki.”, s. 7-21, 2009. (pol.).
- ↑ Daniel Wojtucki Daniel, Stanisław Zobniów: Kamienne krzyże na Śląsku, Górnych Łużycach i ziemi kłodzkiej.. Wrocław: 2017, s. 114, 115.
- ↑ Michał Zalewski: Krzyż pokutny. silesiacum.pl, 2019. [dostęp 2024-05-18]. (pol.).
- ↑ Daniel Wojtucki Daniel, Stanisław Zobniów: Kamienne krzyże na Śląsku, Górnych Łużycach i ziemi kłodzkiej.. Wrocław: 2017, s. 603, 604.
- ↑ a b Marusa 2011 ↓.
- ↑ a b Ślęzak 1996 ↓, s. 84.
- ↑ Świerczek 1991 ↓, s. 279.
Bibliografia
edytuj- Piotr A. Jeleń: Zniszczono zabytkowy krzyż w bytomskich Łagiewnikach. [w:] Wiadomości24 [on-line]. 2011-07-20. [dostęp 2017-08-04].
- Rejestr zabytków. Woj. śląskie – pow. miejski Bytom, Bytom –m.. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, s. 22.
- Tomasz Marusa: Krzyż z Bytomia-Łagiewnik. Zabytki jurysdykcji karnej na Śląsku, 2011-09-14. [dostęp 2017-08-04].
- Władysława Ślęzak: Bytom za panowania Piastów. Bytom: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1996. ISBN 83-905719-0-0.
- Józef Świerczek. Krzyże pokutne na terenie diecezji katowickiej. „Śląskie Studia Historyczno-teologiczne”. XXIII/XXIV, 1991. Księgarnia św. Jacka. ISSN 0137-3447.