Kroczewo
Kroczewo – wieś sołecka[5] w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie płońskim, w gminie Załuski[4][6].
| wieś | |
 Kościół pw. św. Jana Chrzciciela | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2023) |
6o3[2] |
| Strefa numeracyjna |
23 |
| Kod pocztowy |
09-142[3] |
| Tablice rejestracyjne |
WPN |
| SIMC |
0129840[4] |
Położenie na mapie gminy Załuski  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu płońskiego  | |
 52°28′33″N 20°33′40″E/52,475833 20,561111[1]
| |
| Strona internetowa | |
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0129857 | Kroczewo-Baraki | część wsi |
Prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie zakroczymskim ziemi zakroczymskiej województwa mazowieckiego[7].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kroczewo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ciechanowskiego.
W 1887 w Kroczewie urodził się Kazimierz Skarżyński (zm. 1962) – sekretarz generalny Polskiego Czerwonego Krzyża w okresie II wojny światowej, autor pierwszego raportu o zbrodni katyńskiej i szef komisji PCK w Katyniu w 1943[8].
Urodził się tutaj również współtwórca polskiej szkoły socjologii, Stefan Czarnowski (1879–1937).
Parafia
edytujWe wsi znajduje się parafia pw. św. Jana Chrzciciela[9]. Obecny trzynawowy, murowany kościół wzniósł w latach 1918–1921 ks. Paweł Chodkowski, według projektu architekta Hugona Kudera. Konsekracji dokonał 31 maja 1928 r. ks. bp bł. Leon Wetmański. Prezbiterium z apsydą, zakrystią i kaplicą mogą pochodzić z poł. XVI w.
Zespół pałacowo-parkowy
edytujZachował się zarys parku krajobrazowego z dwoma stawami połączonymi 100 m kanałem. Niestety nie zachował się istniejący tu niegdyś wspaniały dwór, własność rodziny Czarnowskich herbu Grabie, gospodarzących nie tylko w Kroczewie, ale także w sąsiednich folwarkach Złotopolice, Strubiny, Sobole, Gostolin czy w leżącym po drugiej stronie Wisły Secyminie. Bywał w nim zapraszany Henryk Sienkiewicz. Zarówno dwór, jak i budynki gospodarcze wysadzili w powietrze wycofujący się w styczniu 1945 Niemcy.
Cmentarz parafialny
edytujZachowały się na nim grobowce właścicieli miejscowych dóbr oraz duża liczba przepięknych XIX-wiecznych nagrobków i krzyży wykutych z granitu, piaskowca, marmuru. Na uwagę zasługują piękne kute żeliwne krzyże.
Lotnisko polowe 1939
edytujPrzed wrześniem 1939 polskie lotnictwo wojskowe posiadało wyznaczoną sieć utajnionych i zamaskowanych lotnisk polowych. W sierpniu 1939 przeniesiono na nie większość polskich eskadr w związku z czym w pierwszych godzinach wojny Niemcy zbombardowali głównie puste już lotniska stałe. W rejonie Zakroczym-Płońsk znalazły się trzy lotniska: Szpondowo, Kroczewo, Zdunowo. 1 września nad Kroczewem dochodzi do pierwszego starcia 152 Eskadry Myśliwskiej ze Szpondowa z samolotami wroga.
4 września 1939 z uwagi na zagrożenie lotniska Szpondowo oraz trudne położenie Armii „Modlin”, 152 Eskadra Myśliwska została przeniesiona na lotnisko Kroczewo. Lądowisko znajdowało się na polu na południe od parku dworskiego w rozwidleniu dróg do Trębek Nowych i Złotopolic. Na stanie eskadry pozostało 6 sprawnych samolotów PZL-11. 05.IX.1939 152 eskadra myśliwska odleciała na lotnisko polowe Brygady Pościgowej Poniatów w rejonie Legionowa.
Lotnisko polowe 1940-45
edytujOkoło 12.IX.1939 właściciele majątku Kroczewo p. Czarnowscy zostali wygnani z niego przez Niemców którzy przeznaczyli ten teren na swoje lotnisko polowe. Od czerwca 1940 Niemcy zbudowali w Kroczewie duże lotnisko polowe w tym: betonowe pasy postojowe i dojazdowe, 30 hangarów samolotowych, baraki zaplecza technicznego, mieszkalne oraz dla lazaretu. Stacjonowały tu samoloty Me-109 i Fw-190. Podczas budowy lądowiska zatrudniano polskich robotników przymusowych z których wielu zapłaciło za to życiem bądź zdrowiem.
Lotnisko 1945-1953
edytujPo zakończeniu wojny w lipcu 1945 stacjonujący na lotnisku Bydgoszcz 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego „Warszawa”, jak i 2 Pułk Lotnictwa Szturmowego „Kraków” przeniesiono do Modlina. Część samolotów stacjonowała w Kroczewie. Ulokowano tu również 1 eskadrę myśliwską (szkolenie na samolotach Jak-9) i częściowo 3 eskadrę mieszaną (szkolenie na samolotach UT-2) ówczesnej Wojskowej Szkoły Pilotów Lotnictwa WP w Dęblinie. Stałych lotów w Kroczewie zaprzestano w 1953 kiedy jednostki lotnicze przechodziły na nowocześniejsze samoloty odrzutowe.
Lotnisko 1953-2000
edytujPo 1953 lotnisko było jednak jeszcze sporadycznie wykorzystywane. Korzystały z niego śmigłowce szkoły w Dęblinie, lotniska w Modlinie, ćwiczyli tu spadochroniarze z Aeroklubu Warszawskiego, testowano spadochrony produkowane przez zakłady „Aviotex” z Legionowa.
4.IX.1957 skoczek doświadczalny kpt. Tadeusz Dulla ustanowił w Kroczewie rekord Polski w wysokości skoku ze spadochronem. Skoczek został wywieziony w komorze bombowej samolotu odrzutowego Ił-28 na wysokość 11900 m, skąd spadał około 195 sekund, otwierając spadochron dopiero na wysokości 400 m nad ziemią. Rekord ten nie został pobity do dzisiaj.
W latach ok. 1980–1989 tereny lotniska stały się poligonem dla 15 Pułku Przeciwlotniczego z Gołdapi. Rozlokowane tu stanowiska wyrzutni rakietowych Kub-M2 wraz z kompleksami radiolokacyjnymi przeprowadzały wspólne ćwiczenia bojowe z pułkami lotnictwa myśliwskiego.
Po 2000 teren lotniska Kroczewo, jak i parku podworskiego przejęła do swoich zasobów Agencja Mienia Wojskowego. Lotnisko w Kroczewie zostało zamknięte. W latach 2006–2007 teren ten został sprzedany.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 62013
- ↑ Raport o stanie gminy Załuski w 2023. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2023 s. 11
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 620 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ BIP gminy, sołectwa
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
- ↑ A. Przewoźnik: Nieznany bohater – Kazimierz Skarżyński: człowiek, który pierwszy opowiedział Polakom o Katyniu, „Tygodnik Powszechny”, 22 września 2009.
- ↑ Parafia rzymskokatolicka św. Jana Chrzciciela w Kroczewie.
Bibliografia
edytujLinki zewnętrzne
edytuj- Kroczewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 679.