Komisariat Straży Granicznej „Praszka”
Komisariat Straży Granicznej „Praszka” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Geneza
edytujNa wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną[1]. W 1921 w Praszce stacjonował sztab 4 kompanii 4 batalionu celnego. Od połowy 1921 jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922[3]. Komisariat Straży Celnej „Praszka”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Praszka”[4].
W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[5]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Praszka”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[6].
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujRozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną[7]. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Praszka” do Inspektoratu Granicznego nr 13 „Wieluń” i określił jego strukturę organizacyjną[8]. Już 15 września 1928 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 7 w sprawie zmian dyslokacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego potwierdził organizację komisariatu[9]. Rozkazem nr 11 z 9 stycznia 1930 reorganizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił numer i nową organizację komisariatu[10]. Rozkazem nr 3/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk Emila Czaplińskiego z 5 sierpnia 1931 zniesiono placówkę II linii Komorniki i Strojec, a podplacówkę Grześlaki przemianowano na placówkę II linii[11]. Rozkazem nr 3 z 23 czerwca 1934 w sprawach [...] tworzenia i zniesienia posterunków informacyjnych', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówkę I linii „Szyszków”[12]. Rozkazem nr 4 z 17 grudnia 1934 w sprawach [...] zarządzeń organizacyjnych i zmian budżetowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył placówkę I linii „Wygiełdów” z komisariatu Straży Granicznej „Praszka” i przydzielił do komisariatu Straży Granicznej „Rudniki”[13].
Służba graniczna
edytujKierownik Inspektoratu Granicznego „Wieluń” w dodatku do rozkazu organizacyjnego nr 3 z 19 lipca 1930 określił granice komisariatu[14]:
- granica północna: od kamienia granicznego nr 22 w kierunku północno-wschodnim przez folwark Grobla Królewska wzdłuż drogi Grobla–Wróblew do Wróblewa;
- granica wewnętrzna:od Wróblewa w kierunku południowo-wschodnim wzdłuż drogi Wróblew-Aleksandrów, następnie drogą na zachód Kiczmachowa, następnie drogą na południe przez zbocze wzgórza 213 dalej drogą na zachód folwark Zawietna, następnie na zachód przez zbocze wzgórza 191 i Skotnica obok Strojca (wył.) do folwarku Raczyzna;
- granica południowa: od kamienia granicznego nr 47 w kierunku południowo-wschodnim przez zbocze wzgórza 205 zachodni wylot wsi Brzeziny do folwarku Raczyzna.
- Sąsiednie komisariaty
Funkcjonariusze komisariatu
edytuj| Kierownicy/komendanci komisariatu | |||
|---|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
| podkomisarz | Stefan Gawroński[a] | 1928-1929 | do MIO |
| komisarz | Wacław Zerygiewicz[16] | był w 1932 – | |
| komisarz | Edward Makowski[17] | – 20 VI 1934[18] | komendant komisariatu „Kalety” |
| podkomisarz | Michał Śmigielski | był w III 1937 – 8 II 1939 | stan nieczynny[19]; komisariat „Czarnków”[20] |
| aspirant | Zygmunt Gadzalski | 24 III 1939[20] - | |
| Zastępcy komendanta komisariatu | |||
| starszy strażnik | Roman Pocilas | 1 V 1939[21] – | |
Struktura organizacyjna
edytujOrganizacja komisariatu w kwietniu 1928[8] i w styczniu 1930[22]:
- 2/13 komenda − Praszka
- placówka Straży Granicznej I linii „Kik”
- placówka Straży Granicznej I linii „Przedmoście”
- placówka Straży Granicznej I linii „Praszka”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wygiełdów”
- placówka Straży Granicznej II linii „Komorniki” → zniesiono w 1931
- placówka Straży Granicznej II linii „Praszka”
- placówka Straży Granicznej II linii „Strojec” → zniesiono w 1931
Organizacja komisariatu w 1932:[potrzebny przypis]
- komenda − Praszka
- placówka Straży Granicznej I linii „Grześlaki”
- placówka Straży Granicznej I linii „Kik”
- placówka Straży Granicznej I linii „Przedmoście”
- placówka Straży Granicznej I linii „Praszka”
- placówka Straży Granicznej I linii „Wygiełdów” → w 1934 przeniesiono do komisariatu „Rudniki”
- placówka Straży Granicznej II linii „Praszka”
Uwagi
edytuj- ↑ Stefan Gawroński – w I wojnie światowej walczył w armii niemieckiej. Uczestnik Powstania Wielkopolskiego. W wojnie polsko-bolszewickiej walczył na Zachodniej Białorusi w ramach w 57 pułku piechoty. W czasie walk dwukrotnie ranny. W Straży Celnej od marca 1922 początkowo na stanowisku kierownika komisariatu SC „Piłka”. W marcu 1924 przeniesiony do komisariatu SC „Międzychód”. W marcu 1928 wstąpił do Straży Granicznej. Wyznaczony został an stanowisko kierownika komisariatu SG „Praszka”. W 1929 przeniesiony na to samo stanowisko do komisariatu Sławsko, a kilka miesięcy potem na stanowisko kierownika komisariatu „Ludwikówka”. W 1935 awansował na stanowisko kwatermistrza IG „Chojnice”. We wrześniu 1939 aresztowany przez Sowietów i zamordowany w Katyniu[15].
Przypisy
edytuj- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
- ↑ Piekarz 2017 ↓, s. 28.
- ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
- ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 25.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 22.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 23.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 33.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 71.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 78.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 95.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 98.
- ↑ Janiszewski 2006 ↓, s. 108.
- ↑ Kozłowski 2015 ↓, s. 95.
- ↑ Wykaz imienny Wlkp. IO ↓, s. 8.
- ↑ Kronika komisariatu „Kalety” ↓, s. 4.
- ↑ Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 34.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 8/39.
- ↑ a b Rozkazy KG SG ↓, s. 13/39.
- ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 27/39.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 70.
Bibliografia
edytuj- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Dariusz Janiszewski. Placówki II linii i posterunki Straży Granicznej na terenie Inspektoratu Granicznego „Wieluń” w latach 1930 – 1931. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej”. 3, 2006. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
- Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażaków oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
- Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
- Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918–1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088.
- Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)
- Szkic historyczny z działalności Inspektoratu Straży Granicznej „Częstochowa“ z lat 1928–1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Kalety” z lat 1928—1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.191/404.)
- Wykaz imienny oficerów i szeregowych Straży Granicznej Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego pracujących w Przysposobieniu Wojskowym → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.