Kościół św. Stanisława Kostki w Poznaniu
Kościół świętego Stanisława Kostki – parafialny kościół rzymskokatolicki w Poznaniu. Znajduje się przy ulicy Tadeusza Rejtana 8 na poznańskich Winiarach. Od 2017 r. wielkopostny kościół stacyjny.
 nr rej. 277 z 27.02.1985[1]
| |||||||||
| kościół parafialny | |||||||||
 Widok na kościół i wieżę od strony torów tramwajowych | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia | |||||||||
| Wezwanie | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Poznania  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||||||
 52°25′51,41″N 16°54′46,11″E/52,430947 16,912808
| |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
Historia
edytujZbudowany w latach 1930–1932 według projektu Stefana Cybichowskiego. W 1932 budowę wizytował prezydent Cyryl Ratajski, a konsekracji świątyni dokonał kardynał August Hlond 1 listopada 1932[3]. W 1933 roku wzniesiono obok kościoła charakterystyczną, wolno stojącą dzwonnicę o wysokości 34 metrów, połączoną z bryłą świątyni krytym łącznikiem. Przed 1936 zamontowano w kościele pięć witraży, z których największy był w prezbiterium i przedstawiał Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny. Jego autorem był Stanisław Powalisz, a fundatorem koło Żywego Różańca. Wszystkie witraże uległy zniszczeniu w czasie bitwy o Poznań w 1945[4].
Położenie na przedpolu Cytadeli sprawiło, że w czasie walk zimą 1945 roku kościół poważnie ucierpiał.
Architektura
edytujŚwiątynia zbudowana została na planie prostokąta. Jest to kościół halowy trzynawowy zamknięty absydą, utrzymany w stylu neoklasycystycznym. Fasada od strony zachodniej to wysoki portyk wsparty na sześciu kolumnach w porządku jońskim.
Wnętrze kościoła
edytujWnętrze podzielone na trzy nawy rozdzielone dwoma arkadami wspartymi na kolumnach jońskich. Kolejne cztery kolumny podpierają sklepienie w absydzie. Nawy przykrywają sklepienia kolebkowe ozdobione w nawie głównej kasetonami.
Pierwotny ołtarz główny poświęcił w 1934 proboszcz Stefan Kaczorowski. Miał wysokość 6,38 metra i zawierał zamówiony w 1933 obraz przedstawiający Pana Jezusa autorstwa Tadeusza Pruszkowskiego. Autor oparł kompozycję na wezwaniu litanii: Serce Jezusa, w którym mieszka cała pełnia bóstwa – zmiłuj się nad nami. Obraz w złoconej ramie flankowały dwa pilastry sięgające do klasycznego gzymsu i ozdobione liśćmi laurowymi. W centralnej części gzymsu znajdował się kartusz z rzeźbą pelikana karmiącego własną krwią pisklęta (symbol miłości ofiarnej). Po bokach kartusza umieszczone były dwa rogi obfitości pełne złoconych róż. Nad kartuszem znajdował się krzyż z koroną cierniową. Pod tabernakulum, na froncie mensy ołtarzowej wyrzeźbiono łódkę z wydętym żaglem. Ołtarz był fornirowany mahoniem. Został zniszczony przez Niemców w czasie okupacji[5].
W 1937 zamówiono pierwsze dwa konfesjonały szafowe wyprodukowane w Fabryce Sprzętów Kościelnych Drukarni i Księgarni św. Wojciecha. Zaprojektował je architekt P. Wasiewicz[6]. W październiku 1937 w tym samym zakładzie i u tego samego architekta zamówiono fornirowaną mahoniem ambonę. Jej montaż nastąpił w styczniu 1938. Składała się ona z dwóch części: kielicha-walca i daszku z drewnianą figurą Dobrego Pasterza z laską w ręce i owcą na ramionach. Na cokole figury wyryto napis: Jam jest Pasterz Dobry. Pod daszkiem umieszczono wizerunek gołębicy w złotych promieniach. Na froncie dolnej części ambony wyryty był napis z Ewangelii św. Łukasza: Błogosławieni, którzy słuchają słowa Bożego i strzegą Go. Po ambonie zachował się tylko rysunek techniczny, gdyż zniszczyli ją Niemcy w czasie II wojny światowej. Na podstawie tego rysunku proboszcz Czesław Garstecki polecił zrekonstruować ambonę w 1947 z drewna dębowego i (w odróżnieniu od oryginału) z ażurowymi prześwitami w dolnej części[7].
Drugi ołtarz kościoła winiarskiego odsłonięto 5 lipca 1950, a zaprojektował go inż. S. Morawski. W jego centrum umieszczona była figura św. Stanisława Kostki, która wcześniej (od 1923) zdobiła ołtarz pierwszej kaplicy przy ul. Winiarskiej[8].
Trzecie wyposażenie wnętrza pochodziło z lat 80. XX wieku. W prezbiterium centralne miejsce zajmował dębowy krucyfiks z 1981 dłuta Lecha Czuby o wysokości 6,58 m[8]. Po jego bokach stały rzeźby świętego Stanisława Kostki oraz Matki Boskiej Fatimskiej autorstwa Bogdana Puchalskiego. W ołtarzach bocznych ocalone z wojennej pożogi, pochodzące z lat 1933–1936 obrazy: po lewej Serca Jezusowego, a po prawej Matki Boskiej Ucieczki Grzesznych. Na ścianach naw bocznych obrazy: Miłosierdzia Bożego pędzla Lidii Ignaszewskiej i święty Józef autorstwa Aleksandry Kołaczyk. Ponadto w ściany wmurowano trzy tablice upamiętniające: 400-setną rocznicę śmierci świętego Stanisława Kostki, zmarłych proboszczów i parafian oraz ofiary II wojny światowej.
Nad wejściem znajduje się empora z dopełniającymi wystroju organami.
W 2016 wnętrze wyremontowano, a w 2017 w prezbiterium umieszczono nowe ławy, postawiono dwa nowe konfesjonały i odnowiono stacje drogi krzyżowej[9].
Obraz MB Ucieczki Grzesznych
edytujW 1935 proboszcz, ks. Stefan Kaczorowski nawiązał kontakt z siostrą Magdaleną Hekker (urszulanką z Sieradza), której zaproponował namalowanie obrazu ołtarzowego przedstawiającego Matkę Boską Ucieczkę Grzesznych. Siostra sporządziła wstępny szkic, a następnie stworzyła w Sieradzu właściwy obraz olejny. Przedstawia on Matkę Boską z Jezusem na lewej ręce unoszącą się nad Poznaniem. W prawym dolnym rogu widoczna jest katedra poznańska i kościół Najświętszej Marii Panny, potem zabudowa miejska i wzgórze winiarskie z kościołem, który ma wieżę zakończoną kopułą. Prawa ręka Maryi zawieszona jest nad tą świątynią, wyposażona w różaniec i szkaplerz oraz lekko promienieje w stronę wieży. Krzyżyk różańca wskazuje dokładnie dach nawy południowej, gdzie do dziś znajduje się obraz. Postacie przedstawiono naturalistycznie. Matka Boska ubrana jest w ultramarynowy płaszcz, wykwintnie udrapowany, stanowiąc centrum optyczne dzieła[10].
W 1936 obraz umieszczono w drewnianym ołtarzu projektu P. Wasiewicza, o wysokości 6,38 metra, wykonanym w poznańskiej fabryce sprzętów kościelnych Drukarni i Księgarni św. Wojciecha. Był fornirowany drewnem orzechowym i miał kwadratowe pilastry po bokach zwieńczone wyobrażeniem kagankowych latarni ze złoconymi płaskorzeźbami. Pomiędzy kagankami znajdowała się bogato zdobiona, okrągła tarcza z Sercem Maryi w promieniach i srebrną lilią. W sercu tkwił miecz, a obok znajdowało się dodatkowe sześć mieczy, co łącznie miało wyobrażać Siedem Boleści Maryi. Tarczę zwieńczała złota korona z krzyżem i napisami R.P. 1936 oraz Ucieczko grzesznych módl się za nami. W dolnej strefie ołtarza znajdował się inicjał maryjny w różańcowym ornamencie. Ołtarz poświęcił proboszcz Kaczorowski 15 sierpnia 1936. Zniszczyli go Niemcy w czasie okupacji. Jedyną ocalałą częścią jest tabernakulum przeznaczone przez robotników na skrzynkę na gwoździe i w ten sposób uchronione[10].
Relikwiarze
edytujPrzed II wojną światową kościół miał dwa relikwiarze przenośne. Najstarszy zawierał relikwie patrona świątyni, św. Stanisława Kostki i miał formę złoconego krzyża z wygrawerowanym napisem: Dar J. i M. Jaworowskich 13.11.1931 - Kościół paraf. św. Stanisława Kostki w Poznaniu. Fundatorami byli Jaworowscy z ul. Obornickiej. Relikwiarz ten ukryto przed Niemcami i dzięki temu przetrwał wojnę. Jest obecnie wystawiany wiernym do ucałowania, głównie podczas odpustu patrona. Drugim relikwiarzem była srebrna szkatuła z fragmentem kości św. Andrzeja Boboli (kanonizowanego w 1938), który zaginął w czasie II wojny światowej[7].
Otoczenie
edytujNa terenie kościelnym znajduje się dom parafialny wzniesiony w latach 1980–1982 i grota Matki Bożej z Lourdes z 1990 roku.
Przy parkingu 19 września 2014 posadzono dąb pamiątkowy upamiętniający postać Stanisława Bręczewskiego, policjanta urodzonego na Winiarach 2 października 1911, ofiarę zbrodni sowieckiej, zamordowanego w Twerze w kwietniu 1940[11].
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolska [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Wydarzenia (s. 444). Kronika Miasta Poznania 4/1932. [dostęp 2012-07-15]. (pol.).
- ↑ Edmund Jurdziński, Z dziejów Winiar, parafii i kościoła (3), w: Życie Parafii św. Stanisława Kostki, nr 5/1993, Poznań, s. 2
- ↑ Edmund Jurdziński, Z dziejów Winiar, parafii i kościoła (9), w: Życie Parafii św. Stanisława Kostki, nr 6(11)/1994, Poznań, s. 5
- ↑ Edmund Jurdziński, Z dziejów Winiar, parafii i kościoła (6), w: Życie Parafii św. Stanisława Kostki, nr 3(8)/1994, Poznań, s. 4
- ↑ Edmund Jurdziński, Z dziejów Winiar, parafii i kościoła (10), w: Życie Parafii św. Stanisława Kostki, nr 7(12)/1994, Poznań, s. 5
- ↑ a b Edmund Jurdziński, Z dziejów Winiar, parafii i kościoła (11), w: Życie Parafii św. Stanisława Kostki, nr 8(13)/1994, Poznań, s. 2
- ↑ a b Michał Maciołka, Janusz W. Bekczar, Zbudowano Dom Pana, Parafia św. Stanisława Kostki w Poznaniu, Poznań, 2002, s. 30-31
- ↑ Krzysztof Makosz, Odnowiona Droga Krzyżowa, w: U źródeł, nr 101/2017, s.2, ISSN 1642-5804
- ↑ a b Edmund Jurdziński, Z dziejów Winiar, parafii i kościoła (8), w: Życie Parafii św. Stanisława Kostki, nr 5(10)/1994, Poznań, s. 5-6
- ↑ napis na tablicy pamiątkowej in situ