Kiryskowate[2], kiryski[3] (Callichthyidae) – rodzina małych ryb sumokształtnych (Siluriformes), przez polskich akwarystów błędnie[a] nazwana sumikowatymi[4]. Obejmuje prawie 200 gatunków, w tym wiele popularnych słodkowodnych ryb akwariowych. Powszechnie nazywane są kiryskami (układ łusek na ich ciele przypomina budową kirys). Często mylone z rybami z rodziny kirysowatych (Doradidae), z którymi, choć nie są blisko spokrewnione, zaliczane są do grupy sumików pancernych. Niektóre gatunki potrafią pokonywać krótkie odcinki po lądzie. Większe gatunki są lokalnie hodowane i poławiane jako ryby konsumpcyjne, niektóre są pieczone w pancerzu, a następnie obierane ze skorupy. W zapisie kopalnym kiryskowate znane są z formacji La Venta ze środkowego miocenu (Hoplosternum sp.) i z formacji Maiz Gordo, z późnego paleocenu (†Corydoras revelatus)[5][6].

Kiryskowate
Callichthyidae[1]
Bonaparte, 1838
Okres istnienia: miocen–dziś
23.03/0
23.03/0
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – Corydoras sterbai
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

promieniopłetwe

Infragromada

doskonałokostne

Rząd

sumokształtne

Rodzina

kiryskowate

Występowanie

edytuj

Zasięg występowania kiryskowatych obejmuje Amerykę Południową. Poza tym kontynentem tylko Hoplosternum punctatum spotykany jest w kilku rzekach Panamy. Callichthyidae zasiedlają większość środowisk słodkowodnych, w tym wody stojące lub wolno płynące, o różnym stopniu natlenienia. Sumik pancerny (Callichthys callichthys) spotykany jest w wilgotnej ściółce.

Cechy charakterystyczne

edytuj

Ciało kiryskowatych osłonięte jest pancerzem utworzonym z dwóch rzędów płytek kostnych biegnących wzdłuż ciała po obydwu jego bokach. Mały otwór gębowy znajduje się w położeniu dolnym, jest wyposażony w jedną lub dwie pary dobrze rozwiniętych wąsików. W płetwie grzbietowej i w płetwach piersiowych występuje twardy promień tworzący kolec. Płetwa tłuszczowa również wspiera się na kolcu. Jelito kiryskowatych okresowo funkcjonuje jako dodatkowy narząd oddechowy[5].

Ich wielkość jest różna, począwszy od kilku gatunków z rodzaju Corydoras dorastających do 2 cm, a skończywszy na ponad 20-centymetrowym Hoplosternum littorale.

 
Kirysek czaprakowy (Scleromystax barbatus)
 
Kirysek trójpręgi (Corydoras trilineatus)
 
Kirysek szmaragdowy (Brochis splendens)

Klasyfikacja

edytuj

Rodzaje zaliczane do tej rodziny grupowane są w 2 podrodzinach[5]:

Callichthyinae: CallichthysDianemaHoplosternumLepthoplosternumMegalechis

Corydoradinae: AspidorasBrochisCorydorasScleromystax

Brochis jest przez wielu autorów włączany do rodzaju Corydoras[7][8].

Większość, bo około 150 z około 200 gatunków[9] tej rodziny klasyfikowanych jest w rodzaju Corydoras. Jest to najliczniejszy w gatunki rodzaj ryb sumokształtnych.

Ekologia

edytuj

Większość kiryskowatych z podrodziny Callichthyinae po osiągnięciu dojrzałości wiedzie samotniczy tryb życia. Jedynie młode osobniki przebywają w grupach. Składają jaja na roślinach w pobliżu powierzchni wody, kilka z nich buduje gniazda z pęcherzyków powietrza.

Przedstawiciele Corydoradinae preferują gromadne życie. Ikrę składają na podłożu, a w akwarium również na szybach.

Zobacz też

edytuj
  1. W literaturze ichtiologicznej oraz w Encyklopedii PWN nazwa sumikowate została przyjęta dla rodziny Ictaluridae.

Przypisy

edytuj
  1. Callichthyidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. Kahl, Kahl i Vogt 2000 ↓, s. 102.
  3. Krystyna Kowalska, Jan Maciej Rembiszewski, Halina Rolik Mały słownik zoologiczny, Ryby, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973
  4. Nazewnictwo ryb egzotycznych, AKWARIUM, Nr 1-2/70
  5. a b c J.S. Nelson, T.C. Grande, M.V.H. Wilson: Fishes of the World. Wyd. 5. John Wiley & Sons, 2016. ISBN 978-1-118-34233-6. (ang.).
  6. Ferraris 2007 ↓, s. 123.
  7. Ferraris 2007 ↓, s. 112.
  8. R. Fricke, W. N. Eschmeyer, R. van der Laan (eds): Catalog of Fishes: genera, species, references (electronic version). California Academy of Sciences. [dostęp 2018-10-09]. (ang.).
  9. Ferraris 2007 ↓, s. 5.

Bibliografia

edytuj