Karol Wierusz-Kowalski
Karol Feliks Augustyn Wierusz-Kowalski herbu Wieruszowa (ur. 28 sierpnia lub 25 sierpnia 1869[1] w Warszawie, zm. 23 października 1953 w Poznaniu) – polski działacz niepodległościowy, społeczny, artysta malarz[2].
.jpg)
| |
| Imię i nazwisko |
Karol Feliks Augustyn Kowalski-Wierusz |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujUrodził się 28 sierpnia 1869 w Warszawie, w rodzinie Władysława i Aleksandry z Chudzyńskich[3]. Był bratankiem Alfreda Wierusza-Kowalskiego[1], wujem jego matki był natomiast January Suchodolski, matka pobierała również lekcje rysunku u Ludwika Kurelli[4].
Naukę rysunku rozpoczął w Warszawie u Ksawerego Pillatiego, następnie uczył go Józef Ryszkiewicz[4]. Jednocześnie od 1880 roku był także uczniem gimnazjum Hermana Benniego, gdzie uczyli go m.in. Ignacy Jasiński i Adolf Dygasiński. W 1883 roku przeniósł się do szkoły Wojciecha Górskiego, a w 1886 roku do gimnazjum w Krakowie (przeniesienie Kowalskiego do Krakowa spowodowane było koniecznością powtarzania klasy, do czego nie chciał dopuścić ojciec)[5]. W Krakowie pobierał nauki u Juliusza Kossaka i Wojciecha Kossaka[5], spotykał się również z Jackiem Malczewskim i Feliksem Franiczem[6].
W 1889 roku zdał maturę, wyjechał do Monachium w 1893 roku[7]. Dzięki wsparciu Alfreda Wierusza-Kowalskiego uczył się w prywatnej szkole Stanisława Grocholskiego i Wacława Szymanowskiego[7]. Następnie podjął studia na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, w pracowni Gabriela Hackla[8]. Był członkiem „szkoły monachijskiej” oraz Monachijskiego Towarzystwa Sztuk Pięknych[9].
Mieszkając w Monachium utrzymywał kontakty z wieloma przedstawicielami sztuki, m.in. z Józefem Brandtem, Władysławem Szernerem i Janem Rosenem[10]. Z jego pobytem w Bawarii związana jest również anegdota, według której miał on w obcesowy sposób zabronić regentowi Luitpoldowi Wittelsbachowi wejść do jego pracowni, myśląc, że jest on kandydatem na modela[10][11].
W 1892 roku po raz pierwszy wystawił swój obrazy w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych, jego obrazy wystawiano następnie do 1902 roku, a po przerwie również w latach 1911–1913. W 1904 roku wystawił swoje obrazy w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie[11][12]. Współpracował również z salonem Aleksandra Krywulta[12].
Poza tym zarządzał też majątkiem swego stryja Alfreda w Mikorzynie, gdzie m.in. założył hodowlę koni[9]. W 1900 roku założył rodzinę i zajął się zarządzeniem rodzinnym majątkiem w Posadzie[13]. Był również działaczem społecznym, pełnił m.in. funkcję sędziego pokoju, członka Wojskowej Komisji Poborowej, był również współzałożycielem miejscowej ochotniczej straży pożarnej[13].
W czasie I wojny światowej był członkiem POW, a następnie żołnierzem Wojska Polskiego. Zdemobilizowany został w 1926 roku[13]. W okresie dwudziestolecia międzywojennego poświęcił się pracy malarskiej, organizował własne wystawy, m.in. w Łodzi, Bydgoszczy i Poznaniu. Wraz z Ksawerym Przyjemskim założył w Poznaniu salon sztuki[13].
Po wybuchu II wojny światowej został aresztowany przez Niemców i osadzony w więzieniu, z którego jednak uciekł i udał się do Warszawy, gdzie żył do końca okupacji[14]. Po zakończeniu wojny powrócił do Posady, gdzie nowe władze przydzieliły mu kilka pomieszczeń i pracownię w pałacu. W 1951 roku przeniósł się do córki do Poznania[9]. Zmarł 23 października 1953 roku w Poznaniu[14].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Niepodległości – 21 kwietnia 1937 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[15][3]
Twórczość
edytujDo najważniejszych obrazów jego autorstwa należą:
- Jeźdźce i wóz opuszczają polską wieś (1895)
- Powrót z wakacji (1898)
- Odsiecz (ok. 1900)
- Chaty we mgle (1924)
Jego prace znajdują się m.in. w zbiorach Zachęty Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie[9] oraz Muzeum Okręgowym w Koninie[16].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Ptaszyńska 2018 ↓, s. 190.
- ↑ Karol Wierusz-Kowalski z Kowali h. Wieruszowa [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2022-02-05].
- ↑ a b Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-09-07].
- ↑ a b Ptaszyńska 2018 ↓, s. 191.
- ↑ a b Ptaszyńska 2018 ↓, s. 192.
- ↑ Ptaszyńska 2018 ↓, s. 193.
- ↑ a b Ptaszyńska 2018 ↓, s. 195.
- ↑ Ptaszyńska 2018 ↓, s. 196.
- ↑ a b c d Wierusz-Kowalski, Karol [online], www.porta-polonica.de [dostęp 2022-01-26] (pol.).
- ↑ a b Ptaszyńska 2018 ↓, s. 199.
- ↑ a b Ptaszyńska 2018 ↓, s. 200.
- ↑ a b Ptaszyńska 2018 ↓, s. 201.
- ↑ a b c d Ptaszyńska 2018 ↓, s. 202.
- ↑ a b Ptaszyńska 2018 ↓, s. 203.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 93, poz. 128.
- ↑ Ptaszyńska 2018 ↓, s. 204.
Bibliografia
edytuj- Polski Słownik Biograficzny. Tom XIV (1968–1969)
- Eliza Ptaszyńska, Spóźniony przechodzień – Karol Wierusz-Kowalski (1869–1953), Piotr Gołdyn (red.), „Polonia Maior Orientalis”, V, Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2018, ISSN 2392-0106.