Kalkówka
Kalkówka – eksploatowana przed wojną żwirownia znajdująca się około trzech kilometrów od centrum Mławy po prawej stronie przy drodze wylotowej na Bogurzyn, na wzniesieniu tuż obok stacji meteorologicznej.
W latach okupacji niemieckiej w Polsce Kalkówka stała się miejscem masowej zbrodni dokonanej przez Niemców na ludności Mławy i więźniach tutejszego obozu, w przeddzień jej wyzwolenia. 17 stycznia 1945[1] około godziny czternastej, w obliczu zbliżających się wojsk sowieckich, żołnierze niemieccy, Gestapo i strażnicy więzienni rozpoczęli ładować na samochody ciężarowe osadzonych w tutejszym więzieniu jeńców, żołnierzy Batalionów Chłopskich, Polaków – obywateli Mławy osadzonych za różne przestępstwa, oraz grupę jeńców sowieckich. Wszystkich wywieziono w kilku transportach, zabierając po drodze z ulic miasta na samochody napotkanych przechodniów. Wszyscy oni zostali przetransportowani na żwirownię Kalkówka, tam pojedynczo wyprowadzani z samochodów i zabijani strzałem od tyłu.
Całą akcję zakończono do późnego wieczora. W ciągu kilku godzin na Kalkówce zamordowano od 320[2] do 364[3] osób. Wśród pomordowanych było 8 kobiet i 3 dzieci[2]. Jedyną osobą, która ocalała z masakry był Czesław Arabucki: otrzymał dwa niecelne strzały w jedno z ramion i w okolice obojczyka. Całą noc spędził pod ciałami zabitych. Nad ranem podjął próbę dostania się do domu, został znaleziony w śniegu przez żołnierzy sowieckich, którzy udzielili mu pomocy. Około 100 ofiar nadal spoczywa w mogile zbiorowej na miejscu kaźni, ponad dwieście ciał zostało rozpoznanych przez rodziny, zabranych i pogrzebanych w grobach rodzinnych na mławskim cmentarzu lub cmentarzach w pobliżu rodzinnych wsi rozstrzelanych osób (np. w Kuczborku)[4].
Po wojnie miejsce zbrodni i mogiła zostało upamiętnione krzyżem brzozowym. W roku 1964 z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej w miejscu zbrodni wybudowano, według projektu architektów z Warszawy Barbary i Wojciecha Wochnów[5], mauzoleum w formie betonowego sarkofagu ze stojącymi obok słupami symbolizującymi ludzi oczekujących na egzekucję.
Przypisy
edytuj- ↑ http://www.mlawa.um.gov.pl/index-107-7.html Urząd Miast Mława
- ↑ a b Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa, lata wojny 1939–1945. Warszawa: Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, 1966, s. 327.
- ↑ Nekropolie w Mławie. Urząd Miasta Mława, 2004.
- ↑ Kuczbork. bibliotekazielona2.blogspot.com, 2012-08-01. [dostęp 2021-08-24].
- ↑ Leszek Zygner, Tradycja Mazowsza powiat mławski przewodnik subiektywny, Rafał Sarna (red.), Warszawa: Mazowiecki Instytut Kultury, 2016, s. 100, ISBN 978-83-63427-14-6.