Kępa Bazarowa
Kępa Bazarowa (dawniej również Małpi gaj) – wyspa w Toruniu, położona między Wisłą a jej odnogą Polską Wisłą (nazywaną również Małą Wisłą). Jej powierzchnia wynosi 71 ha, długość 2,65 km, maksymalna szerokość 438 m[1]. 32,4 ha powierzchni wyspy stanowi rezerwat przyrody, będący lasem lęgowym[2].
 Widok na Kępę Bazarową | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Położenie | |
| Powierzchnia |
71 ha |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 53°00′18″N 18°36′59″E/53,005000 18,616389
| |
Nazwa wyspy pochodzi z XIII wieku. Prawdopodobnie wywodzi się od zatrzymujących się na niej kupców[1]. W średniowieczu wyspa stanowiła miejsce spotkań i rozrywki. Na wyspie mieszkali przede wszystkim partacze, nielegalni rzemieślnicy konkurujący z rzemieślnikami należącymi do cechów[3][4] oraz prostytutki przepędzane na wyspę przez radę Torunia[5]. Partacze osiedlający się w XVII i XVIII wieku pochodzili ze Świecia, Brodnicy i Bydgoszczy[6]. Ze względu na pobyt prostytutek, nazywane małpami, wyspa była nazywana Małpim gajem[7]. Proceder przepędzania kobiet zajmujących się nierządem trwał do XVII wieku[8].
1 lutego 1411 roku na wyspie zawarto I pokój toruński[9]. W 1497 roku rozpoczęła się budowa mostu, który miał połączyć wyspę z Toruniem[3]. Most oddano do użytku w 1500 roku[10].
W XV wieku rozpoczęto budowę szańca[11], do połowy XVI wieku była niezamieszkana, ale przypuszczalnie mogła stanowić schronienie dla zbiegów z Torunia[12]. Kolejne umocnienia zbudowały wojska szwedzkie w XVII wieku[13]. Działalność partaczy spotykała się z niechęcią ze strony kupców toruńskich. W 1671 roku doszło do incydentu, podczas którego podburzony tłum zniszczyły magazyny solne na wyspie, a sól wrzucili do rzeki[14]. 6 października 1707 roku wyspę zajęły wojska szwedzkie. Kilka dni później Rosjanie wyparli Szwedów. Podczas walk został podpalony most łączący wyspę z Toruniem[15]. Na mocy sejmu z 1767/1768 roku wyspa przeszła pod władzę miejską[16]. Na podstawie wykazów pogłównych wiadomo, że w 1771 roku wyspę zamieszkiwały 63 osoby[12]. W 1812 roku wyspę wzmocniono szańcem półkolistym[17]. W 1848 roku ukończono budowę okrężnego szańca okrągłego, zwanego Szańcem Wiślanym. Został on połączony ze starym szańcem[18]. W późniejszych latach powstała strzelnica piechoty[19]. Szaniec naprawiano w latach 1871–1872[20].
Na wyspie znajduje się platforma widokowa, z której można oglądać panoramę Starego Miasta[2].
Fragment Kępy Bazarowej o powierzchni 32,4 ha od 1987 roku jest rezerwatem przyrody[21].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Kępa Bazarowa [online], toruntour.pl [dostęp 2023-06-08].
- ↑ a b Kępa Bazarowa [online], turystyka.torun.pl [dostęp 2023-06-08].
- ↑ a b Targański 2023 ↓, s. 63.
- ↑ Stolarska 2012 ↓, s. 108.
- ↑ Dębiński 2017 ↓, s. 236.
- ↑ Wojtowicz 1996b ↓, s. 90.
- ↑ Trapszyc 2016 ↓, s. 203.
- ↑ Superczyński 2018 ↓, s. 117.
- ↑ Dębiński 2017 ↓, s. 237.
- ↑ Mistewicz 2015 ↓, s. 6.
- ↑ Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 20.
- ↑ a b Wojtowicz 1996a ↓, s. 24.
- ↑ Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 36.
- ↑ Dygdała 1996a ↓, s. 120.
- ↑ Dygdała 1996b ↓, s. 148.
- ↑ Dygdała 1996c ↓, s. 283.
- ↑ Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 44.
- ↑ Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 55.
- ↑ Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 56.
- ↑ Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 68–69.
- ↑ Rezerwat przyrody Kępa Bazarowa, [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [online], Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska [dostęp 2023-06-08].
Bibliografia
edytuj- Józef Dębiński, Z dziejów Rudaka i okolicy lewobrzeżnego Torunia, „Fides, Ratio et Patria. Studia Toruńskie”, 6, 2017.
- Jerzy Dygdała, Toruń między szwedzkim potopem a wojną północną (1660–1699), [w:] Marian Biskup (red.), Historia Torunia. Między barokiem i oświeceniem (1660–1793). Tom II. Część III, Toruń: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1996a.
- Jerzy Dygdała, Upadek miasta w dobie wojny północnej (1700–1718), [w:] Marian Biskup (red.), Historia Torunia. Między barokiem i oświeceniem (1660–1793). Tom II. Część III, Toruń: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1996b.
- Jerzy Dygdała, Toruń w okresie reform Rzeczypospolitej i zagrożenia (1764–1793), [w:] Marian Biskup (red.), Historia Torunia. Między barokiem i oświeceniem (1660–1793). Tom II. Część III, Toruń: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1996c.
- Mirosław Giętkowski, Zbigniew Karpus, Waldemar Rezmer, Twierdza Toruń, Toruń: Dom Wydawniczy Duet, 2004, ISBN 83-89706-12-1.
- Marek Mistewicz, Pierwszy w Europie kratownicowy most wspornikowy w świetle numizmatyki, ikonografii i źródeł pisanych, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 60.4, 2015.
- Marta Stolarska, Wielodniowy turystyczny statek rzeczny dedykowany miastu Toruń, „Rocznik Toruński”, 39, 2012.
- Mateusz Superczyński, Przedmieście portowe w Toruniu–przyczynek do badań nad ludnością flisaczą i rybacką od XIII do XVIII w. w świetle zachowanych źródeł z Archiwum Państwowego w Toruniu, „Argumenta Historica. Czasopismo Naukowo-Dydaktyczne”, 5, 2018.
- Tomasz Targański, „Z dziada pradziada obyczajni mieszczanie”. Pięć miast najważniejszych dla Kopernika, „Pomocnik Historyczny. Biografie. Kopernik nieznany (1473–1543)”, Polityka, 2023, ISSN 2391-7717.
- Artur Trapszyc, Nazwy miejscowe – przekaz i świadectwo rzeczywistości kulturowo-historycznej. Ochrona, eksploracja, upowszechnianie, „Łódzkie Studia Etnograficzne”, 55.1, 2016.
- Jerzy Wojtowicz, Ludność, terytorium, zabudowa, [w:] Marian Biskup (red.), Historia Torunia. Między barokiem i oświeceniem (1660–1793). Tom II. Część III, Toruń: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1996a.
- Jerzy Wojtowicz, Dzieje handlu, przemysłu i rzemiosła, [w:] Marian Biskup (red.), Historia Torunia. Między barokiem i oświeceniem (1660–1793). Tom II. Część III, Toruń: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1996b.