Jan Moschos
Jan Moschos (ur. ok. 550, zm. 619) – bizantyński mnich i hagiograf, autor Łąki.
Data i miejsce urodzenia |
ok. 550 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
619 |
Język | |
Dziedzina sztuki | |
Ważne dzieła | |
Łąka |
Życie
edytujJan Moschos urodził się około 550 roku w Damaszku, stąd zwany był też Damasceńczykiem. Wcześnie został mnichem. Przebywał jako pustelnik w monasterze św. Teodozjusza, w Wielkiej Ławrze św. Saby, a w końcu na Pustyni Judzkiej. Zwyczajem wielu ówczesnych mnichów wiele podróżował, najczęściej w towarzystwie, swego ucznia Sofroniusza, późniejszego patriarchy Jerozolimy. W ciągu 10 lat (568-578) odwiedził klasztory Palestyny, Egiptu, przebywał na Synaju, gościł w klasztorach Syrii, Azji Mniejszej, na wyspach Morza Egejskiego, Cyprze, Samos i innych. W 604 roku wraz z Sofroniuszem uciekł przed Persami do Antiochii. Po zdobyciu przez wojska perskie Jerozolimy schronili się do Egiptu, gdzie przebywali w otoczeniu Jana III Jałmużnika, świętego i patriarchy melchickiego Aleksandrii (610-619). W ostatnią podróż udał się Moschos do Rzymu, gdzie po dwóch latach umarł[1].
Wspomnienie Jana Moschosa Kościół prawosławny obchodzi w tym samym dniu co wspomnienie św. Sofroniusza, 11 marca (24 marca według kalendarza juliańskiego).
Twórczość
edytujŁąka
edytujW wyniku licznych pielgrzymek od klasztoru do klasztoru Jan Moschos zebrał obszerny materiał dotyczący życia ojców i starszych. Owe pateriká i gerontiká spożytkował potem w ogromnym dziele znanym z rękopisów pod tytułami: Łąka (Lejmòn), Łączka (Lejmonárion), Nowy ogród (Néos parádejos), a w Europie łacińskiej Ogród duchowny (Pratum spirituale). Utwór swój zadedykował towarzyszowi podróży Sofroniuszowi[1].
Dzieło Moschosa stanowi zbiór pouczających opowieści, życiorysów znanych i zupełnie anonimowych mnichów, przysłów ludowych, sentencji, które autor zebrał sam lub otrzymał spisane od innych. Na wzór kwiatów na łące umieszczał je jedne obok drugich, nie dbając o ich prawdopodobieństwo, tak że pomieścił w swym dziele wiele naiwnych legend i zadziwiających zdarzeń. Jego opowieści świetnie oddają atmosferę życia monastycznego w poszczególnych klasztorach. Dzieło poprzedza anonimowy wstęp autorstwa, któregoś z przyjaciół Sofroniusza[2].
Łąka cieszyła się wielką poczytnością. Znał ją i korzystał z niej Jan Klimak. Na łacinę przełożył ją Anastazjusz Bibliotekarz i Jan Monachos. Istniały również przekłady: arabski i staro-cerkiewno-słowiański w dwóch wersjach. Grecki oryginał podlegał w ciągu stuleci licznym poszerzeniom i przeróbkom. Według Focjusza w IX wieku Łąka składała się z 340-343 opowiadań. Do naszych czasów zachowało się ich w rękopisach utworu 219. W latach 30. XX wieku podstawowy tekst został uzupełniony o 14 nowo znalezionych, pochodzących z dawniejszego zbioru. W XVII wieku Łąkę przełożył na polski M.S. Piskorski[2].
Focjusz ujemnie wypowiedział się o stylu Moschosa skłaniającym się raczej ku prostocie i nieuctwu. Oznaczało to, że Moschos posługiwał się językiem używanym w codziennej konwersacji literackiej w VII stuleciu z dużymi ustępstwami na rzecz mowy potocznej z wtrętami lokalnego słownictwa greckiego i arabskiego[2].
Żywot Jana Jałmużnika
edytujMoschos jest też wspólnie z Sofroniuszem autorem Żywota Jana Jałmużnika zachowanego w jednym fragmencie[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Jurewicz 1984 ↓, s. 63.
- ↑ a b c d Jurewicz 1984 ↓, s. 64.
Bibliografia
edytuj- O. Jurewicz: Historia literatury bizantyńskiej. Wrocław: Ossolineum, 1984. ISBN 83-04-01422-X.
- ISNI: 0000000121382886
- VIAF: 69168180
- LCCN: n83206785
- GND: 118968351
- LIBRIS: gdsvvcn022n0fgs
- BnF: 145420226
- SUDOC: 084015292
- NLA: 56963582
- NKC: ola2009507514
- BNE: XX827817
- NTA: 069604991
- BIBSYS: 95003527
- Open Library: OL836347A, OL5426547A
- PLWABN: 9810637609505606
- NUKAT: n2003082151, n2013142762
- J9U: 987007305067705171
- LNB: 000256397
- CONOR: 175624803
- ΕΒΕ: 24562
- LIH: LNB:CPip;=B8