Jadwiga żagańska
Jadwiga żagańska (ur. pomiędzy 1340 a 1350, zm. 27 marca 1390 w Legnicy) – księżniczka żagańska, królowa Polski w latach 1365–1370, od 1372 księżna legnicka; córka Henryka V Żelaznego, księcia żagańskiego i Anny płockiej, czwarta żona króla Kazimierza Wielkiego, od 1372 – żona Ruprechta legnickiego.
| |
| Królowa Polski | |
| Okres |
od 25 lutego 1365 |
|---|---|
| Jako żona | |
| Poprzedniczka | |
| Następczyni | |
| Księżna legnicka | |
| Okres |
od ok. 1372 |
| Jako żona | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Rodzeństwo |
Anna Żagańska |
| Mąż |
Kazimierz III Wielki |
| Dzieci |
Anna Kazimierzówna |
| Mąż |
Ruprecht I legnicki |
| Dzieci |
Barbara legnicka |
Wywód przodków:
| 4. Henryk IV Wierny | ||||||
| 2. Henryk V Żelazny | ||||||
| 5. Matylda Brandenburska córka Hermana III Długiego |
||||||
| 1. Jadwiga żagańska | ||||||
| 6. Wacław płocki | ||||||
| 3. Anna płocka | ||||||
| 7. Elżbieta Giedyminówna | ||||||
Życiorys
edytujNa początku lat 60. XIV w. Jadwiga stała się, w związku ze zbliżeniem politycznym ojca względem Polski, kandydatką na żonę starzejącego się, a nadal nieposiadającego męskiego potomka Kazimierza Wielkiego. Ślub młodej, bo liczącej pomiędzy 15 a 25 lat księżniczki śląskiej z 55-letnim królem odbył się we Wschowie 25 lutego 1365[a]. W ten sposób Jadwiga stała się czwartą żoną Kazimierza[4][5].
Ślub Kazimierza i Jadwigi wywołał skandal, ponieważ król popełnił podwójną bigamię. Adelajda, druga żona króla, żyła i aktywnie upominała się u papieża Urbana V o swoje prawa, jako żony króla polskiego[3][6]. Prawdopodobnie żyła wówczas również trzecia żona Kazimierza (bigamiczna), Krystyna Rokiczana[7]. Dodatkowo Jadwiga, jako prawnuczka Giedymina, była spokrewniona z pierwszą żoną Kazimierza, Aldoną Anną.
Między 25 lutego a 29 kwietnia 1365 Jadwiga została koronowana na królową. Nie zachowały się jednak żadne przekazy opisujące tę uroczystość[3]. Pierwsze miesiące po zawarciu ślubu małżonkowie spędzili w zamku w Żarnowcu, gdzie przed laty przebywała oddalona przez Kazimierza z Wawelu Adelajda[7].
Córki urodzone z małżeństwa z Jadwigi i Kazimierza, najstarsza Anna, Kunegunda i Jadwiga, były uznawane jako dzieci nieślubne. 5 grudnia 1369 papież Urban V legitymizował Annę i jej siostrę Kunegundę, jednak bez prawa do dziedziczenia tronu polskiego[5][8] Do dziś przedmiotem sporu wśród historyków jest kwestia, czy małżeństwo Kazimierza z Jadwigą zostało uznane za legalne przez papieża[8].
Kazimierz Wielki oczekiwał ciągle na narodziny syna i nawet spowodował wydanie przez swego siostrzeńca i desygnowanego na następcę tronu Ludwika Węgierskiego dokumentu, w którym stwierdzono, że w przypadku narodzin syna traci on prawa do tronu, jeżeli zaś urodzą się córki – wówczas dziedzicem pozostaje Ludwik. Król Węgier został też zobowiązany do wyposażenia księżniczek i wydania ich za mąż.
Po śmierci Kazimierza Wielkiego (zm. 5 listopada 1370) i po wzięciu udziału w koronacji jego następcy, Ludwika Wielkiego, Jadwiga wróciła do księstwa żagańskiego[7]. Na mocy testamentu Kazimierza Jadwiga otrzymała ze skarbca królewskiego 53 grzywny srebra i 1/3 srebrnych naczyń oraz wiano w kwocie 1000 grzywien szerokich groszy.
Córki Anna i Jadwiga w 1371, z inicjatywy ich ciotki Elżbiety Łokietkówny, zostały wysłane na dwór królewski w Budzie i tam spędziły resztę dzieciństwa[8]. Papież Grzegorz XI w bulli z 11 października 1371 legitymizował Jadwigę Kazimierzównę i potwierdził legitymizację Anny, ponownie podkreślając, że córki króla Kazimierza nie mają praw do dziedziczenia tronu polskiego[5].
Najstarsza córka Jadwigi i Kazimierza, Anna (ur. ok. 1366/1367, zm. 1425), została wydana za mąż za hrabiego Celje Wilhelma. Z tego związku urodziła się córka Anna Cylejska (ur. 1380, zm. 21 maja 1416) – przyszła żona króla Władysława Jagiełły. Po śmierci Wilhelma poślubiła Ulryka księcia Teck[9]. Kolejna córka, Kunegunda (ur. ok. 1367/1368, zm. 1369/1370), zmarła w dzieciństwie, natomiast o najmłodszej, Jadwidze (ur. 1369/1370, zm. po 1382), nie ma pewnych wiadomości, być może wyszła za mąż za jednego z możnowładców południowosłowiańskich[10].
Przed 10 lutego 1372 Jadwiga wstąpiła w kolejny związek małżeński – z księciem legnickim Ruprechtem I (zm. w styczniu 1409), synem Wacława I[11].
Z tego małżeństwa pochodziły również tylko córki: Barbara (ur. między 1372 a 1384, zm. 9 maja 1436) – żona elektora saskiego Rudolfa III oraz Agnieszka (ur. przed 1385, zm. po 7 lipca 1411). Barbara i Rudolf III Saski byli teściami Jana I żagańskiego[11].
Zmarła w Legnicy i została pochowana w miejscowej kolegiacie[4].
W kulturze
edytujPostać Jadwigi żagańskiej, grana przez Aleksandrę Nowosadko, pojawia się w telenoweli historycznej Korona królów.
Uwagi
edytuj- ↑ Dawniejsze źródła podawały jako datę zawarcia małżeństwa z Jadwigą żagańską 23 lutego 1363 roku[1], która to data występuje w skardze królowej Adelajdy Heskiej do papieża. Zofia Kozłowska-Budkowa w przekonujący sposób wykazała, że w dokumencie doszło do pomyłki w dacie rocznej (jak również w imieniu księżniczki – Anna zamiast Jadwiga), a małżeństwo Kazimierza Wielkiego i Jadwigi zostało zawarte 25 lutego 1365 roku we Wschowie[2]. Ślubu udzielił królowi i śląskiej księżniczce biskup poznański Jan z Lutogniewa[3].
Przypisy
edytuj- ↑ Paweł Jasienica, Polska Piastów, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986, s. 350.
- ↑ Zofia Kozłowska-Budkowa, Z ostatnich lat Kazimierza Wielkiego, „Małopolskie Studia Historyczne”, R. 6, z. 3–4, s. 11-21.
- ↑ a b c Marek Teler, Jadwiga żagańska, ostatnia żona Kazimierza Wielkiego: małżeństwo w atmosferze skandalu [online], 22 marca 2018 [dostęp 2023-09-10].
- ↑ a b K. Jasiński, Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, Poznań – Wrocław 2001, s. 171.
- ↑ a b c Marek Teler, Anna, córka Kazimierza Wielkiego i teściowa Władysława Jagiełły [online], histmag.org, 15 maja 2018 [dostęp 2023-08-08].
- ↑ Kazimierz Jasiński, Małżeństwa i koligacje polityczne Kazimierza Wielkiego, 30 maja 1987 [dostęp 2023-09-10].
- ↑ a b c Iwona Kienzler, Król Kazimierz Wielki bigamista, 2013, s. 217-221.
- ↑ a b c Marek Urbański, Poczet królowych i żon władców polskich, 2006, s. 152.
- ↑ O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 1895, s. 413.
- ↑ M. Spórna, P. Wierzbicki, Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego, Kraków 2003, s. 187.
- ↑ a b K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, wyd. II, Kraków 2007, s. 390.
Bibliografia
edytuj- Jasiński K., Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, Wydawnictwo Historyczne, Poznań – Wrocław 2001, s. 171, ISBN 83-913563-5-3.
- Jasiński K., Rodowód Piastów śląskich, wyd. II, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2007, s. 181, 390–391, ISBN 978-83-60448-28-1.
- Spórna M., Wierzbicki P., Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego, Zielona Sowa, Kraków 2003, s. 186–187, ISBN 83-7389-189-7.