Jacek Żaba
Jacek Żaba (ur. 23 września 1963, zm. 5 lutego 1989 w Krakowie[1]) – polski działacz „Solidarności”, kolporter podziemnej prasy, elektromonter w Miejskim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym w Krakowie[2][3], skazany za sabotaż, ofiara represji komunistycznych[2].
| Data urodzenia |
23 września 1963 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
5 lutego 1989 |
| Zawód, zajęcie |
elektromonter |
Życiorys
edytuj31 sierpnia 1982 został zatrzymany za udział w demonstracji w rocznicę podpisania porozumień sierpniowych. Miał postawiony zarzut czynnej napaści na milicjantów, za co przebywał (do stycznia 1983) w areszcie. Został zwolniony w związku z ogłoszoną amnestią[2][4]. Pracował w MPK w Krakowie jako elektromonter[1]. Miał problemy psychologiczne[2][5].
W nocy z 12 na 13 grudnia 1985 Jacek Żaba pomógł Kazimierzowi Krauzemu (kierowcy krakowskiego MPK, działaczowi KPN i „Solidarności”) przeciąć paski klinowe w stojących w zajezdni 30 autobusach, tak aby rano nie mogły wyjechać na swoje trasy[1][2][4][6][3]. Akcja sabotażu miała zwrócić uwagę społeczeństwa na czwartą rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce[2][5][6]. Ówczesne władze uznały incydent za próbę zamachu terrorystycznego[2]. Z zachowanych w IPN dokumentów wynika, że w dochodzenie o kryptonimie „Klin” Służba Bezpieczeństwa zaangażowała kilkudziesięciu tajnych współpracowników[5]. Z ramienia Wydziału Śledczego SB dochodzenie nadzorował porucznik Jerzy Stachowicz[2][5].
Jacek Żaba został aresztowany w marcu 1986[1]. Wraz z Kazimierzem Krauzem był sądzony za sabotaż[2][5]. 26 czerwca 1986 został skazany na 1,5 roku więzienia[1]. Sędzia Józef Korbiel uzasadnił wyrok szkodliwością społeczną przestępstwa oraz pobudkami politycznymi[2]. Karę odbywał w krakowskim więzieniu przy ul. Montelupich, w którym przeniesiono go z oddziału dla więźniów politycznych na zwykły oddział, do celi z kryminalistami. Po przeniesieniu był bity i poniżany; znęcali się na nim współwięźniowie i strażnicy. Odmówiono mu prowadzenia korespondencji[a]. Regularnie był zakuwany w pasy i umieszczany w celi dźwiękochłonnej, przez więźniów uznawanej za jedną z najbardziej dotkliwych kar. Jego stan psychofizyczny szybko się pogorszył – przestał jeść, stracił kontakt z otoczeniem, nie panował nad czynnościami fizjologicznymi[2]. Lekarze uspokajali go dużymi dawkami fenactilu, który powodował szereg efektów ubocznych[5]. W efekcie Żaba trafił do szpitala psychiatrycznego w Krakowie-Kobierzynie. Amnestie i abolicja go nie dotyczyły, gdyż został skazany za akt terrorystyczny[2][5].
W październiku 1986 wyszedł na przepustkę ze szpitala w związku z zarządzoną przerwą w odbywaniu kary (przedłużoną w następnym roku)[2]. W sierpniu 1988, po Międzynarodowej Konferencji Praw Człowieka, wziął udział w spotkaniu z Jackiem Kuroniem, w czasie którego obiecano mu pomóc[5]. W lutym Jacek Żaba otrzymał wezwanie do odbycia pozostałej części kary, a 5 lutego 1989 popełnił samobójstwo, wyskakując z ósmego piętra bloku, w którym mieszkał[2][5]. Został pochowany na nowohuckim cmentarzu grębałowskim[2][4].
Upamiętnienie
edytujW 2016 o Jacku Żabie został zrealizowany film dokumentalny (fabularyzowany) Skazany na niepamięć...[7] oraz powstała piosenka autorstwa Grzegorza Elżbieciaka z zespołu Ulice[8].
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e Ewa Zając: Jacek Żaba w Encyklopedii Solidarności. Encyklopedia Solidarności. [dostęp 2017-12-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-01)].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Maciej Miezian: Złamane życie Jacka Żaby. 2016-11-24.
- ↑ a b Pokaz filmu „Skazany na niepamięć” – Kraków, 16 lutego 2017. Instytut Pamięci Narodowej.
- ↑ a b c Maciej Gawlikowski, Michał Olszewski: Ukradli krzyż Jacka Żaby. Tygodnik Powszechny, 2008-05-27.
- ↑ a b c d e f g h i j Maciej Gawlikowski, Michał Olszewski: Droga Krzyżowa Jacka Żaby. Tygodnik Powszechny, 2008-05-19.
- ↑ a b Przeszłość w SB dopadła eksperta sejmowej komisji śledczej. Gazeta Wyborcza, 21 maja 2008.
- ↑ Skazany na niepamięć... w bazie filmpolski.pl
- ↑ Jacek Żaba.