Język mongondow
Język mongondow, także bolaang-mongondow – język z rodziny austronezyjskiej[1], rozpowszechniony wśród ludu Mongondow w północnej części wyspy Celebes w Indonezji[2]. Należy do grupy języków filipińskich[3]. Historycznie służył jako język królestwa Bolaang Mongondow[4].
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
230 tys. (2000) | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 7 wypierany↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | mog | ||
| IETF | mog | ||
| Glottolog | mong1342 | ||
| Ethnologue | mog | ||
| WALS | mgd | ||
| Występowanie | |||
 Lokalizacja języka mongondow (kabupaten Bolaang Mongondow) | |||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Według danych z 2000 roku posługuje się nim 230 tys. osób. Wyróżnia się trzy dialekty: lolayan, dumoga, passi (pasi)[1][5]. Różnice między nimi dotyczą cech wymowy i leksyki. „Bolaang” i „Mongondow” to nazwy dwóch regionów o wspólnej tożsamości językowej i kulturowej[5].
Jeden z języków gorontalo-mongondow, jest szczególnie bliski pomniejszym językom ponosakan i lolak. Lud Ponosakan, zamieszkujący region Minahasa, ma wręcz wywodzić się z Mongondow[6]. Odległy genealogicznie język lolak (pokrewny językowi gorontalo) zapożyczył z mongondow dużą część słownictwa[7].
Występują zapożyczenia z języków malajskiego i ternate[8]. W mongondow zidentyfikowano też zasób arabizmów[9]. Historycznie region znajdował się pod wpływem Sułtanatu Ternate[10][11]. Wśród ludności Mongondow w użyciu jest także język indonezyjski[2]. W nowszych czasach zaobserwowano znaczny wpływ leksyki indonezyjskiej, dochodzi wręcz do zaniku wielu elementów rodzimego słownictwa[12].
Jest wyraźnie zagrożony wymarciem. Już w latach 80. XX w. był częściowo wypierany przez malajski miasta Manado, do czego przyczyniała się migracja ludności Mongondow[12]. W latach 90. odnotowano, że w niektórych wsiach preferowanym środkiem komunikacji staje się język narodowy (w dwóch miejscowościach dominował wśród dzieci, a w jednej przeważał we wszystkich grupach wiekowych)[13]. Według doniesień z 2008 r. głównym językiem młodszego pokolenia jest malajski miasta Manado[5].
Materiały nt. języka mongondow są dość ograniczone, ale pewne zasługi na polu jego dokumentacji położyli autorzy zachodni[12]. Pierwsze dane (przede wszystkim leksykalne i tekstowe) opublikowali w II poł. XIX w. misjonarze N.P. Wilken i J.A. Schwarz, którzy w 1866 r. odwiedzili region Mongondow[14]. Badania w regionie prowadził też niderlandzki misjonarz W. Dunnebier[12]. Dokumentacja z XX w. obejmuje opracowanie gramatyczne (Spraakkunst van het Bolaang Mongondowsch, 1929–1930[15]), słownik (Bolaang mongondowsch-nederlandsch woordenboek, 1951[16]) i zbiór tekstów (Bolaang Mongondowsche teksten, 1953)[17]. W języku indonezyjskim powstała publikacja Morfologi dan Sintaksis Bahasa Bolaang Mongondow (1981)[18]. Jest zapisywany alfabetem łacińskim[1].
Zaimki osobowe
edytuj1. os. lp. akoeoi (=akuoi) 1. os. lmn. (exclusivus) kami 1. os. lmn. (inclusivus) kita 2. os. lp. iko / ikow 2. os. lmn. moïko / moïkow
kamoe (=kamu)3. os. lp. sia 3. os. lmn. mosia
taja (=taya) / tara
Źródło: Dunnebier (1930)[19]
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Mongondow, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 19, Dallas: SIL International, 2016 [dostęp 2020-12-12] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-13] (ang.).
- ↑ a b A.I. Kuzniecow, Bołaang-mongondou, [w:] Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.), Narody i rieligii mira: encykłopiedija, Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 101, ISBN 978-5-85270-155-8, OCLC 40821169 [dostęp 2025-01-26] (ros.).
- ↑ Zorc, Lobel i Hall 2024 ↓, s. 85.
- ↑ Sneddon 1991 ↓, s. 301.
- ↑ a b c David Mead: Mongondow. Sulawesi Language Alliance. [dostęp 2023-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-01-15)]. (ang.).
- ↑ Merrifield i Salea 1996 ↓, s. 8.
- ↑ Sneddon 1991 ↓, s. 299.
- ↑ Dunnebier 1929a ↓, s. 298, 301, 312, 326; Dunnebier 1951 ↓, s. 1–457; Babcock 1990 ↓, s. 192.
- ↑ Dunnebier 1951 ↓, s. 1–457.
- ↑ Ehito Kimura, Political Change and Territoriality in Indonesia: Provincial Proliferation, Abingdon–New York: Routledge, 2013, s. 69, DOI: 10.4324/9780203116975, ISBN 978-1-136-30181-0, ISBN 978-0-203-11697-5, OCLC 821020789 [dostęp 2022-10-25] (ang.).
- ↑ Anthony J. Whitten, Muslimin Mustafa, Gregory S. Henderson, Ecology of Sulawesi, Yogyakarta: Gadjah Mada University Press, 1987, s. 84, ISBN 979-420-048-4, OCLC 247063365 [dostęp 2023-05-30] (ang.).
- ↑ a b c d Usup i in. 1981 ↓, s. 213.
- ↑ Merrifield i Salea 1996 ↓, s. 129.
- ↑ J. Noorduyn, A Critical Survey of Studies on the Languages of Sulawesi, Leiden: KITLV Press, 1991 (Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde: Bibliographical series 18), s. 50, ISBN 90-6718-028-9, OCLC 24778246 (ang.).
- ↑ W. Dunnebier, Spraakkunst van het Bolaang Mongondowsch, „Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde”, 85, 85, 86, 1929–1930, s. 297–468, 524–621, 42–177, ISSN 0006-2294 (niderl.).
- ↑ Dunnebier 1951 ↓.
- ↑ W. Dunnebier, Bolaang Mongondowsche teksten, ’s Gravenhage: M. Nijhoff, 1953 (niderl.).
- ↑ Usup i in. 1981 ↓.
- ↑ Dunnebier 1930 ↓, s. 105.
Bibliografia
edytuj- Tim Babcock, History: Colonial Stronghold in the North, [w:] Toby Alice Volkman, Ian Caldwell (red.), Sulawesi: Island Crossroads of Indonesia, Lincolnwood: Passport Books, 1990, s. 192–193, ISBN 0-8442-9906-5, OCLC 26056424 [dostęp 2023-06-11] (ang.).
- W. Dunnebier, Spraakkunst van het Bolaang Mongondowsch, „Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde”, 85 (1), 1929a, s. 297–468, DOI: 10.1163/22134379-90001486, ISSN 0006-2294, OCLC 5170331278, JSTOR: 20770284 (niderl.).
- W. Dunnebier, Spraakkunst van het Bolaang Mongondowsch (Tweede gedeelte), „Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde”, 85 (1), 1929b, s. 524–621, DOI: 10.1163/22134379-90001490, ISSN 0006-2294, OCLC 5170331264, JSTOR: 20770293 (niderl.).
- W. Dunnebier, Spraakkunst van het Bolaang Mongondowsch (Slot), „Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde”, 86 (1), 1930, s. 42–177, DOI: 10.1163/22134379-90001466, ISSN 0006-2294, OCLC 5170331166, JSTOR: 20770302 (niderl.).
- W. Dunnebier, Bolaang Mongondowsch-Nederlandsch woordenboek, ’s Gravenhage: M. Nijhoff, 1951, DOI: 10.1163/9789004653092, ISBN 978-90-04-24795-6, ISBN 978-90-04-65309-2, OCLC 899105116 (niderl.).
- Scott Merrifield, Martinus Salea, North Sulawesi Language Survey, Dallas: Summer Institute of Linguistics, 1996 (Publications in Sociolinguistics 1), ISBN 1-55671-000-3, OCLC 36657959 (ang.).
- James N. Sneddon, The position of Lolak, [w:] Ray Harlow (red.), VICAL 2: Western Austronesian and Contact Languages: Papers from the Fifth International Conference on Austronesian Linguistics, Parts 1–2, Auckland: Linguistic Society of New Zealand, 1991, s. 299–318, ISBN 0-908928-00-9, OCLC 59606647 (ang.).
- Hunggu Tadjuddin Usup i inni, Morfologi dan sintaksis bahasa Bolaang Mongondow, Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1981, OCLC 568558060 [dostęp 2023-01-15] (indonez.).
- R. David Zorc, Jason W. Lobel, William Hall, Historical linguistics of the Philippines, [w:] K. Alexander Adelaar, Antoinette Schapper (red.), The Oxford Guide to the Malayo-Polynesian Languages of Southeast Asia, Oxford: Oxford University Press, 2024, s. 79–94, DOI: 10.1093/oso/9780198807353.003.0007, ISBN 978-0-19-880735-3, ISBN 978-0-19-253426-2, OCLC 1449546728 (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Chairil Anwar Korompot, Menyelamatkan Bahasa Bolaang-Mongondow, „Tribun Totabuan”, 11 września 2008 [dostęp 2023-05-30] (indonez.).
- Harald Hammarström i inni, Mongondow [online], Glottolog 4.6 [dostęp 2022-09-13] [zarchiwizowane z adresu 2022-09-13] (ang.).