Język guarani

Avañe'ẽ
Obszar	Paragwaj oraz Argentyna, Brazylia, Boliwia
Liczba mówiących	6–7 mln
Pismo/alfabet	łacińskie
Klasyfikacja genetyczna
	Języki tupi; Języki tupi-guarani; Język guarani;
Status oficjalny
język urzędowy	Boliwia, Paragwaj, Corrientes (Argentyna)
Organ regulujący	Akademia Języka Guarani
Kody języka
ISO 639-1	gn
ISO 639-2	grn
ISO 639-3	grn
IETF	gn
Glottolog	tupi1282
Ethnologue	grn
GOST 7.75–97	гуа 160
SIL	grn
W Wikipedii
	Zobacz też: język, języki świata
	Wikipedia w języku guarani
	Słownik języka guarani; w Wikisłowniku
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język guarani (nazwa własna: Avañe'ẽ) – polisyntetyczny język z rodziny językowej tupi-guarani, którym posługuje się 6–7 mln osób – południowoamerykańskich Indian z grupy ludów Guarani oraz tamtejszych Metysów. Zamieszkują oni głównie w Paragwaju, a także w Brazylii, Boliwii i Argentynie (w tym liczni emigranci w Buenos Aires).

Początkowo jeden z głównych języków ludów pierwotnych, zamieszkujących centralne obszary Ameryki Południowej, od czterech stuleci współistnieje tam z językiem hiszpańskim, co prowadzi do ich wzajemnego przenikania się i uzupełniania. Pierwotnie występował wyłącznie w wersji ustnej, ale w XVIII wieku, początkowo dzięki tekstom religijnym wykorzystywanym przez jezuitów w tzw. redukcjach na terenie Republiki Guaranów, uzyskał także formę literacką. Obecnie, obok hiszpańskiego, jest jednym z dwóch oficjalnych języków Paragwaju.

Mimo wyjątkowej w skali kontynentu sytuacji, w której ponad 90% mieszkańców kraju zna język guarani jako ojczysty, to elity rządzące posługują się głównie hiszpańskim i przez to obecność guarani w sytuacjach oficjalnych i urzędowych jest wciąż niewielka. W 1950 r. na kongresie językowym w Montevideo przyjęto nowy model alfabetu języka guarani, niezależny od wzorców języka hiszpańskiego.

Dysponuje 18 spółgłoskami oraz samogłoskami: a, e, i, o, u, y – każdej z nich odpowiada też samogłoska nosowa. Deklinacja rzeczowników jest słabo rozbudowana. Posiada tylko 4 rodzime liczebniki, reszta (od 5 w górę) pochodzi z języka hiszpańskiego.

Dzięki językowi guarani do języków europejskich trafiły takie słowa, jak tukan, jaguar, aguti, pirania i kuguar. Większość nazw geograficznych w Paragwaju ma jedynie hiszpańskie formy, ale np. stolica państwa Asunción w języku guarani nazywa się tak samo jak kraj – Paraguai.

Przykładowy tekst w języku guarani:

Mayma yvypóra ou ko yvy ári iñapytl’yre ha eteîcha dignidad ha derecho jeguerekópe; ha ikatu rupi oikuaa añetéva ha añete’yva, iporâva ha ivaíva, tekotevê pehenguéicha oiko oñondivekuéra.

Przekład:

Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swojej godności i w swych prawach. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa (Art. 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka)

Linki zewnętrzne

Ethnologue o języku guarani
Interactive Guarani Dictionary. uni-mainz.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-06)].
Guarani English Dictionary