Język batak karo
Język batak karo, także karo[1][2] (cakap Karo)[3][4][5] – język austronezyjski używany przez Bataków Karo w prowincji Sumatra Północna w Indonezji. Według danych z 1991 roku posługuje się nim 600 tys. osób[6].
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
600 tys. (1991) | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | btx | ||
| IETF | btx | ||
| Glottolog | bata1293 | ||
| Ethnologue | btx | ||
| BPS | 0018 3 | ||
| WALS | bkr | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Obszar grupy etnicznej Karo obejmuje dwa główne regiony: Karo Gugung (kabupaten Karo z ośrodkiem administracyjnym Kabanjahe, fragmenty kabupatenów Dairi i Simalungun) oraz Karo Jahe (kabupateny Langkat i Deli Serdang)[5][7]. Region górski (Karo Gugung) uchodzi za pierwotną ojczyznę i centrum kultury Karo; ludność Karo Gugung w większym stopniu oparła się wpływom zewnętrznym (w tym wpływowi kultury i języka malajskiego)[5][8].
Wyróżniono dwa główne dialekty tego języka: wschodni i zachodni (z wariantami lokalnymi); różnice dialektalne dotyczą pewnego zakresu leksyki i cech fonologii[9][10]. Dialekt wschodni stanowi de facto standard języka karo[9][11]. W szerokim użyciu jest też język indonezyjski[4].
Sami użytkownicy, zwłaszcza na poziomie lokalnym, przeważnie nie identyfikują się z etnonimem „Batak”[4]. Batak karo, reprezentujący grupę północną języków batackich, nie jest wzajemnie zrozumiały z batak toba[9][12].
Na pocz. XX w. holenderski misjonarz M. Joustra sporządził słownik języka karo (1907); ten sam autor przyczynił się do dokumentacji kultury Karo. Badania w regionie prowadził też J.H. Neumann, twórca kolejnego słownika (wyd. 1951) i obszernego opracowania gramatycznego (1922); Neumann zajmował się również tłumaczeniem Biblii[9][11]. Od II poł. XX w. starania na rzecz opisu języka karo podejmowali autorzy indonezyjscy, w tym H.G. Tarigan (wywodzący się z ludu Karo) oraz badacze związani z Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa[13].
Nie wypracował silnej tradycji literackiej w okresie przedkolonialnym[9][14]. Rodzime pismo batackie, historycznie wykorzystywane w ograniczonym zakresie, zupełnie wyszło z użycia[15]. We wczesnych materiałach pisanych zawarto utwory literatury ustnej. Rozwój piśmiennictwa w języku karo (w grafice łacińskiej) przypadł na II poł. XX w.[14][15]
Przypisy
edytuj- ↑ Mary Margaret Steedly, Hanging without a Rope: Narrative Experience in Colonial and Postcolonial Karoland, Princeton: Princeton University Press, 1993, s. xv, ISBN 0-691-09461-6, ISBN 0-691-00045-X, ISBN 978-0-691-65674-8, OCLC 1077769828 [dostęp 2021-09-15] (ang.).
- ↑ Woollams 2005 ↓.
- ↑ Helmut Glück (red.), Metzler Lexikon Sprache, Stuttgart–Weimar: J. B. Metzler, 1993, s. 83, DOI: 10.1007/978-3-476-03486-1, ISBN 978-3-476-00937-1, ISBN 978-3-476-03486-1, OCLC 33443319 (niem.).
- ↑ a b c Woollams 1996 ↓, s. 3.
- ↑ a b c Woollams 2005 ↓, s. 534.
- ↑ M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Batak Karo, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-06-02] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-25] (ang.).
- ↑ Woollams 1996 ↓, s. 1–2.
- ↑ Woollams 1996 ↓, s. 2.
- ↑ a b c d e Woollams 2005 ↓, s. 535.
- ↑ Woollams 1996 ↓, s. 4–6.
- ↑ a b Woollams 1996 ↓, s. 6.
- ↑ Woollams 1996 ↓, s. 3–4.
- ↑ Woollams 1996 ↓, s. 6–7.
- ↑ a b Woollams 1996 ↓, s. 7.
- ↑ a b Woollams 2005 ↓, s. 536.
Bibliografia
edytuj- Geoffrey Woollams, Karo Batak, [w:] K. Alexander Adelaar, Nikolaus P. Himmelmann (red.), The Austronesian Languages of Asia and Madagascar, Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 534–561, DOI: 10.4324/9780203821121, ISBN 978-0-7007-1286-1, ISBN 978-0-2038-2112-1, OCLC 53814161 (ang.).
- Geoffrey Woollams, A Grammar of Karo Batak, Sumatra, Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 1996 (Pacific Linguistics C-130), DOI: 10.15144/PL-C130, ISBN 0-85883-432-4, OCLC 34750172 (ang.).