Graniczna Placówka Kontrolna Kudowa
Graniczna Placówka Kontrolna Kudowa-Słone – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściu granicznym na granicy z Czechosłowacją.
.jpg) Budynek dawnego GPK Kudowa (sierpień 2015) | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1945[a] |
| Rozformowanie |
24 sierpnia 2005 (przekształcenia) |
| Tradycje | |
| Rodowód |
PPK Kudowa |
| Kontynuacja | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
11 Oddział OP |
Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Kudowie-Zdroju – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu w przejściach granicznych na granicy z Czechosłowacją/Republiką Czeską[b].
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujW październiku 1945 Naczelny Dowódca WP nakazywał sformować na granicy państwowej 51 przejściowych punktów kontrolnych[c]. Graniczna Placówka Kontrolna Kudowa powstała w 1945 jako kolejowy przejściowy punkt kontrolny II kategorii o etacie nr 8/11[1]. Obsada PPK składała się z 17 żołnierzy i 2 pracowników cywilnych[2].
W 1946 przejściowy punkt kontrolny został przeformowany do kategorii C według etatu nr 7/12. W 1947 powtórnie przeorganizowany na kategorię D według etatu 7/33. Przyjął też nową nazwę granicznej placówki kontrolnej WOP. W 1948 nastąpiła kolejna reorganizacja Wojsk Ochrony Pogranicza. Oddziały WOP przeformowano w brygady ochrony pogranicza, a GPK WOP Kudowa przemianowano na Graniczną Placówkę Ochrony Pogranicza Kudowa i przeformowano według etatu nr 7/54[3]. W 1948 Graniczna Placówka Kontrolna nr 55 „Kudowa” (drogowa) podlegała 23 Brygadzie Ochrony Pogranicza[4].
W 1948 pododdział przekazany został do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego[d]. W 1950 przeformowana na GPK WOP o etacie nr 096/27[e]. W 1952 włączona w skład 4 Brygady WOP w etat nr 352/3[f].
1 lipca 1965 WOP podporządkowano Ministerstwu Obrony Narodowej, Dowództwo WOP przeformowano na Szefostwo WOP z podległością Głównemu Inspektoratowi Obrony Terytorialnej. Do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odeszła cała kontrola ruchu granicznego oraz ochrona GPK. Tym samym naruszono jednolity system ochrony granicy państwowej[5]. GPK Kudowa-Słone weszła w podporządkowanie Wydziału Kontroli Ruchu Granicznego Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej[6], kontrolę graniczną wykonywali funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej podlegli MSW[7].
1 października 1971 WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym, a od 1 stycznia 1972 pod względem gospodarczym MSW. Do WOP powrócił cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami granicznymi. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwowej[8]. GPK Kudowa-Słone podlegała bezpośrednio pod sztab Sudeckiej Brygady WOP w Kłodzku do 1989, a następnie Sudeckiego Batalionu WOP w Kłodzku i tak funkcjonowała do 15 maja 1991.
- Straż Graniczna:
Po rozwiązaniu 15 maja 1991 Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 ochronę granicy państwa przejęła nowo sformowana Straż Graniczna. Graniczna Placówka Kontrolna w Kudowie-Słonem weszła w podporządkowanie Sudeckiego Oddziału Straży Granicznej[9] i przyjęła nazwę Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Kudowie-Zdroju.
W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 nastąpiło zniesienie strażnic SG w Radkowie i Kotle, a ochraniany odcinek przejęła Graniczna Placówka Kontrolna SG w Kudowie-Zdroju[g][10].
Jako Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Kudowie-Zdroju funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005 została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Kudowie-Zdroju (PSG w Kudowie-Zdroju)[h].
Ochrona granicy
edytuj2 stycznia 2003 GPK SG w Kudowie-Zdroju przejęła pod ochronę odcinek granicy państwowej, po rozformowanych strażnicach SG w Radkowie i Kotle.
Podległe przejście graniczne
edytuj- Kudowa Słone-Náchod – drogowe.
Dowódcy/komendanci granicznej placówki kontrolnej
edytujTadeusz Jarmoliński wymienia następujących dowódców granicznej placówki kontrolnej[11]:
- por. Adam Jakubowicz
- kpt. Edward Moroz
- ppłk Ryszard Machowski
- ppłk Stanisław Suchodolski
- kpt. Albert Raczkiewicz (01.12.1989–był 31.07.1990)[12].
Uwagi
edytuj- ↑ Od 1991 graniczna placówka kontrolna Straży Granicznej.
- ↑ Od 1 stycznia 1993 z Republiką Czeską.
- ↑ Rozkaz nr 0304/Org. ND WP z 28.10.1945 → Prochwicz 2011 ↓, s. 123.
- ↑ Rozkaz Ministra Obrony Narodowej nr 0205/org. z 4.12.1948 → ASGran., sygn. 2825/1 ↓, s. 97.
- ↑ Rozkaz Ministra Bezpieczeństwa Publicznego nr 043/org. z 3.06.1950 → ASGran., sygn. 2825/1 ↓, s. 97.
- ↑ Rozkaz Ministra Bezpieczeństwa Publicznego nr 024/ww z 10.04.1952 → ASGran., sygn. 2825/1 ↓, s. 97.
- ↑ Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 13.12.2002 r. zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk.
- ↑ W miejsce dotychczas funkcjonujących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych utworzono placówki Straży Granicznej. Funkcjonariusze i pracownicy pełniący służbę i zatrudnieni w strażnicach oraz granicznych placówkach kontrolnych Straży Granicznej stali się odpowiednio funkcjonariuszami i pracownikami placówek Straży Granicznej (Dz.U. z 2005 r. nr 90, poz. 757).
Przypisy
edytuj- ↑ ASGran., sygn. 217/32 ↓.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 47.
- ↑ ASGran., sygn. 2825/1 ↓.
- ↑ Wykazy dyslokacyjne pododdziałów WOP ↓, s. 8.
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 37-38.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 22–23.
- ↑ Gacek 2005 ↓, s. 13.
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 38.
- ↑ Łach 2013 ↓, s. 294.
- ↑ muzeumsg ↓.
- ↑ Jarmoliński 2013 ↓, s. 170.
- ↑ Albert Ignacy Raczkiewicz. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2022-10-22]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
- Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2013. ISBN 978-83-909484-7-8.
- Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej w latach 1989–2004. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
- Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Sławomir Żurawlow, Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014.
- Grażyna Szczepańska: Straż Graniczna od 1991 – Sudecki Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2019-12-27]. (pol.).
- Archiwum Straży Granicznej, zespół DWOP, sygn.217/32, k. 56–60. Wykaz przejściowych punktów kontrolnych. Pismo z 9.11.1945 r.
- Archiwum Straży Granicznej, Zespół DWOP, sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza.
- Archiwum Straży Granicznej, Wykazy dyslokacyjne pododdziałów WOP.