Gołąbek plamisty
Gołąbek plamisty (Russula maculata Quél.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek plamisty |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula maculata Quél. Bull. Soc. bot. Fr. 24: 323 (1878) [1877] | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1877 r. Lucien Quélet i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1]. Ma 10 synonimów. Są nimi wszystkie nazwy nadane jego odmianom i formom oraz Russula globispora (J. Blum) Bon1986 i Russulina maculata (Quél.) F. Kauffman 1909[2]. Polską nazwę nadała Alina Skirgiełło w 1991 r.[3]
Morfologia
edytujŚrednica 5–10 cm, twardy, mięsisty, początkowo wypukły, następnie spłaszczający się i w końcu szeroko wklęsły. Powierzchnia o barwie od jasnoróżowej do rdzawej lub z licznymi, rudobrązowymi plamami na żółtym, pomarańczowym, czerwonobrązowym tle. Plamy te są ciemniejsze od tła. Skórka zwykle gładka, błyszcząca, dająca się zedrzeć tylko przy brzegu. Brzeg tępy, równy, u starszych okazów krótko karbowany[4].
Grube, dość gęste, o różnej długości, często anastomozujące lub rozwidlone, przy brzegu kapelusza zaokrąglone, przy trzonie zatokowate, początkowo kremowe, potem żółtoochrowe z cytrynowopomarańczowym odcieniem, z licznymi zmarszczkami[4].
Wysokość 4–8 cm, grubość 1,5–3 cm, jędrny, walcowaty, początkowo pełny, potem watowaty. Powierzchnia gładka, u starszych okazów nieco chropowata, biała, ale czasami różowo nabiegła, u podstawy brązowiejąca, po dotknięciu żółknąca[4].
Kruchy, dość gruby, biały, ale na powietrzu w kapeluszu przebarwiający się na brudnożółtawo, a w trzonie szarawo. Zapach słaby lub bez zapachu, smak łagodny, tylko w blaszkach nieco ostry. Pod wpływem FeSO4 zmienia barwę na jasnoróżową, w fenolu na brązowopurpurową[4].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 35–50 × 8–14 µm. Bazydiospory 8,2–12 × 7–9 μm, szeroko elipsoidalne lub kuliste, pokryte różnej wielkości brodawkami, albo tworzącymi krótkie grzebienie, albo z cienkimi łącznikami tworzącymi niepełną siateczkę, hilum wyraźne. Cystydy 70–115 × 6–13,5 μm, wrzecionowate z długim kończykiem. Skórka z dermatocystydami w wakuolach zawierającymi dość obfity, pomarańczowy pigment[4].
- Gatunki podobne
Charakterystycznymi cechami gołąbka plamistego są: ciemnorude plamki na kapeluszu, miąższ biały, miejscami brudnożółtawy[4].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji i Afryce. Najwięcej stanowisk podano w Europie[5] i jest tu pospolity[4]. W Polsce Władysław Wojewoda w 2003 r. przytoczył 3 stanowiska[3], w późniejszych latach podano następne[6].
Naziemny grzyb mykoryzowy występujący w lasach iglastych i liściastych[4].
Jest grzybem niejadalnym[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-02-27] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-02-27] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 606, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g h i Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 174–175, ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ Występowanie Russula maculata na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-02-27] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-27] (pol.).