Gołąbek olszowy
Gołąbek olszowy, gołąbek karłowy (Russula alnetorum Romagn.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek olszowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula alnetorum Romagn. Bull. mens. Soc. linn. Soc. Bot. Lyon 25: 181 (1956) | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1956 r. Henri Charles Louis Romagnesi i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna. Synonimy:
- Russula alnetorum var. pumila (Rouzeau & F. Massart) R. Socha 2011
- Russula pumila Rouzeau & F. Massart 1970[2].
Polskie nazwy podała Alina Skirgiełło w 1991 r.[3]
Morfologia
edytujŚrednica 2– 5 cm, kształt początkowo płaskołukowaty, później płaski, na koniec nieco lejkowaty i pofałdowany. Powierzchnia gładka, matowa, w stanie wilgotnym błyszcząca i kleista, plamistopurpurowa, do winnoczerwonej, fioletowoworóżowej, czasami także biaława z sinym odcieniem, czasami całkowicie fioletowa. Środek ciemniejszy, brzeg lekko karbowany, skórka daje się zedrzeć do połowy średnicy[4].
Szeroko przyrośnięte, początkowo białe, potem kremowe z równymi ostrzami[4].
Wysokość 2–5 cm, grubość 0,4–0,8 cm, walcowaty, pełny, później. Powierzchnia delikatnie podłużnie włóknista, początkowo biała, potem żółtawa, u starszych okazów siwa lub siwobrązowa i podłużnie żyłkowana[4].
Kruchy, biały, szybko żółknący o słabo owocowym zapachu i nieco szczypiącym smaku[4].
- Cechy mikroskopowe
Podstawki 43-50 × 11,5-12,7 µm. Bazydiospory 7-9,2 × 5,7-6,7 µm, brodawowato-sisteczkowate o brodawkach średniej wielkości, w odczynniku Melzera amyloidalne z wyraźną łysinką. Cystydy 80-85 × 9-11,5 µm, wrzecionowate, zakończone kończykiem, reagujące z sulfowaniliną[5].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje głównie w Europie i jest tu szeroko rozprzestrzeniony, poza Europą podano tylko pojedyncze stanowiska w Ameryce Północnej, Południowej i Azji[6]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył 8 stanowisk[3], w późniejszych latach podano wiele nowych[7]. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma status V – gatunek narażony, który w najbliższej przyszłości zapewne przesunie się do kategorii wymierających, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[8]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[9].
Naziemny grzyb mykoryzowy żyjący w symbiozie z olszą szarą (Alnus glutinosa) i innymi gatunkami olszy. Rośnie pod olszami w lasach, bagnach, zaroślach i na brzegach rzek. Lubi gleby wilgotne, ale nie podmokłe. Występuje na glebach ilastych, piaszczystych i gliniastych, ale nie nadmiernie kwaśnych. Owocniki pojawiają się od sierpnia do listopada[10].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2024-02-08] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-02-08] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 595, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 350, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 109, ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ Występowanie Russula alnetorum na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-02-08] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-08] (pol.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 69, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Aktualne stanowiska Russula alnetorum w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2024-02-08] (pol.).
- ↑ H. Jahn, Russula pumila Rouzeau & Massart, ein Täubling unter Alnus glutinosa, in Norddeutschland und Westfalen gefunden [online] [dostęp 2024-02-08] (niem.).